เมนู

16. โสฬสโม ปริจฺเฉโท

อภิญฺญานิทฺเทสวณฺณนา

[1045] สตาติ สติสมฺปนฺเนนฯ อนุโยคนฺติ วีริยํฯ

[1047] โยคาวจรภิกฺขุนา นิพฺพตฺติตาสุ อภิญฺญาสุ อสฺส โยคาวจรสฺส ภิกฺขุโน สมาธิภาวนา นิฏฺฐํ ปริโยสานํ คตา สิยาฯ

[1050] ทนฺเตติ ทนฺเต ฐิเตฯ อจเลติ อจเล ฐิเตฯ

[1052-4] อภิญฺญาย ปาทกํ การณํ อภิญฺญาปาทกํ โยคี สตํ วาปิ สหสฺสํ วาปิ ยทิ สเจ อิจฺฉติ, อภิญฺญาปาทกํ ฌานํ สมาปชฺชิตฺวา ตโต อภิญฺญาปาทกฌานโต วุฏฺฐาย วุฏฺฐหิตฺวา ‘‘สตํ โหมิ, สตํ โหมิ’’ อิติ เอวํ กามาวจรปริกมฺมมานสํ กตฺวา อภิญฺญาย ปาทกํ การณภูตํ ฌานํ ปุนาธิฏฺฐาติ ปุน อาปชฺชิตฺวา ตโต ฌานโต วุฏฺฐาย ปุน อธิฏฺฐาติ , สหาธิฏฺฐาเนน เจตสา อธิฏฺฐานสงฺขาเตน จตุตฺถชฺฌานจิตฺเตน สห โส โยคี สตํ โหติฯ อิทฺธิวิธญาณํฯ

[1067-8] เอโส อธิคตาภิญฺโญ โยคี ปาทการมฺมเณน จตุตฺถชฺฌานสฺส ปฏิภาคนิมิตฺตสงฺขาเตน อารมฺมเณน ผุฏฺเฐ โอกาเส คเต ปวตฺเต ปน สทฺเท สุณาติฯ ทิพฺพโสตญาณํฯ

[1069] ปรสฺส จิตฺตํ ปริยติ ปริจฺฉิชฺชตีติ เจโตปริยํ, ตเมว มานสํ เจโตปริยมานสํ

[1070] หทยํ ปน นิสฺสายาติ หทยวตฺถุํ นิสฺสาย ปวตฺตมานโลหิตํ, หทยโกเส ปวตฺตํ รุหิรนฺติ อตฺโถฯ

[1075] กามาวจรจิตฺตญฺจาติ กามาวจรสตฺตานํ กามาวจรจิตฺตญฺจฯ รูปารูเปสุ รูปภวารูปภเวสุ สตฺตานํ มานสญฺจฯ กิํ ภูตํ? สราคาทิปฺปเภทกํ มานสํ สพฺพํ เจโตปริยญาณํ ชานาติฯ เจโตปริยญาณํฯ

[1077-82] นิสชฺชา สพฺพปจฺฉิมาติ สพฺเพสํ อิริยาปถานํ ปจฺฉา ชาตา นิสชฺชา ภิกฺขุนา อาวชฺชิตพฺพาฯ ตโต ปภุติ ตโต สพฺพปจฺฉิมโต นิสชฺชาโต ปภุติ ตํ สพฺพํ ปจฺฉิมนิสชฺชํ อาทิํ กตฺวา ปฏิโลมกฺกมา ปฏิโลมกฺกเมน สพฺพํ อตฺตนา กตํ อาวชฺชิตพฺพํฯ อสฺมิํ ภเว ยาว ยตฺตกํ กาลํ สนฺธิ ปฏิสนฺธิ โหติ, ตาว ตตฺตกํ กาลํ กตํ กิริยํ เตน ภิกฺขุนา อาวชฺชิตพฺพํฯ ปุริมสฺมิํ ภเวปิ จุติกฺขเณปิ นิพฺพตฺตํ นามรูปญฺจ สาธุกํ อาวชฺชิตพฺพํฯ จุติกฺขเณ นิพฺพตฺเต ตสฺมิํ นามรูเป เอวํ ภิกฺขุนา อาวชฺชิตพฺเพ ยทา ตเทว ตเมว นามรูปํ อารมฺมณํ กตฺวา จุติกฺขเณ มโนทฺวาเร มนกฺกาโร มโนทฺวาราวชฺชนจิตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณํฯ

