ขนฺธยมกมาติกตฺถวณฺณนา

ขนฺธยมกปาฬิยา ปน ปาฬิววตฺถานํ ตาว เอวํ เวทิตพฺพํ – ‘‘ปญฺจกฺขนฺธา’’ติ ปทํ อาทิํ กตฺวา ยาว ‘‘น ขนฺธา น สงฺขารา’’ติ ปทํ, ตาว ปวตฺตา อยํ ขนฺธยมกมาติกา นามฯ สา ปณฺณตฺติวารสฺส ‘‘อุทฺเทสวาโร’’ติปิ ‘‘ปุจฺฉาวาโร’’ติปิ วุจฺจติฯ โส จ ปทโสธนวาโร ปทโสธนมูลจกฺกวาโร สุทฺธขนฺธวาโร สุทฺธขนฺธมูลจกฺกวาโรติ จตูหิ นยวาเรหิ ปฏิมณฺฑิโตฯ ตตฺถ ‘‘รูปํ รูปกฺขนฺโธ, รูปกฺขนฺโธ รูป’’นฺติอาทินา นเยน ปทเมว โสเธตฺวา คโต ปทโสธนวาโร นามฯ โส อนุโลมปฏิโลมวเสน ทุวิโธ โหติ ฯ ตสฺส อนุโลมวาเร ‘‘รูปํ รูปกฺขนฺโธ, รูปกฺขนฺโธ รูป’’นฺติอาทีนิ ปญฺจ ยมกานิฯ ปฏิโลมวาเรปิ ‘‘น รูปํ น รูปกฺขนฺโธ, น รูปกฺขนฺโธ น รูป’’นฺติอาทินา ปญฺจ วาราฯ

ตโต ปรํ เตสญฺเญว ปทโสธนวาเร โสธิตานํ ขนฺธานํ ‘‘รูปํ รูปกฺขนฺโธ, ขนฺธา เวทนากฺขนฺโธ’’ติอาทินา นเยน เอเกกขนฺธมูลกานิ จตฺตาริ จตฺตาริ จกฺกานิ พนฺธิตฺวา คโต ปทโสธนมูลกานํ จกฺกานํ อตฺถิตาย ปทโสธนมูลจกฺกวาโร นามฯ โสปิ อนุโลมปฏิโลมวเสน ทุวิโธ โหติฯ ตสฺส อนุโลมวาเร ‘‘รูปํ รูปกฺขนฺโธ, ขนฺธา เวทนากฺขนฺโธ’’ติอาทีนิ เอเกกขนฺธมูลกานิ จตฺตาริ จตฺตาริ กตฺวา วีสติ ยมกานิฯ ปฏิโลมวาเรปิ ‘‘น รูปํ น รูปกฺขนฺโธ, น ขนฺธา น เวทนากฺขนฺโธ’’ติอาทีนิ วีสติเมวฯ

ตโต ปรํ ‘‘รูปํ ขนฺโธ, ขนฺธา รูป’’นฺติอาทินา นเยน สุทฺธขนฺธวเสเนว คโต สุทฺธขนฺธวาโร นามฯ โสปิ อนุโลมปฏิโลมวเสน ทุวิโธ โหติฯ ตสฺส อนุโลมวาเร ‘‘รูปํ ขนฺโธ , ขนฺธา รูป’’นฺติอาทีนิ ปญฺจ ยมกานิฯ ปฏิโลมวาเรปิ ‘‘น รูปํ น ขนฺโธ, น ขนฺธา น รูป’’นฺติอาทีนิ ปญฺเจวฯ

ตโต ปรํ เตสญฺเญว สุทฺธขนฺธานํ ‘‘รูปํ ขนฺโธ, ขนฺธา เวทนา’’ติอาทินา นเยน เอเกกขนฺธมูลกานิ จตฺตาริ จตฺตาริ จกฺกานิ พนฺธิตฺวา คโต สุทฺธขนฺธมูลกานํ จกฺกานํ อตฺถิตาย สุทฺธขนฺธมูลจกฺกวาโร นามฯ โสปิ อนุโลมปฏิโลมวเสน ทุวิโธ โหติฯ ตสฺส อนุโลมวาเร ‘‘รูปํ ขนฺโธ, ขนฺธา เวทนา’’ติอาทีนิ เอเกกขนฺธมูลกานิ จตฺตาริ จตฺตาริ กตฺวา วีสติ ยมกานิฯ ปฏิโลมวาเรปิ ‘‘น รูปํ น ขนฺโธ, น ขนฺธา น เวทนา’’ติอาทีนิ วีสติเมวฯ