เมนู

4. ปุคฺคลปญฺญตฺติมาติกา

เอกกมาติกตฺถวณฺณนา

อิทานิ ปุคฺคลปญฺญตฺติมาติกาสํวณฺณนานโย โหติฯ ตตฺถ อนุตฺตานตฺถโต ตาว ฉ ปญฺญตฺติโยติ เอตฺถ ‘‘อาจิกฺขติ เทเสติ ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปตี’’ติ (สํ. นิ. 2.20) อาคตฏฺฐาเน สนฺทสฺสนา ปกาสนา ปญฺญตฺติ นามฯ ‘‘สุปญฺญตฺตํ มญฺจปีฐ’’นฺติ (ปารา. 269) อาคตฏฺฐาเน ฐปนา นิกฺขิปนา ปญฺญตฺติ นาม, อิธ อุภยมฺปิ วฏฺฏติฯ ฉ ปญฺญตฺติโยติ หิ ฉ ปญฺญาปนา ฉ สนฺทสฺสนา ปกาสนาติปิ, ฉ ฐปนา นิกฺขิปนาติปิ วุตฺตํ โหติฯ นามปญฺญตฺติเยว หิ เต เต วิชฺชมานาวิชฺชมาเน ธมฺเม สนฺทสฺเสตีติปิฯ เตน เตน โกฏฺฐาเสน ฐเปตีติปิฯ ขนฺธปญฺญตฺตีติอาทิ ปน สงฺเขปโต ตาสํ ปญฺญตฺตีนํ สรูปทสฺสนํฯ ตตฺถ ขนฺธานํ ‘‘ขนฺธา’’ติ ปญฺญาปนา สนฺทสฺสนา ปกาสนา จ ฐปนา นิกฺขิปนา จ ขนฺธปญฺญตฺติ นาม…เป.… ปุคฺคลานํ ‘‘ปุคฺคลา’’ติ ปญฺญาปนา สนฺทสฺสนา ปกาสนา จ ฐปนา นิกฺขิปนา จ ปุคฺคลปญฺญตฺติ นามฯ อิมา เอว ฉ ปญฺญตฺติโย วิชฺชนฺติฯ อญฺญาสมฺปิ สมฺมุติปรมตฺถกถานํ ปญฺญตฺตีนํ อนนฺตตฺตา, อุปลกฺขณวเสน ปน ปธานภาวโต จ เอตาว วุตฺตาฯ ปาฬิมุตฺตกนเยน ปน สพฺพสงฺคาหิกา วิชฺชมานปญฺญตฺติอาทโย ฉ นามปญฺญตฺติโย อฏฺฐกถาสุ (ปุ. ป. อฏฺฐ. มาติกาวณฺณนา 1) อาคตา, ตา จ เหฏฺฐา วุตฺตาติ อิธ น วุตฺตาฯ ตาสุ อิธ ปุคฺคลปญฺญตฺติปเทน อวิชฺชมานปญฺญตฺติ, เสเสหิ วิชฺชมานปญฺญตฺติ จาติ ทฺเว เอว ลพฺภนฺติฯ

อฏฺฐกถามุตฺตเกน ปน อาจริยนเยน อปราปิ ฉ ปญฺญตฺติโย – อุปาทาปญฺญตฺติ อุปนิธาปญฺญตฺติ สโมธานปญฺญตฺติ อุปนิกฺขิตฺตปญฺญตฺติ ตชฺชาปญฺญตฺติ สนฺตติปญฺญตฺตีติ, ยา ‘‘อตฺถปญฺญตฺตี’’ติ วุจฺจติฯ