9. ปฐมหตฺถปาโทปมสุตฺตํ

[236] ‘‘หตฺเถสุ , ภิกฺขเว, สติ อาทานนิกฺเขปนํ ปญฺญายติ; ปาเทสุ สติ อภิกฺกมปฏิกฺกโม ปญฺญายติ; ปพฺเพสุ สติ สมิญฺชนปสารณํ ปญฺญายติ; กุจฺฉิสฺมิํ สติ ชิฆจฺฉา ปิปาสา ปญฺญายติฯ เอวเมว โข, ภิกฺขเว, จกฺขุสฺมิํ สติ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขํ ทุกฺขํ…เป.… ชิวฺหาย สติ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขํ ทุกฺขํ…เป.… มนสฺมิํ สติ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขํ ทุกฺขํ…เป.…ฯ

‘‘หตฺเถสุ, ภิกฺขเว, อสติ อาทานนิกฺเขปนํ น ปญฺญายติ; ปาเทสุ อสติ อภิกฺกมปฏิกฺกโม น ปญฺญายติ; ปพฺเพสุ อสติ สมิญฺชนปสารณํ น ปญฺญายติ; กุจฺฉิสฺมิํ อสติ ชิฆจฺฉา ปิปาสา น ปญฺญายติฯ เอวเมว โข, ภิกฺขเว, จกฺขุสฺมิํ อสติ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา นุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขํ ทุกฺขํ…เป.… ชิวฺหาย อสติ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา นุปฺปชฺชติ…เป.… มนสฺมิํ อสติ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา นุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขํ ทุกฺข’’นฺติฯ นวมํฯ

10. ทุติยหตฺถปาโทปมสุตฺตํ

[237] ‘‘หตฺเถสุ, ภิกฺขเว, สติ อาทานนิกฺเขปนํ โหติ; ปาเทสุ สติ อภิกฺกมปฏิกฺกโม โหติ; ปพฺเพสุ สติ สมิญฺชนปสารณํ โหติ; กุจฺฉิสฺมิํ สติ ชิฆจฺฉา ปิปาสา โหติฯ เอวเมว โข, ภิกฺขเว, จกฺขุสฺมิํ สติ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขํ ทุกฺขํ…เป.… ชิวฺหาย สติ…เป.… มนสฺมิํ สติ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขํ ทุกฺขํ…เป.…ฯ

‘‘หตฺเถสุ, ภิกฺขเว, อสติ อาทานนิกฺเขปนํ น โหติ; ปาเทสุ อสติ อภิกฺกมปฏิกฺกโม น โหติ; ปพฺเพสุ อสติ สมิญฺชนปสารณํ น โหติ; กุจฺฉิสฺมิํ อสติ ชิฆจฺฉา ปิปาสา น โหติฯ เอวเมว โข, ภิกฺขเว, จกฺขุสฺมิํ อสติ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา นุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขํ ทุกฺขํ…เป.… ชิวฺหาย อสติ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา นุปฺปชฺชติ…เป.… มนสฺมิํ อสติ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา นุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขํ ทุกฺข’’นฺติฯ ทสมํฯ

สมุทฺทวคฺโค อฏฺฐรสโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ทฺเว สมุทฺทา พาฬิสิโก, ขีรรุกฺเขน โกฏฺฐิโก;

กามภู อุทายี เจว, อาทิตฺเตน จ อฏฺฐมํ;

หตฺถปาทูปมา ทฺเวติ, วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติฯ

19. อาสีวิสวคฺโค

1. อาสีวิโสปมสุตฺตํ

[238] ‘‘เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, จตฺตาโร อาสีวิสา อุคฺคเตชา โฆรวิสาฯ อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย ชีวิตุกาโม อมริตุกาโม สุขกาโม ทุกฺขปฺปฏิกูโลฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ – ‘อิเม เต, อมฺโภ ปุริส, จตฺตาโร อาสีวิสา อุคฺคเตชา โฆรวิสา กาเลน กาลํ วุฏฺฐาเปตพฺพา, กาเลน กาลํ นฺหาเปตพฺพา, กาเลน กาลํ โภเชตพฺพา, กาเลน กาลํ สํเวเสตพฺพา [ปเวเสตพฺพา (สฺยา. กํ. ปี. ก.)]ฯ ยทา จ โข เต, อมฺโภ ปุริส, อิเมสํ จตุนฺนํ อาสีวิสานํ อุคฺคเตชานํ โฆรวิสานํ อญฺญตโร วา อญฺญตโร วา กุปฺปิสฺสติ, ตโต ตฺวํ, อมฺโภ ปุริส, มรณํ วา นิคจฺฉสิ, มรณมตฺตํ วา ทุกฺขํฯ ยํ เต, อมฺโภ ปุริส, กรณียํ ตํ กโรหี’’’ติฯ

‘‘อถ โข โส, ภิกฺขเว, ปุริโส ภีโต จตุนฺนํ อาสีวิสานํ อุคฺคเตชานํ โฆรวิสานํ เยน วา เตน วา ปลาเยถฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ – ‘อิเม โข, อมฺโภ ปุริส, ปญฺจ วธกา ปจฺจตฺถิกา ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธา, ยตฺเถว นํ ปสฺสิสฺสาม ตตฺเถว ชีวิตา โวโรเปสฺสามาติฯ ยํ เต, อมฺโภ ปุริส, กรณียํ ตํ กโรหี’’’ติฯ

‘‘อถ โข โส, ภิกฺขเว, ปุริโส ภีโต จตุนฺนํ อาสีวิสานํ อุคฺคเตชานํ โฆรวิสานํ, ภีโต ปญฺจนฺนํ วธกานํ ปจฺจตฺถิกานํ เยน วา เตน วา ปลาเยถฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ – ‘อยํ เต, อมฺโภ ปุริส, ฉฏฺโฐ อนฺตรจโร วธโก อุกฺขิตฺตาสิโก ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺโธ ยตฺเถว นํ ปสฺสิสฺสามิ ตตฺเถว สิโร ปาเตสฺสามีติฯ ยํ เต, อมฺโภ ปุริส, กรณียํ ตํ กโรหี’’’ติฯ