อวิชฺชาทีหิ ปน การเณหิ สงฺขาราทีนํเยว สมฺภโว ขีราทีหิ ทธิอาทีนํ วิย, น อญฺเญสนฺติ อยํ เอวํธมฺมตานโย นามฯ ยํ สมฺมา ปสฺสนฺโต ปจฺจยานุรูปโต ผลาวโพธโต อเหตุกทิฏฺฐิํ, อกิริยทิฏฺฐิญฺจ ปชหติ, มิจฺฉา ปสฺสนฺโต ปจฺจยานุรูปํ ผลปฺปวตฺติํ อคฺคเหตฺวา ยโต กุโตจิ ยสฺส กสฺสจิ อสมฺภวคฺคหณโต อเหตุกทิฏฺฐิํ เจว นิยตวาทญฺจ อุปาทิยตีติ อยเมตฺถ นยเภโทติ เอวํ วิชานีโย ปาฬิมุตฺตวินิจฺฉโยฯ

ปจฺจยาการวิภงฺคมาติกตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สติปฏฺฐานวิภงฺคมาติกตฺถวณฺณนา

สติปฏฺฐานวิภงฺคมาติกาย ปน อตฺถโต ตาว – จตฺตาโรติ คณนปริจฺเฉโท, เตน น ตโต เหฏฺฐา, น อุทฺธนฺติ ทีเปติฯ สติปฏฺฐานาติ เอตฺถ ทฺเว สติปฏฺฐานา สติโคจโรปิ สติปิฯ ‘‘จตุนฺนํ, ภิกฺขเว, สติปฏฺฐานานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ เทเสสฺสามี’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. 5.408) หิ สติโคจโร ‘‘สติปฏฺฐาน’’นฺติ วุจฺจติ, ตสฺสตฺโถ ปติฏฺฐาติ ตสฺมินฺติ ปฏฺฐานํ, กา ปติฏฺฐาติ? สติฯ สติยา ปฏฺฐานํ สติปฏฺฐานํฯ ปธานํ ฐานนฺติ วา ปฏฺฐานํ, สติยา ปฏฺฐานํ สติปฏฺฐานํฯ ‘‘จตฺตาโร สติปฏฺฐานา ภาวิตา พหุลีกตา สตฺต โพชฺฌงฺเค ปริปูเรนฺตี’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 3.147) ปน สติฯ ตสฺสตฺโถ ปติฏฺฐาตีติ ปฏฺฐานํ, อุปฏฺฐาติ โอกฺกนฺติตฺวา ปกฺขนฺทิตฺวา ปวตฺตตีติ อตฺโถฯ สติเยว ปฏฺฐานตฺเถน สติปฏฺฐานํฯ อถ วา สรณฏฺเฐน สติ, สา จ อุปฏฺฐานฏฺเฐน ปฏฺฐานนฺติ สติปฏฺฐานํ, อิทมิธ อธิปฺเปตํฯ ยทิ เอวํ, กสฺมา สติปฏฺฐานาติ พหุวจนํ กตํ? สติยา พหุตฺตาฯ อารมฺมณเภเทน หิ พหุกา ตา สติโยฯ