หีนตฺติกเภโท ปน อตฺถิ หีนมชฺฌิมปฺปณีตานํ กุสลานํ วิปากตฺตา , ตถา ทฺวารารมฺมณาทิเภโทฯ เอเต หิ หทยวตฺถุํ นิสฺสาย ทฺวารวินิมุตฺตา หุตฺวา เทวมนุสฺเสสุ ทฺวิเหตุกติเหตุกานํ เหฏฺฐา วุตฺตนเยน ปฏิสนฺธิภวงฺคจุติกิจฺจานิ, ฉทฺวาเร ฉสุ อารมฺมเณสุ ตทารมฺมณกิจฺจญฺจ สาธยมานา เอวํ จตูสุ ฐาเนสุ วิปจฺจนฺติฯ เอวเมเตสํ ทฺวารารมฺมณกิจฺจฏฺฐานานิ อนิพทฺธานิ, ตโต เตหิ เภโท โหติฯ วตฺถุ ปน ตตฺเถว นิพทฺธํ, ตโต น เภโทฯ อตีตาทิเภทโต ปเนตฺถาปิ อนนฺตตา วุตฺตนยา เอวาติฯ

กามาวจรสเหตุกกุสลวิปากา นิฏฺฐิตาฯ

รูปาวจรวิปากวณฺณนา

รูปาวจรวิปากาปิ สมฺปโยคเภทโต อตฺตโน กุสลา วิย ปญฺจวิธา โหนฺติฯ สพฺโพ เจตฺถ วินิจฺฉยเภโท กุสเล วุตฺตนโย เอวฯ วิปากภาวโต ปเนตฺถ ยถา หตฺถิอาทีนํ ฉายา ตํสทิสา, เอวํ กุสลาคมนโต จ ฌานงฺคาทิสมฺปยุตฺตธมฺมสมาโยโค, ปฏิปทาทิเภโท จ โหติฯ อปิเจตฺถ ติวิธาย ปฐมชฺฌานภูมิยา ปฐมชฺฌานวิปากา, ตถา ทุติยชฺฌานภูมิยา ทุติยชฺฌานวิปากา ตติยชฺฌานวิปากา จ, ตติยชฺฌานภูมิยา จตุตฺถชฺฌานวิปากา, เวหปฺผลปญฺจสุทฺธาวาสวเสน ฉพฺพิธาย จตุตฺถชฺฌานภูมิยา ปญฺจมชฺฌานวิปากา จ วุตฺตนเยน ปฏิสนฺธิภวงฺคจุติกิจฺจานิ สาธยมานา หทยวตฺถุํ นิสฺสาย ทฺวารวินิมุตฺตาว กมฺมนิมิตฺตสงฺขาตปญฺญตฺตารมฺมณา หุตฺวา วิปจฺจนฺตีติ อยํ วิเสโส, เสสํ ตาทิสเมวฯ

รูปาวจรวิปากา นิฏฺฐิตาฯ

อรูปาวจรวิปากวณฺณนา

เอวํ อรูปาวจรวิปากาปิ อารมฺมณเภทโต อตฺตโน กุสลา วิย จตุพฺพิธา โหนฺติฯ วินิจฺฉโย จ สพฺโพ กุสเล วุตฺตนโยวฯ กุสลโต เจตฺถ วิเสโส รูปาวจรวิปาเก วุตฺตนเยน เวทิตพฺโพฯ เกวลํ ปเนตฺถ กมฺมนิมิตฺตภูตปญฺญตฺตารมฺมโณ อากาสานญฺจายตนวิปาโก ปฐมารุปฺปภูมิยํ, ตถา มหคฺคตารมฺมโณ วิญฺญาณญฺจายตนวิปาโก ทุติยารุปฺปภูมิยํ, กมฺมนิมิตฺตภูตปญฺญตฺตารมฺมโณ อากิญฺจญฺญายตนวิปาโก ตติยารุปฺปภูขิยํ, มหคฺคตารมฺมโณ เนวสญฺญานาสญฺญายตนวิปาโก จตุตฺถารุปฺปภูมิยญฺจ อวตฺถุกา วุตฺตนเยน ปฏิสนฺธิภวงฺคจุติกิจฺจานิ สาธยมานาว ปวตฺตนฺตีติ อยเมว วิเสโสฯ

อรูปาวจรวิปากา นิฏฺฐิตาฯ