รูปาวจรกิริยาวณฺณนา

รูปาวจรกิริยา จ กุสลา วิย ปญฺจวิธาฯ วินิจฺฉโย จ ตตฺถ วุตฺตนโย เอวฯ เกวลํ หิ กุสลา เสขปุถุชฺชนานํ ปญฺญตฺตารมฺมณา , อภิญฺญาวเสน ปวตฺตํ ปญฺจมชฺฌานํ สพฺพารมฺมณญฺจ หุตฺวา มโนทฺวาเร หทยวตฺถุญฺเญว นิสฺสาย ชวนกิจฺจํ สาธยมานา ปวตฺตนฺติ, อิเม ปน อเสขานนฺติ อยเมว วิเสโสฯ รูปาวจรกิริยาฯ

อรูปาวจรกิริยาวณฺณนา

อรูปาวจรกิริยา จ กุสลา วิย จตุพฺพิธาฯ วินิจฺฉโย จ ตตฺถ วุตฺตนโย เอวฯ เกวลํ หิ กุสลา เสขปุถุชฺชนานํ สวตฺถุกา, อวตฺถุกา วา เหฏฺฐา วุตฺตนเยน ยถาโยคํ ปญฺญตฺติมหคฺคตารมฺมณา มโนทฺวาเร ชวนกิจฺจํ สาเยมานา ปวตฺตนฺติ, อิเม ปน อเสขานนฺติ อยํ วิเสโสฯ อรูปาวจรกิริยาฯ

กิริยาพฺยากตา นิฏฺฐิตาฯ

ปกิณฺณกกถาวณฺณนา

เอตฺถ ฐตฺวา สพฺเพ จิตฺตเจตสิกธมฺเม ชาติสงฺคหาทิโต สโมธาเนตฺวา ปกิณฺณกกถา วตฺตพฺพาฯ ยถาวุตฺตานิ หิ จิตฺตานิ กุสลานิ เอกวีสติ, อกุสลานิ ทฺวาทส, วิปากานิ ฉตฺติํส, กิริยานิ วีสติ จาติ สพฺพานิปิ เอกูนนวุติวิธานิ, โลกุตฺตรานํ ฌานงฺคโยคเภทโต จตฺตาลีสวิธตฺตา เอกวีสสตํ วา โหนฺติฯ เตสุ กามาวจรานิ จตุปญฺญาส, รูปาวจรานิ ปนฺนรส, อรูปาวจรานิ ทฺวาทส, โลกุตฺตรานิ อฏฺฐ, จตฺตาลีสํ วาฯ กามาวจเรสุ จ กุสลานิ อฏฺฐ, วิปากานิ เตวีสติ, กิริยานิ เอกาทส, อเหตุกานิ อฏฺฐารสฯ เสสานิ ปน จตุภูมกานิปิ สเหตุกานิฯ เตสุ จ ชาติโต จิตฺตคณนา ปุพฺเพ วุตฺตาว ฯ เจตสิกา ปน สทฺธา สติ หิรีโอตฺตปฺปํ อโลโภ อโทโส กายปสฺสทฺธาทโย ทฺวาทส, ตตฺรมชฺฌตฺตตา อโมโห อปฺปมญฺญาทฺวยํ, วิรติตฺตยญฺจ โมโห อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ อุทฺธจฺจญฺจ โลโภ ทิฏฺฐิ โทโส วิจิกิจฺฉา จ มาโน อิสฺสา มจฺฉริยํ กุกฺกุจฺจํ ถินํ มิทฺธญฺจ ผสฺโส เวทนา สญฺญา เจตนา เอกคฺคตา ชีวิตินฺทฺริยญฺจ มนสิกาโร จ วิตกฺโก วิจาโร ปีติ วีริยํ ฉนฺโท อธิโมกฺโข จาติ ทฺเวปญฺญาส โหนฺติฯ

ตตฺถ ตตฺรมชฺฌตฺตตา, อปฺปมญฺญาทฺวยํ, มานาทีนิ ฉ, มนสิกาโร ฉนฺโท อธิโมกฺโข จาติ ทฺวาทส ธมฺมา ยถาฐาเน เยวาปนกา เอว, วิรติตฺตยํ, อุทฺธจฺจญฺจ กตฺถจิ เยวาปนกาฯ เตสุ จ ตตฺรมชฺฌตฺตตา มนสิกาโร ฉนฺโท อธิโมกฺโข อุทฺธจฺจํ วิรติโยติ อิเม ฐเปตฺวา เสสา อฏฺฐ ยถาฐาเน อนิยตา เอว, วิรติโย ปน กตฺถจิ อนิยตา, อิเม ปน เอกาทส ฐเปตฺวา เสสา เอกจตฺตาลีส ธมฺมา นิยตา เอวฯ ตตฺถ สทฺธาทโย ปญฺจวีสติ ธมฺมา กุสลาพฺยากตาเยว, โมหาทโย จุทฺทส อกุสลา เอว, ผสฺสาทโย เตรส กุสลากุสลาพฺยากตา ติชาติกาฯ เอกนฺตโต หิ กุสลา วา อพฺยากตา วา ธมฺมา นตฺถิ, กุสลจิตฺตสมฺปยุตฺตสมเย ปน กุสลา, อพฺยากตจิตฺตสมฺปยุตฺตสมเย อพฺยากตา จ โหนฺติฯ โมหาทโย ปน สรูเปเนว อกุสลา, อิตเร จ ตํสมฺปโยเคน สพฺเพปิ เจเต อตฺถนา สมฺปยุตฺตจิตฺตเภเทน เภทวนฺโตว โหนฺตีติ เวทิตพฺพาฯ

เตสุ หิ สทฺธาทโย เอกูนวีสติ สพฺเพสุ กุสเลสุ เจว สเหตุกาพฺยากเตสุ จาติ เอกูนสฏฺฐิจิตฺเตสุ อุปฺปชฺชนฺติ, ตโต ปจฺเจกํ เอกูนสฏฺฐิปฺปเภทา จ โหนฺติฯ เอวมญฺเญปิ ญาตพฺพา ฯ