เมนู

1. กมฺมนิโรธสุตฺตํ

[146] ‘‘นวปุราณานิ , ภิกฺขเว, กมฺมานิ เทเสสฺสามิ กมฺมนิโรธํ กมฺมนิโรธคามินิญฺจ ปฏิปทํฯ ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามีติฯ กตมญฺจ, ภิกฺขเว, ปุราณกมฺมํ? จกฺขุ, ภิกฺขเว, ปุราณกมฺมํ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ เวทนิยํ ทฏฺฐพฺพํ…เป.… ชิวฺหา ปุราณกมฺมา อภิสงฺขตา อภิสญฺเจตยิตา เวทนิยา ทฏฺฐพฺพา…เป.… มโน ปุราณกมฺโม อภิสงฺขโต อภิสญฺเจตยิโต เวทนิโย ทฏฺฐพฺโพฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปุราณกมฺมํฯ กตมญฺจ, ภิกฺขเว, นวกมฺมํ? ยํ โข, ภิกฺขเว, เอตรหิ กมฺมํ กโรติ กาเยน วาจาย มนสา, อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, นวกมฺมํฯ กตโม จ, ภิกฺขเว, กมฺมนิโรโธ? โย โข, ภิกฺขเว, กายกมฺมวจีกมฺมมโนกมฺมสฺส นิโรธา วิมุตฺติํ ผุสติ, อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กมฺมนิโรโธฯ กตมา จ, ภิกฺขเว, กมฺมนิโรธคามินี ปฏิปทา? อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺฐิ, สมฺมาสงฺกปฺโป, สมฺมาวาจา, สมฺมากมฺมนฺโต, สมฺมาอาชีโว, สมฺมาวายาโม, สมฺมาสติ, สมฺมาสมาธิ – อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กมฺมนิโรธคามินี ปฏิปทาฯ อิติ โข, ภิกฺขเว, เทสิตํ มยา ปุราณกมฺมํ, เทสิตํ นวกมฺมํ, เทสิโต กมฺมนิโรโธ, เทสิตา กมฺมนิโรธคามินี ปฏิปทาฯ ยํ โข, ภิกฺขเว, สตฺถารา กรณียํ สาวกานํ หิเตสินา อนุกมฺปเกน อนุกมฺปํ อุปาทาย, กตํ โว ตํ มยาฯ เอตานิ, ภิกฺขเว, รุกฺขมูลานิ, เอตานิ สุญฺญาคารานิฯ ฌายถ, ภิกฺขเว, มา ปมาทตฺถ; มา ปจฺฉาวิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถฯ อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนี’’ติฯ ปฐมํฯ

2. อนิจฺจนิพฺพานสปฺปายสุตฺตํ

[147] ‘‘นิพฺพานสปฺปายํ โว, ภิกฺขเว, ปฏิปทํ เทเสสฺสามิฯ ตํ สุณาถ…เป.… กตมา จ สา, ภิกฺขเว, นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ, รูปา อนิจฺจาติ ปสฺสติ, จกฺขุวิญฺญาณํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ, จกฺขุสมฺผสฺโส อนิจฺโจติ ปสฺสติฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ…เป.… ชิวฺหา อนิจฺจาติ ปสฺสติ, รสา อนิจฺจาติ ปสฺสติ, ชิวฺหาวิญฺญาณํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ, ชิวฺหาสมฺผสฺโส อนิจฺโจติ ปสฺสติ , ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ…เป.… มโน อนิจฺโจติ ปสฺสติ, ธมฺมา อนิจฺจาติ ปสฺสติ, มโนวิญฺญาณํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ, มโนสมฺผสฺโส อนิจฺโจติ ปสฺสติ, ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติฯ อยํ โข สา, ภิกฺขเว, นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา’’ติฯ ทุติยํฯ

3. ทุกฺขนิพฺพานสปฺปายสุตฺตํ

[148] ‘‘นิพฺพานสปฺปายํ โว, ภิกฺขเว, ปฏิปทํ เทเสสฺสามิฯ ตํ สุณาถ…เป.… กตมา จ สา, ภิกฺขเว, นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา? อิธ, ภิกฺขเว, จกฺขุํ ทุกฺขนฺติ ปสฺสติ, รูปา ทุกฺขาติ ปสฺสติ, จกฺขุวิญฺญาณํ ทุกฺขนฺติ ปสฺสติ, จกฺขุสมฺผสฺโส ทุกฺโขติ ปสฺสติ, ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขนฺติ ปสฺสติ…เป.… ชิวฺหา ทุกฺขาติ ปสฺสติ…เป.… มโน ทุกฺโขติ ปสฺสติ, ธมฺมา ทุกฺขาติ ปสฺสติ, มโนวิญฺญาณํ ทุกฺขนฺติ ปสฺสติ, มโนสมฺผสฺโส ทุกฺโขติ ปสฺสติ, ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขนฺติ ปสฺสติฯ อยํ โข สา, ภิกฺขเว, นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา’’ติฯ ตติยํฯ

4. อนตฺตนิพฺพานสปฺปายสุตฺตํ

[149] ‘‘นิพฺพานสปฺปายํ โว, ภิกฺขเว, ปฏิปทํ เทเสสฺสามิฯ ตํ สุณาถ…เป.… กตมา จ สา, ภิกฺขเว, นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุํ อนตฺตาติ ปสฺสติ, รูปา อนตฺตาติ ปสฺสติ, จกฺขุวิญฺญาณํ อนตฺตาติ ปสฺสติ, จกฺขุสมฺผสฺโส อนตฺตาติ ปสฺสติ, ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตาติ ปสฺสติ…เป.… มโน อนตฺตาติ ปสฺสติ, ธมฺมา อนตฺตาติ ปสฺสติ, มโนวิญฺญาณํ อนตฺตาติ ปสฺสติ, มโนสมฺผสฺโส อนตฺตาติ ปสฺสติ, ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตาติ ปสฺสติฯ อยํ โข สา, ภิกฺขเว, นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. นิพฺพานสปฺปายปฏิปทาสุตฺตํ

[150] ‘‘นิพฺพานสปฺปายํ โว, ภิกฺขเว, ปฏิปทํ เทเสสฺสามิฯ ตํ สุณาถ…เป.… กตมา จ สา, ภิกฺขเว, นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา? ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, จกฺขุ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ?

‘‘อนิจฺจํ , ภนฺเต’’ฯ

‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วา’’ติ?

‘‘ทุกฺขํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’’’ติ?

‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘รูปา นิจฺจา วา อนิจฺจา วา’’ติ?

‘‘อนิจฺจา, ภนฺเต’’…เป.…ฯ

‘‘จกฺขุวิญฺญาณํ… จกฺขุสมฺผสฺโส…เป.… ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ?

‘‘อนิจฺจํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วา’’ติ?

‘‘ทุกฺขํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’’’ติ?

‘‘โน เหตํ, ภนฺเต’’ฯ

‘‘เอวํ ปสฺสํ, ภิกฺขเว, สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติ, รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ, จกฺขุวิญฺญาเณปิ นิพฺพินฺทติ, จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ…เป.… ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมิมฺปิ นิพฺพินฺทติ ฯ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ; วิราคา วิมุจฺจติ …เป.… นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติฯ อยํ โข สา, ภิกฺขเว, นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา’’ติ ฯ ปญฺจมํฯ