อุปมาโต ปเนตฺถ ภาโร วิย หิ ทุกฺขสจฺจํ ทฏฺฐพฺพํ, ภาราทานมิว สมุทยสจฺจํ, ภารนิกฺเขปนมิว นิโรธสจฺจํ, ภารนิกฺเขปนุปาโย วิย มคฺคสจฺจํฯ อปิจ โรคตนฺนิทานตทุปสมเภสชฺเชหิ, โอริมตีรมโหฆปาริมตีรตํสมฺปาปโกปาเยหิ จาติ เอวมาทีหิ ยถากฺกมํ โยเชตฺวาปิ เอตานิ อุปมาโต เวทิตพฺพานิฯ อยเมตฺถ อุปมาฯ เอวํ เญยฺโย ปาฬิมุตฺตวินิจฺฉโยฯ

สจฺจวิภงฺคมาติกตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อินฺทฺริยวิภงฺคมาติกตฺถวณฺณนา

อินฺทฺริยวิภงฺคมาติกาย ปน อตฺถโต ตาว – ทฺวาวีสติ อินฺทฺริยานีติ เอตฺถ อินฺทฺริยฏฺฐสมฺภวโต อินฺทฺริยานิฯ โก ปเนส อินฺทฺริยฏฺโฐ นามาติ? อินฺทลิงฺคฏฺโฐ, อินฺทเทสิตฏฺโฐ, อินฺททิฏฺฐฏฺโฐ, อินฺทสิฏฺฐฏฺโฐ, อินฺทชุฏฺฐฏฺโฐ จ, โส สพฺโพปิ อิธ ยถาโยคํ ยุชฺชติฯ กุสลากุสลํ กมฺมํ อินฺโท นาม กมฺเมสุ กสฺสจิ อิสฺสริยาภาวโต, เตเนเวตฺถ กมฺมสญฺชนิตานิ ตาว อินฺทฺริยานิ อตฺตโน ชนกกมฺมํ อุลฺลิงฺเคนฺติ, เตน จ สิฏฺฐานีติ อินฺทลิงฺคฏฺเฐน, อินฺทสิฏฺฐฏฺเฐน จ อินฺทฺริยานิฯ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปน ปรมิสฺสริยภาวโต อินฺโท, ตโต สพฺพานิเปตานิ อินฺทฺริยานิ ภควตา ยถาภูตโต ปกาสิตานิ, อภิสมฺพุทฺธานิ จาติ อินฺทเทสิตฏฺเฐน, อินฺททิฏฺฐฏฺเฐน จ อินฺทฺริยานิฯ เตเนว ภควตา กานิจิ โคจราเสวนาย, กานิจิ ภาวนาเสวนาย เสวิตานีติ อินฺทชุฏฺฐฏฺเฐนปิ อินฺทฺริยานิฯ อปิจ อาธิปจฺจสงฺขาเตน อิสฺสริยฏฺเฐนาปิ เอตานิ อินฺทฺริยานิฯ

จกฺขุนฺทฺริยนฺติอาทีสุ จกฺขาทีนํ ปทตฺโถ เหฏฺฐา ปกาสิโตฯ