ภเวสุ สพฺพภเวสุ จิตฺตานํ, ปุคฺคลานํ วเสน จ จิตฺตปฺปวตฺติ ภิกฺขูนํ อาภิธมฺมิกภิกฺขูนํ ปาฏวตฺถาย เฉกภาวาย มยา ปกาสิตาฯ เอวํ สพฺพมิทํ จิตฺตํ, ภูมิปุคฺคลเภทโต เอวํ อิมินา มยา วุตฺตปฺปกาเรน ภูมิปุคฺคลเภทโต อิทํ สพฺพํ จิตฺตํ พหุธาปิ จ พหุปฺปการมฺปิ จ โหติฯ อิติ คหณํ วิภาวินา วิญฺญาตพฺพํฯ สกฺกา วุตฺตานุสาเรน มยา วุตฺตสฺส อนุสาเรน เภโท จิตฺตเภโท วิภาวินา ญาตุํ วิชานิตุํ สกฺกาฯ คนฺถวิตฺถารภีเตน มยา อิทํ จิตฺตปฺปวตฺติทีปกวจนํ สํขิตฺตํ, ปุพฺพาปรํ วิโลเกตฺวา, จินฺเตตฺวา จ ปุนปฺปุนํ อตฺถํ อุปปริกฺขิตฺวา วิภาวินา คเหตพฺพํฯ

[290] อิมญฺจาภิธมฺมาวตารํ สุสารํ, วรํ สตฺตโมหนฺธการปฺปทีปํ อิมญฺจ อภิธมฺมาวตารปฺปกรณํ สุสารํ สุนฺทรสารภูตํ วรํ สตฺตอนฺธการสทิเส โมเห ปทีปํ ปชฺโชตปฺปทีปํ โย นโร สาธุกํ จินฺเตติ วาเจติปิ, ตํ นรํ ราคโทสา จิรํ จิรกาลํ โนปยนฺติ น อุปคจฺฉนฺติฯ

อิติ อภิธมฺมาวตารฏีกาย

ภูมิปุคฺคลจิตฺตุปฺปตฺตินิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺจโม ปริจฺเฉโทฯ

6. ฉฏฺโฐ ปริจฺเฉโท

อารมฺมณวิภาควณฺณนา

[291]

เอเตสํ ปน จิตฺตานํ, อารมฺมณมิโต ปรํ;

ทสฺสยิสฺสามหํ เตน, วินา นตฺถิ หิ สมฺภโวฯ

อิโต ปรํ อิโต ปริจฺเฉทโต ปรํ อหํ เอเตสํ ปน จิตฺตานํ อารมฺมณํ ทสฺสยิสฺสามิฯ หิ กสฺมา? เตน วินา ตํ อารมฺมณํ วชฺเชตฺวา จิตฺตานํ สมฺภโว นตฺถิ ยสฺมา การณา, ตสฺมา การณา ทสฺสยิสฺสามิฯ

[292]