[1086-96] อภิญฺญาปาทกํ กสิณารมฺมณํ ฌานํ อภินีหารกฺขมํ กตฺวา อิเมสุ ตีสุ กสิเณสุ กตปุญฺเญหิฯ ตสฺมา ตมิตรํ วาปีติ อาโลกกสิณํ วา อิตรํ วาปิ กสิณทฺวยํ ยถากฺกมํ อุปฺปาเทตฺวา อุปจารภูมิยํเยว ฐตฺวา ตํ อาโลกกสิณํ ฐเปตพฺพํฯ อปฺปนํ ปณฺฑิโต น อุปฺปาเทยฺย, สเจ อุปฺปาเทติ, ตํ อาโลกกสิณํ ปาทกชฺฌานนิสฺสิตํ ปาทกชฺฌานสฺส อารมฺมณํ โหติฯ วฑฺฒิตสฺส ฌานสฺส อนฺโตคธํ รูปํ เตน โยคินา ปสฺสิตพฺพํ ภเว ภเวยฺยฯ ตํ รูปํ ปสฺสโต ปสฺสนฺตสฺส ตสฺส โยคิโน ปริกมฺมสฺส วาโร อติกฺกมติ, ตาวเท ตสฺมิํเยว ขเณ อาโลโกปิ ตสฺส โยคิโน อาโลโกปิ ขิปฺปํ อนฺตรธายติฯ

ตสฺมิํ อาโลเก อนฺตรหิเต รูปคตํ รูปํ น ทิสฺสติฯ ทิวสมฺปิ นิสีทิตฺวา ปสฺสโต รูปทสฺสนํ โหติฯ

[1100-1] ตํจิตฺตสํยุตนฺติ เตน จตุตฺถชฺฌาเนน ยุตฺตํ จิตฺตํฯ อนาคตํสญาณสฺส ปริกมฺมํ, ยถากมฺมูปคสฺส ญาณสฺส จ ปริกมฺมํฯ ทิพฺพจกฺขุญาณํฯ

[1103] โย ภิกฺขุ อิธ อิมสฺมิํ สาสเน อิมํ ปน คนฺถํ สุณาติ, จิตฺเต กโรติ จ, โส ภิกฺขุ อเนน ตเรน อิมินา คนฺเถน ตริตฺวา อภิธมฺมมหณฺณวปารํ ยาติ ปาปุณาติ, ชานาตีติ อตฺโถฯ

อิติ อภิธมฺมาวตารฏีกาย

อภิญฺญานิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โสฬสโม ปริจฺเฉโทฯ

17. สตฺตรสโม ปริจฺเฉโท

อภิญฺญารมฺมณนิทฺเทสวณฺณนา

[1104] อนาคตํสญาณญฺจาติ น อาคโต อนาคโต, น ตาว สมฺปตฺโตติ อตฺโถ, อนาคเต อํสา โกฏฺฐาสา เตสํ ญาณํ อนาคตํสญาณํฯ ยํ ยํ กมฺมํ ยถากมฺมํ, ตํ อุปคจฺฉติ ชานาตีติ ยถากมฺมุปคํ, วิปากเจตนาชานนกญาณํฯ

[1107-9] ตตฺถ เตสุ อารมฺมณตฺติเกสุฯ จิตฺตสนฺนิสฺสิตํ กตฺวาติ ตํ กายํ จิตฺตํ สนฺนิสฺสิตํ กริตฺวา ตเมว กายจิตฺตเจตสิกวเสน มหคฺคเต จิตฺตสฺมิํ สมาโรเปติ ญาณํ อิทฺธิวิธญาณํ, ตโต กายารมฺมณโต กายสฺส ปริตฺตตฺตา กามาวจรตฺตา ปริตฺตารมฺมณํ ญาณํ สิยาฯ