15. ปนฺนรสโม ปริจฺเฉโท

อรูปาวจรสมาธิภาวนานิทฺเทสวณฺณนา

[982-3] รูเป โข วิชฺชมานสฺมินฺติ รูปกาเย วิชฺชมาเน ทณฺฑาทานาทโย ทณฺฑคฺคหณาทโยฯ อิติ รูเป รูปกาเย อาทีนวํ ทิสฺวาฯ

[984] สูกราภิหโตว สาติ สูกรํ อนุพนฺธิโต สา สุนโข วิยฯ

[985] วสีติ โยคีฯ

[988-990] ผุฏฺโฐกาสญฺจ เตน ตนฺติ เตน จิตฺเตน ผุฏฺฐํ ตโมกาสํ ‘‘อนนฺโต อากาโส’’อิติ จ มนสา กโรนฺโต เอว อุคฺฆาเฏติฯ อิติ วจนํ วุจฺจเต, อยมญฺโญ นโย, ‘‘อากาโส’’ อิติ มนสา กโรนฺโต ตํ กสิณํ น สํเวลฺเลติฯ

[998] รูปาวจรชฺฌานเมว ปจฺจตฺถิกํ รูปาวจรชฺฌานปจฺจตฺถิกํฯ

[1004] อากาสผุฏวิญฺญาเณติ ผุฏเมว วิญฺญาณํ ผุฏวิญฺญาณํ, ตสฺมิํ อากาสารมฺมเณ ผุฏวิญฺญาเณฯ

[1005-6] อยํ อากาโส อนนฺโต อิติ เอวํ ตํ อากาสเมว ผริตฺวา ปวตฺตํ วิญฺญาณํ วิญฺญาณญฺจ อิติ วจนํ วุจฺจเตฯ วิญฺญาณํ อนนฺตํ นาม น โหติ, อนนฺตารมฺมณตฺตา ‘‘วิญฺญาณํ อนนฺต’’นฺติ วุจฺจเต, ตํ วิญฺญาณํ มนกฺการวเสน อปิ อนนฺตํ ปริทีปิตํฯ

[1010] ปฐมารุปฺปวิญฺญาณสฺส อภาโว ตสฺส เอว ปฐมารุปฺปสฺส สุญฺญโต สุญฺญภาวโตฯ

[1013] สติ ติฏฺฐติ ภิยฺโย พลวา สติ ติฏฺฐติฯ

[1015] อภาวเก นตฺถิภาเวฯ

[1017-8] ทุติยารุปฺปจกฺขุนาติ จกฺขุนา ทุติยารุปฺปํ ‘‘นตฺถิ นตฺถี’’ติอาทินา อากาเรน ปริกมฺมวเสน มนกฺกาเรฯ ตสฺสาปคมมตฺตญฺจ ตสฺส ปฐมารุปฺปสฺส อปคมมตฺตญฺจฯ

[1029] ยา นาม อยํ สมาปตฺติ อภาวมตฺตมฺปิ โคจรํ กตฺวา ฐสฺสติ, อยํ สมาปตฺติ วต เอกนฺเตน อโห สนฺตาติ ปทิสฺสติฯ

[1033] ยาย สญฺญาย เนวสญฺญี, นาสญฺญี จ โหติ, เกวลํ เอกนฺเตน อถ โข สา สญฺญา เอทิสี น โหติฯ

[1035-7] ปฏุสญฺญาย กิจฺจสฺส เนว กรณโต อยํ สมาปตฺติ ‘‘เนวสญฺญา’’ติ นิทฺทิฏฺฐาติ จตุตฺถอารุปฺปโต สมฺภวา ปวตฺตา เตโชธาตุ สุโขทเก ทหนกิจฺจํ กาตุํ น สกฺโกติ ยถา, สา สงฺขารธมฺมานํ อวเสสตฺตาฯ

[1040] ปาสาทตลญฺจ สาฏิกา จฯ

[1041] โย ปน ภิกฺขุ อิมํ รูปารูปชฺฌานสมาปตฺติวิธานํ สารตรํ ชานาติ, โส รูปารูปชฺฌานสมาปตฺติปุเรกฺโข เสกฺโข ภวํ กามภวํ อภิภุยฺย อภิภวิตฺวา รูปารูปํ ยาติ ปาปุณาติฯ

อิติ อภิธมฺมาวตารฏีกาย

อรูปาวจรสมาธิภาวนานิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปนฺนรสโม ปริจฺเฉโทฯ

16. โสฬสโม ปริจฺเฉโท

อภิญฺญานิทฺเทสวณฺณนา

[1045] สตาติ สติสมฺปนฺเนนฯ อนุโยคนฺติ วีริยํฯ

[1047] โยคาวจรภิกฺขุนา นิพฺพตฺติตาสุ อภิญฺญาสุ อสฺส โยคาวจรสฺส ภิกฺขุโน สมาธิภาวนา นิฏฺฐํ ปริโยสานํ คตา สิยาฯ

[1050] ทนฺเตติ ทนฺเต ฐิเตฯ อจเลติ อจเล ฐิเตฯ

[1052-4] อภิญฺญาย ปาทกํ การณํ อภิญฺญาปาทกํ โยคี สตํ วาปิ สหสฺสํ วาปิ ยทิ สเจ อิจฺฉติ, อภิญฺญาปาทกํ ฌานํ สมาปชฺชิตฺวา ตโต อภิญฺญาปาทกฌานโต วุฏฺฐาย วุฏฺฐหิตฺวา ‘‘สตํ โหมิ, สตํ โหมิ’’ อิติ เอวํ กามาวจรปริกมฺมมานสํ กตฺวา อภิญฺญาย ปาทกํ การณภูตํ ฌานํ ปุนาธิฏฺฐาติ ปุน อาปชฺชิตฺวา ตโต ฌานโต วุฏฺฐาย ปุน อธิฏฺฐาติ , สหาธิฏฺฐาเนน เจตสา อธิฏฺฐานสงฺขาเตน จตุตฺถชฺฌานจิตฺเตน สห โส โยคี สตํ โหติฯ อิทฺธิวิธญาณํฯ

[1067-8] เอโส อธิคตาภิญฺโญ โยคี ปาทการมฺมเณน จตุตฺถชฺฌานสฺส ปฏิภาคนิมิตฺตสงฺขาเตน อารมฺมเณน ผุฏฺเฐ โอกาเส คเต ปวตฺเต ปน สทฺเท สุณาติฯ ทิพฺพโสตญาณํฯ

[1069] ปรสฺส จิตฺตํ ปริยติ ปริจฺฉิชฺชตีติ เจโตปริยํ, ตเมว มานสํ เจโตปริยมานสํฯ

[1070] หทยํ ปน นิสฺสายาติ หทยวตฺถุํ นิสฺสาย ปวตฺตมานโลหิตํ, หทยโกเส ปวตฺตํ รุหิรนฺติ อตฺโถฯ