ฌานวิภงฺคมาติกตฺถวณฺณนา

ฌานวิภงฺคมาติกาย ปน อตฺถโต ตาว – ปาติโมกฺขสํวรสํวุโตติอาทีสุ ปาติโมกฺขนฺติ สิกฺขาปทสีลํฯ ตํ หิ โย นํ ปาติ รกฺขติ, ตํ โมกฺเขติ โมเจติ อาปายิกาทีหิ ทุกฺเขหิ, ตสฺมา ‘‘ปาติโมกฺข’’นฺติ วุจฺจติฯ สํวรณํ, สํวรนฺติ วา เตนาติ สํวโร, ปาติโมกฺขเมว สํวโร ปาติโมกฺขสํวโร, กมฺมวาจาปริโยสาเน อิชฺฌนกสฺส อตฺถโต เจตนาทิรูปสฺส ปาติโมกฺขสํวรสีลสฺเสเวตํ อธิวจนํฯ เตน สํวุโต ปิหิตกายวจีปโยโคติ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโตฯ วิหรตีติ อิริยติ ปวตฺเตติฯ อาจารโคจรสมฺปนฺโนติ เอตฺถ อาจริตพฺพโต อาจาโร, คาโว จรนฺติ เอตฺถาติ โคจโร, คุนฺนํ จรณฏฺฐานํฯ ตํสทิสตาย ปน สพฺโพปิ ปวตฺติวิสโย โคจโรติ เวทิตพฺโพฯ เตสํ วิภาโค นิทฺเทเส วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพฯ

นิทฺเทเส หิ –

‘‘อาจารโคจรสมฺปนฺโนติ อตฺถิ อาจาโร, อตฺถิ อนาจาโรฯ ตตฺถ กตโม อนาจาโร? กายิโก วีติกฺกโม, วาจสิโก วีติกฺกโม, กายิกวาจสิโก วีติกฺกโม, อยํ วุจฺจติ อนาจาโร, สพฺพมฺปิ ทุสฺสีลฺยํ อนาจาโร, อิเธกจฺโจ เวฬุทาเนน วา ปตฺต…เป.… ปุปฺผผลสินานทนฺตกฏฺฐทาเนน วา จาฏุกมฺยตาย วา มุคฺคสุปฺยตาย วา ปาริภฏุตาย วา ชงฺฆเปสนิเกน วา อญฺญตรญฺญตเรน วา พุทฺธปติกุฏฺเฐน มิจฺฉาอาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปติ, อยํ วุจฺจติ อนาจาโรฯ

‘‘ตตฺถ กตโม อาจาโร? กายิโก อวีติกฺกโม’’ติอาทินา (วิภ. 513) –

วุตฺตวิปริยาเยน อาจาโร นิทฺทิฏฺโฐฯ