11. เอกาทสโม ปริจฺเฉโท

นิพฺพานนิทฺเทสวณฺณนา

[769] ภวาภวํ วินนโตติ ขุทฺทกํ, มหนฺตํ ภวํ สิพฺพนโตฯ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโคติ สพฺเพหิ สงฺขารูปธิกิเลสูปธิขนฺธูปธีหิ ปฏินิสฺสชฺชนํฯ อจฺจุติรสํ อจุติสมฺปตฺติกํฯ นิพฺพานํ ปุฏฺเฐนาติ สุคเตน นิพฺพานํ ปุฏฺเฐน สาริปุตฺตตฺเถเรนฯ อุภินฺนํ สุตฺตานนฺติ ธมฺมเสนาปติวุตฺตานํ ทฺวินฺนํ สุตฺตานนฺติ อตฺโถฯ ขยสฺส อุปนิสฺสยตฺตาติ ขยสฺส พลวการณตฺตาฯ ปุถูนํ ธมฺมานํ อปฺปมตฺตกฺขเณ ราคาทิกฺขยมตฺตํ นิพฺพานํ ภเวยฺยฯ สพฺเพ พาลปุถุชฺชนา สมธิคตนิพฺพานา สจฺฉิกตนิโรธา ภเวยฺยุํฯ กิญฺจ ภิยฺโย กิํ อุตฺตริ การณญฺจ อตฺถีติ อตฺโถฯ ราคาทีนํ สงฺขตตฺตา เตสํ สงฺขตานํ นิพฺพานํ สงฺขตลกฺขณํ ภเวยฺยฯ กิํ ปเนตฺถาติ เอเตสุ ขเณสุ กิํ ปน ขเณ ตฺวํ วเทสิฯ ขีเณสฺเววาติ ภวาทีสุ ขีเณสุ เอวฯ นิรุตฺตโรติ นิปฺผนฺนหาโรฯ

[771] อสฺสทฺโธติ พาหิรสทฺธาย วิรหิโตฯ วนฺตาโสติ วนฺตา วมิตา อาสา ตณฺหา เยนาติ วนฺตาโสฯ

นิสฺสรณิยาติ นิสฺสรเณ นิยุตฺตาฯ ยทิทํ เนกฺขมฺมํ ยํ อิทํ กามานํ เอตํ นิสฺสรณํ นิโรโธ, ตสฺส กิญฺจิภูตสฺส สงฺขตสฺส ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนธมฺมชาตสฺส นิโรโธ นิสฺสรณนฺติ, เอวํ อิมินา ปกาเรน วุตฺตสฺส ตสฺส นิสฺสรณนามกสฺส อภาวปฺปตฺติโทสโต นิสฺสรณนามกานํ ปฐมชฺฌานอากาสานญฺจายตนานมฺปิ อภาโว ภเวยฺยฯ อตฺถิ นิสฺสรณนฺติ อตฺถิ นิพฺพานํฯ อุปฺปาทาทีนนฺติ อุปฺปาทฏฺฐิติภงฺคานํฯ ปปญฺจาภาวโตติ ตณฺหามานทิฏฺฐีนํ อภาวโตฯ

[772] อปโลกิตนฺติ อทสฺสนธมฺมํฯ

[774] อพฺยาปชฺฌนฺติ นิทุกฺขํฯ อกฺขรนฺติ อขรํฯ

[777] สทฺธาพุทฺธิกรํ ตถาคตมเต ชินวจเน สมฺโมหวิทฺธํสนํ ปญฺญาสมฺภวํ ปญฺญาการณํ สมฺปสาทนกรํฯ อตฺถพฺยญฺชนสาลินนฺติ อตฺถพฺยญฺชนสารวนฺตํ สุมธุรํ สารญฺญุ ชินสาสนสารญฺญู วิมฺหาปนํ อจฺเฉรกรํ อิมํ เอวํ วุตฺตปฺปการํ อภิธมฺมาวตารํ โย ชานาติ, โส ชโน คมฺภีเร นิปุเณ นิปุณญาณโคจเร อภิธมฺมปิฏเก ปทํ นิฏฺฐํ อุตฺตมสนฺนิฏฺฐานํ ยาติ ปาปุณาติฯ

อิติ อภิธมฺมาวตารฏีกาย

นิพฺพานนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เอกาทสโม ปริจฺเฉโทฯ

12. ทฺวาทสโม ปริจฺเฉโท

ปญฺญตฺตินิทฺเทสวณฺณนา

สงฺขายตีติ สงฺขา, กถียตีติ อตฺโถฯ กินฺติ กิํ อิติ กถียติฯ ‘‘อห’’นฺติ ‘‘มม’’นฺติ กถียติฯ

ตชฺชาปญฺญตฺตีติ ตสฺส จกฺขุโสตาทิกสฺส อนุรูปวเสน ชาตา ปญฺญตฺตีติ อตฺโถฯ

เอกสฺสวาติ เอกสฺส นามธมฺมสฺส ‘‘อจฺโฉ’’ติ นามํ คเหตฺวา พหูนํ นามธมฺมานํ ‘‘อจฺโฉ’’ติ นามํ คเหตฺวาฯ สมูหเมวาติ นามธมฺมานํ สมูหํ เอวฯ

คหิโต ปุพฺเพ สงฺเกโต เอเตนาติ คหิตปุพฺพสงฺเกตํฯ กิํ ตํ? มโนทฺวาราวชฺชนชวนวิญฺญาณํฯ เตน คหิตาย ปญฺญตฺติยา วิญฺญายติ ‘‘สตฺตา’’ติ ‘‘กมฺมชา’’ติ กถียติฯ