6. ยมกมาติกา

มูลยมกมาติกตฺถวณฺณนา

อิทานิ ยมกมาติกาย สํวณฺณนานโย โหติฯ สา ปเนสา มูลยมกมาติกา ขนฺธอายตนธาตุสจฺจสงฺขารอนุสยจิตฺตธมฺมอินฺทฺริยยมกมาติกาติ ทสวิธา โหติฯ เกนฏฺเฐน เจตฺถ ยมกนฺติ? ยุคฬฏฺเฐนฯ ยุคฬํ หิ ‘‘ยมกปาฏิหาริยํ’’, ‘‘ยมกสาลา’’ติอาทีสุ ‘‘ยมก’’นฺติ วุจฺจติ, อิติ ยุคฬสงฺขาตานํ ยมกานํ วเสน เทสิตตฺตา อิเมสุ ทสสุ เอเกกมฺปิ, เอเตสํ วิภชนตฺตา นิทฺเทโสปิ, สพฺเพสํ สมูหตฺตา ปกรณมฺปิ ยมกํ นามฯ อิธ ปเนตา นิทฺเทสยมกํ อุปาทาย ‘‘ยมกมาติกา’’ตฺเวว วุตฺตา, ตาสํ ปน ทสนฺนํ ยมกมาติกานํ มูลยมกมาติกา อาทิฯ ตตฺถาปิ ‘‘เย เกจิ กุสลา ธมฺมา, สพฺเพ เต กุสลมูลาฯ เย วา ปน กุสลมูลา, สพฺเพ เต ธมฺมา กุสลา’’ติ อิทํ ยมกํ อาทิฯ ตสฺส กุสลมูลสงฺขาตานํ ทฺวินฺนํ อตฺถานํ วเสน อตฺถยมกนฺติ วา, เตสญฺเญว อตฺถานํ อนุโลมโต ปฏิโลมโต ปวตฺตปาฬิธมฺมวเสน ธมฺมยมกนฺติ วา, อนุโลมปฏิโลมโต ปวตฺตปุจฺฉาวเสน ปุจฺฉายมกนฺติ วา ติธา ยมกภาโว เวทิตพฺโพฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ

อิทานิ อิเมสํ ยมกานํ วเสน เทสิตาย อิมิสฺสา มูลยมกมาติกาย ตาว นยยมกปุจฺฉาอตฺถวารปฺปเภทวเสน ปาฬิววตฺถานํ เอวํ เวทิตพฺพํ – กุสลตฺติกมาติกาย หิ ‘‘กุสลา ธมฺมา’’ติ อิทํ อาทิปทํ นิสฺสาย มูลนโย มูลมูลนโย มูลกนโย มูลมูลกนโยติ อิเม จตฺตาโร นยา โหนฺติฯ