เต หิ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมนรูปธาตุํ อุปปนฺนาติฯ เสสํ นยโต สุวิญฺเญยฺยเมวาติ อยํ ธาตุวาเร นโยฯ อยํ อนุสยยมกมาติกตฺถสํวณฺณนานโยฯ

จิตฺตยมกมาติกตฺถวณฺณนา

จิตฺตยมกมาติกายํ ปน ปาฬิววตฺถานํ ตาว เอวํ เวทิตพฺพํฯ อิมิสฺสํ หิ มาติกายํ ปุคฺคลวาโร ธมฺมวาโร ปุคฺคลธมฺมวาโรติ อาทิโตว ตโย สุทฺธิกมหาวารา โหนฺติ, ตตฺถ ‘‘ยสฺส จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ น นิรุชฺฌตี’’ติ เอวํ ปุคฺคลวเสน จิตฺตสฺส อุปฺปชฺชนนิรุชฺฌนาทิเภทํ ทีเปนฺโต คโต ปุคฺคลวาโร นามฯ ‘‘ยํ จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ น นิรุชฺฌตี’’ติ เอวํ ธมฺมวเสเนว จิตฺตสฺส อุปฺปชฺชนนิรุชฺฌนาทิเภทํ ทีเปนฺโต คโต ธมฺมวาโร นามฯ ‘‘ยสฺส ยํ จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ น นิรุชฺฌตี’’ติ เอวํ อุภยวเสเนว จิตฺตสฺส อุปฺปชฺชนนิรุชฺฌนาทิเภทํ ทีเปนฺโต คโต ปุคฺคลธมฺมวาโร นามฯ

ตโต ‘‘ยสฺส สราคํ จิตฺต’’นฺติอาทีนํ โสฬสนฺนํ ปทานํ วเสน อปเร สราคาทิปทวิเสสิตา โสฬส ปุคฺคลวารา, โสฬส ธมฺมวารา, โสฬส ปุคฺคลธมฺมวาราติ อฏฺฐจตฺตาลีส มิสฺสกวารา โหนฺติ, เต สราคาทิปทมตฺตํ ทสฺเสตฺวา สํขิตฺตาฯ ตโต ‘‘ยสฺส กุสลํ จิตฺต’’นฺติอาทินา นเยน ฉสฏฺฐิทฺวิสตสงฺขาตานํ อภิธมฺมมาติกาปทานํ วเสน อปเร กุสลาทิปทวิเสสิตา ฉสฏฺฐิทฺวิสตปุคฺคลวารา, ฉสฏฺฐิทฺวิสตธมฺมวารา, ฉสฏฺฐิทฺวิสตปุคฺคลธมฺมวาราติ อฏฺฐนวุติสตฺตสตา มิสฺสกวารา โหนฺติ, เตปิ กุสลาทิปทมตฺตํ ทสฺเสตฺวา สํขิตฺตาเยว, ยานิเปตฺถ สนิทสฺสนาทีนิ ปทานิ จิตฺเตน สทฺธิํ น ยุชฺชนฺติ, ตานิ โมฆปุจฺฉาวเสน คหิตานีติฯ