3. ธาตุกถามาติกา

อิทานิ วิภงฺคมาติกานนฺตรํ –

อยํ ธาตุกถาทีนํ, สมฺปตฺตา อตฺถวณฺณนา;

มาติกานํ ยโต ตสฺมา, ปญฺจนฺนมฺปิ ยถารหํฯ

อนุตฺตานตฺถโต เจว, สงฺเขเปนตฺถนิจฺฉยา;

วิภงฺคนยโต เจว, โหติ สํวณฺณนานโยฯ

ตตฺถ ธาตุกถามาติกาย ตาว สํวณฺณนา โหติฯ สา ปเนสา นิกฺเขปโต ปญฺจธา ฐิตา – นยมาติกา อพฺภนฺตรมาติกา นยมุขมาติกา ลกฺขณมาติกา พาหิรมาติกาติฯ ตตฺถ ‘‘สงฺคโห, อสงฺคโห…เป.… วิปฺปยุตฺเตน สงฺคหิตํ อสงฺคหิต’’นฺติ อยํ จุทฺทสหิ ปเทหิ นิกฺขิตฺตา สงฺคหาทิเกน นเยน ธาตุกถาย ธมฺมา วิภตฺตาติ ทสฺเสตุํ ฐปิตตฺตา นยมาติกา นาม, ยา ‘‘มูลมาติกา’’ติปิ วุจฺจติฯ

‘‘ปญฺจกฺขนฺธา…เป.… มนสิกาโร’’ติ อยํ ปญฺจวีสาธิเกน ปทสเตน นิกฺขิตฺตา สงฺคหาทินเยน วิภชิตพฺพภาเวน ธาตุกถาย อพฺภนฺตเร เอว ฐปิตตฺตา อพฺภนฺตรมาติกา นาม, ยา ‘‘ธาตุกถามาติกา’’ติปิ วุจฺจติฯ

‘‘ตีหิ สงฺคโห, ตีหิ อสงฺคโห, จตูหิ สมฺปโยโค, จตูหิ วิปฺปโยโค’’ติ อยํ จตูหิ ปเทหิ นิกฺขิตฺตา ขนฺธาทีสุ จ กุสลตฺติกาทีสุ จ มาติกาธมฺเมสุ ตีหิ ขนฺธายตนธาตุปเทเหว สงฺคโห อสงฺคโห จ, ตถา จตูหิ อรูปกฺขนฺเธหิ สมฺปโยโค, วิปฺปโยโค จาติ อิเมสํ สงฺคหาสงฺคหาทีนํ นยานํ มุขานีติ ทสฺเสตุํ ฐปิตตฺตา นยมุขมาติกา นามฯ