ตตฺถ วิปสฺสนาคมนโต มคฺโค จ สุญฺญตาทินามํ ลภติ, มคฺคาคมนโต จ ลภเตว, อิธ ปน มคฺคสฺส อธิปฺเปตตฺตา วิปสฺสนาคมนโตว เวทิตพฺพํฯ เอวํ วิโมกฺขเภทโต ปจฺเจกํ ทฺวิธา โหนฺติฯ เอวํ วิสยาทิปฺปเภทโต วินิจฺฉโยฯ

โลกุตฺตรกุสลธมฺมา นิฏฺฐิตาฯ

นิฏฺฐิตา จ โมหวิจฺเฉทนิยา นาม

อภิธมฺมมาติกตฺถสํวณฺณนาย

‘‘กุสลา ธมฺมา’’ติ ปทสฺส อตฺถวณฺณนาฯ

อกุสลปทตฺโถ

โลภมูลวณฺณนา

อกุสลา ปน ธมฺมา ภูมิโต เอกวิธา กามาวจราว, สมฺปโยคโต ปน มูลวเสน ติวิธา โหนฺติ โลภมูลา โทสมูลา โมหมูลาติฯ ตตฺถ โลภมูลา อฏฺฐวิธา โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺฐิคตสมฺปยุตฺตํ อสงฺขารํ, ตถา สสงฺขารํ, โสมนสฺสสหคตํ ทิฏฺฐิคตวิปฺปยุตฺตํ อสงฺขารํ, ตถา สสงฺขารํ, อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺฐิคตสมฺปยุตฺตํ อสงฺขารํ, ตถา สสงฺขารํ, อุเปกฺขาสหคตํ ทิฏฺฐิคตวิปฺปยุตฺตํ อสงฺขารํ, ตถา สสงฺขารนฺติฯ

ตตฺถ อิฏฺฐารมฺมเณ โลภพหุลตาทีหิ การเณหิ โสมนสฺสสหคตตา, อสทฺธมฺมสวนอกลฺยาณมิตฺตตาทีหิ ทิฏฺฐิสมฺปยุตฺตตา จ เวทิตพฺพาฯ ยทา หิ ‘‘นตฺถิ กาเมสุ อาทีนโว’’ติอาทินา นเยน มิจฺฉาทิฏฺฐิํ ปุรกฺขตฺวา หฏฺฐตุฏฺโฐ กาเม วา ปริภุญฺชติ, ทิฏฺฐมงฺคลาทีนิ วา สารโต ปจฺเจติ สภาวติกฺเขเนว อนุสฺสาหิเตน จิตฺเตน, ตทา ปฐมํ อกุสลจิตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ ยทา มนฺเทน สมุสฺสาหิเตน, ตทา ทุติยํฯ