1. จิตฺตปริจฺเฉทวณฺณนา

ภูมิเภทจิตฺตวณฺณนา

[3] อิทานิ ยสฺมา วิภาควนฺตานํ ธมฺมานํ สภาววิภาวนํ วิภาเคน วินา น โหติ, ตสฺมา ยถาอุทฺทิฏฺฐานํ อภิธมฺมตฺถานํ อุทฺเทสกฺกเมน วิภาคํ ทสฺเสตุํ จิตฺตํ ตาว ภูมิชาติสมฺปโยคาทิวเสน วิภชิตฺวา นิทฺทิสิตุมารภนฺโต อาห ‘‘ตตฺถ จิตฺตํ ตาวา’’ตฺยาทิฯ ตาว-สทฺโท ปฐมนฺติ เอตสฺสตฺเถฯ ยถาอุทฺทิฏฺเฐสุ จตูสุ อภิธมฺมตฺเถสุ ปฐมํ จิตฺตํ นิทฺทิสียตีติ อยญฺเหตฺถตฺโถฯ จตฺตาโร วิธา ปการา อสฺสาติ จตุพฺพิธํฯ ยสฺมา ปเนเต จตุภุมฺมกา ธมฺมา อนุปุพฺพปณีตา, ตสฺมา หีนุกฺกฏฺฐุกฺกฏฺฐตรตมานุกฺกเมน เตสํ นิทฺเทโส กโตฯ ตตฺถ กาเมตีติ กาโม, กามตณฺหา, สา เอตฺถ อวจรติ อารมฺมณกรณวเสนาติ กามาวจรํฯ กามียตีติ วา กาโม, เอกาทสวิโธ กามภโว, ตสฺมิํ เยภุยฺเยน อวจรตีติ กามาวจรํฯ เยภุยฺเยน จรณสฺส หิ อธิปฺเปตตฺตา รูปารูปภเวสุ ปวตฺตสฺสาปิ อิมสฺส กามาวจรภาโว อุปปนฺโน โหติฯ กามภโวเยว วา กาโม เอตฺถ อวจรตีติ กามาวจโร, ตตฺถ ปวตฺตมฺปิ จิตฺตํ นิสฺสิเต นิสฺสยโวหาเรน กามาวจรํ ‘‘มญฺจา อุกฺกุฏฺฐิํ กโรนฺตี’’ตฺยาทีสุ วิยาติ อลมติวิสารณิยา กถายฯ โหติ เจตฺถ –

‘‘กาโมวจรตีตฺเยตฺถ, กาเมวจรตีติ วา;

ฐานูปจารโต วาปิ, ตํ กามาวจรํ ภเว’’ติฯ

รูปารูปาวจเรสุปิ เอเสว นโย ยถารหํ ทฏฺฐพฺโพฯ อุปาทานกฺขนฺธสงฺขาตโลกโต อุตฺตรติ อนาสวภาเวนาติ โลกุตฺตรํ, มคฺคจิตฺตํฯ ผลจิตฺตํ ปน ตโต อุตฺติณฺณนฺติ โลกุตฺตรํฯ อุภยมฺปิ วา สห นิพฺพาเนน โลกโต อุตฺตรํ อธิกํ ยถาวุตฺตคุณวเสเนวาติ โลกุตฺตรํฯ

ภูมิเภทจิตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