ตญฺหิ ยถากฺกมํ ปญฺจมชฺฌานารมฺมณํ กสิณนิมิตฺตํ อติกฺกมฺม ตทุคฺฆาเฏน ลทฺธํ อากาสมาลมฺพิตฺวา ตมฺปิ อติกฺกมฺม ตตฺถ ปวตฺตํ วิญฺญาณมาลมฺพิตฺวา ตมฺปิ อติกฺกมฺม ตทภาวภูตํ อกิญฺจนภาวมาลมฺพิตฺวา ตมฺปิ อติกฺกมฺม ตตฺถ ปวตฺตํ ตติยารุปฺปวิญฺญาณมาลมฺพิตฺวา ปวตฺตติ, น ปน รูปาวจรกุสลํ วิย ปุริมปุริมองฺคาติกฺกมวเสน ปุริมปุริมสฺสาปิ อารมฺมณํ คเหตฺวาฯ เตนาหุ อาจริยา –

‘‘อารมฺมณาติกฺกมโต, จตสฺโสปิ ภวนฺติมา;

องฺคาติกฺกมเมตาสํ, น อิจฺฉนฺติ วิภาวิโน’’ติ; (ธ. ส. อฏฺฐ. 268);

อรูปาวจรจิตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โสภนจิตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โลกุตฺตรจิตฺตวณฺณนา

[31] อิทานิ โลกุตฺตรกุสลํ จตุมคฺคโยคโต, ผลญฺจ ตทนุรูปปฺปวตฺติยา จตุธา วิภชิตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘โสตาปตฺติมคฺคจิตฺต’’นฺตฺยาทิ วุตฺตํฯ นิพฺพานํ ปติสวนโต อุปคมนโต, นิพฺพานมหาสมุทฺทนินฺนตาย โสตสทิสตฺตา วา ‘‘โสโต’’ติ วุจฺจติ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค, ตสฺส อาปตฺติ อาทิโต ปชฺชนํ ปาปุณนํ ปฐมสมนฺนาคโม โสตาปตฺติ อา-อุปสคฺคสฺส อาทิกมฺมนิ ปวตฺตนโตฯ นิพฺพานํ มคฺเคติ, นิพฺพานตฺถิเกหิ วา มคฺคียติ, กิเลเส มาเรนฺโต คจฺฉตีติ วา มคฺโค, เตน สมฺปยุตฺตํ จิตฺตํ มคฺคจิตฺตํ, โสตาปตฺติยา ลทฺธํ มคฺคจิตฺตํ โสตาปตฺติมคฺคจิตฺตํฯ อถ วา อริยมคฺคโสตสฺส อาทิโต ปชฺชนํ เอตสฺสาติ โสตาปตฺติ, ปุคฺคโล, ตสฺส มคฺโค โสตาปตฺติมคฺโค, เตน สมฺปยุตฺตํ จิตฺตํ โสตาปตฺติมคฺคจิตฺตํฯ

สกิํ เอกวารํ ปฏิสนฺธิวเสน อิมํ มนุสฺสโลกํ อาคจฺฉตีติ สกทาคามี, อิธ ปตฺวา อิธ ปรินิพฺพายี, ตตฺถ ปตฺวา ตตฺถ ปรินิพฺพายี, อิธ ปตฺวา ตตฺถ ปรินิพฺพายี, ตตฺถ ปตฺวา อิธ ปรินิพฺพายี, อิธ ปตฺวา ตตฺถ นิพฺพตฺติตฺวา อิธ ปรินิพฺพายีติ ปญฺจสุ สกทาคามีสุ ปญฺจมโก อิธาธิปฺเปโตฯ