เมนู

3. กุมฺโมปมสุตฺตํ

[240] ‘‘ภูตปุพฺพํ, ภิกฺขเว, กุมฺโม กจฺฉโป สายนฺหสมยํ อนุนทีตีเร โคจรปสุโต อโหสิฯ สิงฺคาโลปิ [สิคาโลปิ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] โข, ภิกฺขเว, สายนฺหสมยํ อนุนทีตีเร โคจรปสุโต อโหสิฯ อทฺทสา โข, ภิกฺขเว, กุมฺโม กจฺฉโป สิงฺคาลํ ทูรโตว โคจรปสุตํฯ ทิสฺวาน โสณฺฑิปญฺจมานิ องฺคานิ สเก กปาเล สโมทหิตฺวา อปฺโปสฺสุกฺโก ตุณฺหีภูโต สงฺกสายติฯ สิงฺคาโลปิ โข, ภิกฺขเว, อทฺทส กุมฺมํ กจฺฉปํ ทูรโตว โคจรปสุตํฯ ทิสฺวาน เยน กุมฺโม กจฺฉโป เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา กุมฺมํ กจฺฉปํ ปจฺจุปฏฺฐิโต อโหสิ – ‘ยทายํ กุมฺโม กจฺฉโป โสณฺฑิปญฺจมานํ องฺคานํ อญฺญตรํ วา อญฺญตรํ วา องฺคํ อภินินฺนาเมสฺสติ, ตตฺเถว นํ คเหตฺวา อุทฺทาลิตฺวา ขาทิสฺสามี’ติฯ ยทา โข, ภิกฺขเว, กุมฺโม กจฺฉโป โสณฺฑิปญฺจมานํ องฺคานํ อญฺญตรํ วา อญฺญตรํ วา องฺคํ น อภินินฺนามิ, อถ สิงฺคาโล กุมฺมมฺหา นิพฺพิชฺช ปกฺกามิ, โอตารํ อลภมาโนฯ

‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ตุมฺเหปิ มาโร ปาปิมา สตตํ สมิตํ ปจฺจุปฏฺฐิโต – ‘อปฺเปว นามาหํ อิเมสํ จกฺขุโต วา โอตารํ ลเภยฺยํ…เป.… ชิวฺหาโต วา โอตารํ ลเภยฺยํ…เป.… มนโต วา โอตารํ ลเภยฺย’นฺติฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารา วิหรถฯ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา มา นิมิตฺตคฺคาหิโน อหุวตฺถ, มา อนุพฺยญฺชนคฺคาหิโนฯ ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชถ, รกฺขถ จกฺขุนฺทฺริยํ, จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชถฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา… ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา… ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา… มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย มา นิมิตฺตคฺคาหิโน อหุวตฺถ, มา อนุพฺยญฺชนคฺคาหิโนฯ ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชถ, รกฺขถ มนินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชถฯ ยโต ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารา วิหริสฺสถ, อถ ตุมฺเหหิปิ มาโร ปาปิมา นิพฺพิชฺช ปกฺกมิสฺสติ, โอตารํ อลภมาโน – กุมฺมมฺหาว สิงฺคาโล’’ติฯ

‘‘กุมฺโม องฺคานิ สเก กปาเล,

สโมทหํ ภิกฺขุ มโนวิตกฺเก;

อนิสฺสิโต อญฺญมเหฐยาโน,

ปรินิพฺพุโต นูปวเทยฺย กญฺจี’’ติฯ ตติยํ;

