16. โสฬสโม ปริจฺเฉโท

อภิญฺญานิทฺเทสวณฺณนา

[1043-7] ปรนฺติ วิสิฏฺฐํ กตฺวา, วิเสสโตติ อตฺโถฯ จตุตฺถชฺฌานมตฺเตปีติ รูปาวจรจตุตฺถชฺฌานมตฺเตปิ, นาวสฺสํ อรูปชฺฌาเนหีติ อธิปฺปาโยฯ อรูปาวจรชฺฌานํ อปฺปฏิลทฺโธปิ หิ กตาธิกาโร ภิกฺขุ อภิญฺญา สมฺปาเทตุํ สมตฺโถ โหติฯ เอตฺถ จตุตฺถชฺฌานคฺคหเณเนว เหฏฺฐา ตีณิ ฌานานิ คหิตานิฯ เตสุ หิ อจิณฺณวสี จตุตฺถชฺฌานํ อุปฺปาเทตุมฺปิ น สกฺโกติฯ อภิญฺญาสุ อนุโยคํ กาตุํ วฏฺฏตีติ วตฺวา ตตฺถ ปโยชนํ ทสฺเสตุํ ‘‘อภิญฺญา นามา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ นิฏฺฐงฺคตาติ อธิคตานิสํสตาย เจว ภาวนาสุขตาย จ นิฏฺฐํ นิปฺผตฺติํ คตาฯ สมาธิภาวนาย หิ โลกิยาภิญฺญา อุทยผลภาเวน ปากฏาฯ โส อภิญฺญาย จ สมาธินา จ สมนฺนาคโต สุเขเนว ปญฺญาภาวนํ สมฺปาเทสฺสติฯ

[1048-9] ทิพฺพานีติอาทิ โลกิยาภิญฺญานํ สรูปโต อุทฺทิสนํฯ ทิพฺพานิ จกฺขุโสตานีติ ทิพฺพจกฺขุญาณํ, ทิพฺพโสตญาณญฺจาติ ทสฺเสติฯ อิทฺธีติ อิทฺธิวิธญาณํฯ อิมา ปน อภิญฺญาโย ปตฺตุกาเมน อาทิกมฺมิเกน โยคินา ยสฺมา โอทาตกสิณปริยนฺเตสุ อฏฺฐสุ กสิเณสุ จตุตฺถชฺฌานํ, ตพฺพเสน จ อรูปสมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตตฺวา วา น วา กสิณานุโลมตาทีหิ จุทฺทสหิ อากาเรหิ จิตฺตํ ทเมตพฺพํฯ น หิ เอวํ อทเมตฺวา ปุพฺเพ อภาวิตภาวโน อาทิกมฺมิโก โยคาวจโร ปญฺจ อภิญฺญาโย นิปฺผาเทสฺสตีติ ตสฺมา ตํ จิตฺตปริทมนํ อวสฺสํ กาตพฺพนฺติ ทสฺเสตุํ ‘‘กสิณานุโลมตาทีหี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ กสิณานุโลมตาทีหีติ กสิณานุโลมตา กสิณปฏิโลมตา กสิณานุโลมปฏิโลมตา ฌานานุโลมตา ฌานปฏิโลมตา ฌานานุโลมปฏิโลมตา ฌานุกฺกนฺติกตา กสิณุกฺกนฺติกตา ฌานกสิณุกฺกนฺติกตา องฺคสงฺกนฺติกตา อารมฺมณสงฺกนฺติกตา องฺคารมฺมณสงฺกนฺติกตา องฺคววตฺถาปนตา อารมฺมณววตฺถาปนตาติ อิเมหิ จุทฺทสหิ อากาเรหิฯ

ตตฺถ อฏฺฐสุ กสิเณสุ ปฏิปาฏิยา สตกฺขตฺตุํ สหสฺสกฺขตฺตุมฺปิ สมาปชฺชนํ, ตเถว อุปฺปฏิปาฏิยา, ปฏิปาฏิอุปฺปฏิปาฏิวเสน จ สมาปชฺชนนฺติ อิเมสํ ติณฺณํ อาการานํ วเสน กสิณานุโลมตาทโย วุตฺตาฯ