[48-9] เอวํ อวิเสเสน กุสลสทิสตํ อติทิสิตฺวา อิทานิ วิเสสํ ทสฺเสตุํ ‘‘ปฏิปทากฺกโม เจวา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ยถา หิ ทุกฺขปฏิปทํ ทนฺธาภิญฺญํ ฌานํ อุปฺปาเทตฺวา ปุนปฺปุนํ สมาปชฺชนฺตสฺส ตํ ฌานํ ตํปฏิปทเมว โหติ, เอวํ ตสฺมิํ ตสฺมิํ อปริหีเน ตสฺส ตสฺส วิปาโก นิพฺพตฺตมาโน ตํตํปฏิปโทว ภวิตุํ อรหติฯ ฉนฺทาธิปเตยฺยาทิภาโว ปน ตสฺมิํ ขเณ วิชฺชมานานํ ฉนฺทาทีนํ อธิปติปจฺจยภาเวน โหติ, น อาคมนวเสนฯ ตถา หิ เอกเมว ฌานํ นานกฺขเณสุ นานาธิปเตยฺยํ โหติ, ตสฺมา วิปากสฺส อาคมนวเสน ฉนฺทาธิปเตยฺยาทิตา น คหิตาฯ เตนาห ‘‘อภาโวธิปตีน’’นฺติฯ ตทภาวโตว สรสโต ตสฺส หีนาทิตา น สมฺภวตีติ สาปิ ฌานาคมนโตว วุตฺตาฯ

รูปาวจรารูปาวจรวิปากวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โลกุตฺตรวิปากวณฺณนา

มคฺคจิตฺตสฺส วิย ผลจิตฺตสฺส มคฺคโยคโต เภทาภาเวน ‘‘จตุมคฺคโยคโต’’ติ อวตฺวา ‘‘จตุมคฺคสมฺปยุตฺตจิตฺตผลตฺตา’’ติ วุตฺตํ, จตูหิ อริยมคฺเคหิ สมฺปยุตฺตกุสลจิตฺตสฺส ผลตฺตา จตุพฺพิธสามญฺญผลสมฺปยุตฺตจิตฺตภาวโตติ อตฺโถฯ โสตาปตฺติมคฺคสฺส ผลํ จิตฺตํ โสตาปตฺติมคฺคผลจิตฺตํฯ เอวํ เสเสสุฯ มคฺควีถิยํ ทฺวิกฺขตฺตุํ, ติกฺขตฺตุํ วา ผลสมาปตฺติยา อปริจฺฉินฺนปริมาณํ ปวตฺตมานมฺปิ ทฺวีสฺเวว ฐาเนสุ ปวตฺติยา ทุวิธเมว โหตีติ อาห ‘‘มคฺควีถิผลสมาปตฺติวเสน ปวตฺติโต ทุวิธ’’นฺติฯ

[50-1] มคฺคสฺสานนฺตเร ผเล ลพฺภนฺติ มคฺคาคมนโตติ อธิปฺปาโยฯ