4. ปฐมทารุกฺขนฺโธปมสุตฺตํ

[241] เอกํ สมยํ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ คงฺคาย นทิยา ตีเรฯ อทฺทสา โข ภควา มหนฺตํ ทารุกฺขนฺธํ คงฺคาย นทิยา โสเตน วุยฺหมานํฯ ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ปสฺสถ โน ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อมุํ มหนฺตํ ทารุกฺขนฺธํ คงฺคาย นทิยา โสเตน วุยฺหมาน’’นฺติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘สเจ โส, ภิกฺขเว, ทารุกฺขนฺโธ น โอริมํ ตีรํ อุปคจฺฉติ, น ปาริมํ ตีรํ อุปคจฺฉติ, น มชฺเฌ สํสีทิสฺสติ, น ถเล อุสฺสีทิสฺสติ, น มนุสฺสคฺคาโห คเหสฺสติ, น อมนุสฺสคฺคาโห คเหสฺสติ, น อาวฏฺฏคฺคาโห คเหสฺสติ, น อนฺโตปูติ ภวิสฺสติ; เอวญฺหิ โส, ภิกฺขเว, ทารุกฺขนฺโธ สมุทฺทนินฺโน ภวิสฺสติ สมุทฺทโปโณ สมุทฺทปพฺภาโรฯ ตํ กิสฺส เหตุ? สมุทฺทนินฺโน, ภิกฺขเว, คงฺคาย นทิยา โสโต สมุทฺทโปโณ สมุทฺทปพฺภาโรฯ

‘‘เอวเมว โข, ภิกฺขเว, สเจ ตุมฺเหปิ น โอริมํ ตีรํ อุปคจฺฉถ, น ปาริมํ ตีรํ อุปคจฺฉถ; น มชฺเฌ สํสีทิสฺสถ, น ถเล อุสฺสีทิสฺสถ, น มนุสฺสคฺคาโห คเหสฺสติ, น อมนุสฺสคฺคาโห คเหสฺสติ, น อาวฏฺฏคฺคาโห คเหสฺสติ, น อนฺโตปูตี ภวิสฺสถ; เอวํ ตุมฺเห , ภิกฺขเว, นิพฺพานนินฺนา ภวิสฺสถ นิพฺพานโปณา นิพฺพานปพฺภาราฯ ตํ กิสฺส เหตุ? นิพฺพานนินฺนา, ภิกฺขเว, สมฺมาทิฏฺฐิ นิพฺพานโปณา นิพฺพานปพฺภารา’’ติฯ เอวํ วุตฺเต, อญฺญตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กิํ นุ โข, ภนฺเต, โอริมํ ตีรํ, กิํ ปาริมํ ตีรํ, โก มชฺเฌ สํสาโท [สํสีโท (ก.), สํสีทิโต (สฺยา. กํ.)], โก ถเล อุสฺสาโท, โก มนุสฺสคฺคาโห, โก อมนุสฺสคฺคาโห, โก อาวฏฺฏคฺคาโห, โก อนฺโตปูติภาโว’’ติ?

‘‘‘โอริมํ ตีร’นฺติ โข, ภิกฺขุ, ฉนฺเนตํ อชฺฌตฺติกานํ อายตนานํ อธิวจนํฯ ‘ปาริมํ ตีร’นฺติ โข , ภิกฺขุ, ฉนฺเนตํ พาหิรานํ อายตนานํ อธิวจนํฯ ‘มชฺเฌ สํสาโท’ติ โข, ภิกฺขุ, นนฺทีราคสฺเสตํ อธิวจนํฯ ‘ถเล อุสฺสาโท’ติ โข, ภิกฺขุ, อสฺมิมานสฺเสตํ อธิวจนํฯ

‘‘กตโม จ, ภิกฺขุ, มนุสฺสคฺคาโห? อิธ, ภิกฺขุ, คิหีหิ สํสฏฺโฐ [คิหิสํสฏฺโฐ (ก.)] วิหรติ, สหนนฺที สหโสกี, สุขิเตสุ สุขิโต, ทุกฺขิเตสุ ทุกฺขิโต, อุปฺปนฺเนสุ กิจฺจกรณีเยสุ อตฺตนา เตสุ โยคํ อาปชฺชติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขุ, มนุสฺสคฺคาโหฯ

‘‘กตโม จ, ภิกฺขุ, อมนุสฺสคฺคาโห? อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ อญฺญตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ – ‘อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวญฺญตโร วา’ติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขุ, อมนุสฺสคฺคาโหฯ ‘อาวฏฺฏคฺคาโห’ติ โข, ภิกฺขุ, ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํฯ