อายตนยมกมาติกตฺถวณฺณนา

อายตนยมกมาติกาย ปน ปาฬิววตฺถานาทิกํ สพฺพํ ขนฺธยมกมาติกาย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ อญฺญตฺร วิเสสา , ตตฺรายํ วิเสโส – ‘‘ทฺวาทสายตนานี’’ติ ปทํ อาทิํ กตฺวา ยาว ‘‘นายตนา น มโน’’ติ, ตาว ปวตฺตา อยํ อายตนมาติกา นามฯ ตตฺถ ทฺวาทสายตนานิ อุทฺทิสิตฺวา ยมกวเสน ปุจฺฉาสุ ขนฺธปทํ ฐเปตฺวา จกฺขาทีนิ ปญฺจ อชฺฌตฺติกายตนานิ ปฐมํ วุตฺตานิ, ปจฺฉา รูปาทิปญฺจพาหิรายตนานิ, ปริโยสาเน มนายตนธมฺมายตนานีติ เอวํ ปาฬิววตฺถาเน ปญฺเหฯ วิสฺสชฺชเน ปน ‘‘จกฺขุ จกฺขายตนนฺติ? ทิพฺพจกฺขุ ปญฺญาจกฺขุ จกฺขุเมว, น จกฺขายตนํ, จกฺขายตนํ จกฺขุ เจว จกฺขายตนญฺจฯ โสตํ โสตายตนนฺติ? ทิพฺพโสตํ ตณฺหาโสตํ โสตเมว, น โสตายตนํฯ ฆานํ ฆานายตนนฺติ? อามนฺตา…เป.… กาโย กายายตนนฺติ? นามกาโย จิตฺตกาโยติอาทิ กาโย, น กายายตนํฯ รูปํ รูปายตนนฺติ? ภูตาทิ, ปิยรูปาทิ จ รูปํว, น รูปายตนํฯ สทฺโท สทฺทายตนนฺติ? อามนฺตาฯ คนฺโธ คนฺธายตนนฺติ? สีลคนฺธาทโย คนฺโธว, น คนฺธายตนํฯ รโส รสายตนนฺติ? อตฺถรสาทโย รโสว, น รสายตนํฯ ธมฺโม ธมฺมายตนนฺติ? ปริยตฺติธมฺมาทโย ธมฺโมว, น ธมฺมายตนํฯ ธมฺมายตนํ ธมฺโมติ? อามนฺตา’’ติ อยํ ปณฺณตฺติวาเร วิเสโสฯ

ปวตฺติวาเร ปน ‘‘ยสฺส จกฺขายตนํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺส โสตายตนํ อุปฺปชฺชตีติ? สจกฺขุกานํ อโสตกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ จกฺขายตนํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ โสตายตนํ อุปฺปชฺชติฯ สจกฺขุกานํ สโสตกานํ อุปปชฺชนฺตานํ เตสํ จกฺขายตนญฺจ อุปฺปชฺชติ, โสตายตนญฺจ อุปฺปชฺชติ…เป.… ยสฺส รูปายตนํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺส มนายตนํ อุปฺปชฺชตีติ? อจิตฺตกานํ รูปายตนํ อุปฺปชฺชติ, โน จ เตสํ มนายตนํ อุปฺปชฺชติฯ ปญฺจโวกาเร อุปฺปาทกฺขเณ ตทุภยํ อุปฺปชฺชติฯ

ยสฺส วา ปน มนายตนํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺส รูปายตนํ อุปฺปชฺชตีติ? อรูปภววชฺชิเต สญฺญาภเว อุปปชฺชนฺตานํ…เป.… อุปฺปชฺชติ ฯ ยสฺส รูปายตนํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺส ธมฺมายตนํ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตาฯ ยสฺส วา ปน…เป.… อุปฺปชฺชตีติ? อรูปภววชฺชิเต สพฺพตฺถ อุปฺปชฺชติฯ ยสฺส มนายตนํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺส ธมฺมายตนํ อุปฺปชฺชตีติ? อามนฺตา, ยสฺส วา ปน…เป.… อุปฺปชฺชตีติ? อสญฺญภววชฺชิเต สพฺพตฺถ อุปฺปชฺชตี’’ติ เอวํ สทฺทายตนวชฺชิตา เสสายตนมาติกายมกโยชนา ยถานุรูปํ เวทิตพฺพาฯ สทฺทายตนํ หิ ปฏิสนฺธิกฺขเณ น ลพฺภติ, อยํ อุปฺปาทวาเร วิเสโส, อิมินา นเยน นิโรธวาราทีสุ, ปริญฺญาวาเร จ โยชนาวิเสโส เวทิตพฺโพ, สพฺพตฺถ จ ขนฺธโต อายตนานํ พหุตา จ ยมกวารพหุตา จ เวทิตพฺพาฯ เสสํ ตาทิสเมวาติ อยํ อายตนยมกมาติกตฺถสํวณฺณนานโยฯ

ธาตุยมกมาติกตฺถวณฺณนา

ธาตุยมกมาติกาย ปน ปาฬิววตฺถานํ สพฺพํ อายตนยมกมาติกาย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติ อยํ ธาตุยมกมาติกตฺถสํวณฺณนานโยฯ