[50] ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาติ , ตถา เตภูมกา มตาฯ

เภทาภาเวน นิพฺพานํ, ขนฺธสงฺคหนิสฺสฏํฯ

[51] ทฺวารารมฺมณเภเทน, ภวนฺตายตนานิ จฯ

ทฺวาราลมฺพตทุปฺปนฺน-ปริยาเยน ธาตุโยฯ

[52] ทุกฺขํ เตภูมกํ วฏฺฏํ, ตณฺหา สมุทโย ภเวฯ

นิโรโธ นาม นิพฺพานํ, มคฺโค โลกุตฺตโร มโตฯ

[53] มคฺคยุตฺตา ผลา เจว, จตุสจฺจวินิสฺสฏาฯ

อิติ ปญฺจปฺปเภเทน, ปวุตฺโต สพฺพสงฺคโหฯ

อิติ อภิธมฺมตฺถสงฺคเห สมุจฺจยสงฺคหวิภาโค นาม

สตฺตโม ปริจฺเฉโทฯ

8. ปจฺจยปริจฺเฉโท

[1] เยสํ สงฺขตธมฺมานํ, เย ธมฺมา ปจฺจยา ยถาฯ

ตํ วิภาคมิเหทานิ, ปวกฺขามิ ยถารหํฯ

[2] ปฏิจฺจสมุปฺปาทนโย ปฏฺฐานนโย เจติ ปจฺจยสงฺคโห ทุวิโธ เวทิตพฺโพฯ

[3] ตตฺถ ตพฺภาวภาวีภาวาการมตฺโตปลกฺขิโต ปฏิจฺจสมุปฺปาทนโย, ปฏฺฐานนโย ปน อาหจฺจปจฺจยฏฺฐิติมารพฺภ ปวุจฺจติ, อุภยํ ปน โวมิสฺเสตฺวา ปปญฺเจนฺติ อาจริยาฯ

ปฏิจฺจสมุปฺปาทนโย

[4] ตตฺถ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา, สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ, วิญฺญาณปจฺจยา นามรูปํ, นามรูปปจฺจยา สฬายตนํ, สฬายตนปจฺจยา ผสฺโส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา, เวทนาปจฺจยา ตณฺหา, ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ, อุปาทานปจฺจยา ภโว , ภวปจฺจยา ชาติ, ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺติฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหตีติ อยเมตฺถ ปฏิจฺจสมุปฺปาทนโยฯ

[5] ตตฺถ ตโย อทฺธา ทฺวาทสงฺคานิ วีสตาการา ติสนฺธิ จตุสงฺเขปา ตีณิ วฏฺฏานิ ทฺเว มูลานิ จ เวทิตพฺพานิฯ

[6] กถํ? อวิชฺชาสงฺขารา อตีโต อทฺธา, ชาติชรามรณํ อนาคโต อทฺธา, มชฺเฌ อฏฺฐ ปจฺจุปฺปนฺโน อทฺธาติ ตโย อทฺธาฯ

[7] อวิชฺชา สงฺขารา วิญฺญาณํ นามรูปํ สฬายตนํ ผสฺโส เวทนา ตณฺหา อุปาทานํ ภโว ชาติ ชรามรณนฺติ ทฺวาทสงฺคานิฯ

[8] โสกาทิวจนํ ปเนตฺถ นิสฺสนฺทผลนิทสฺสนํฯ

[9] อวิชฺชาสงฺขารคฺคหเณน ปเนตฺถ ตณฺหุปาทานภวาปิ คหิตา ภวนฺติ, ตถา ตณฺหุปาทานภวคฺคหเณน จ อวิชฺชาสงฺขารา, ชาติชรามรณคฺคหเณน จ วิญฺญาณาทิผลปญฺจกเมว คหิตนฺติ กตฺวา –

[10] อตีเต เหตโว ปญฺจ, อิทานิ ผลปญฺจกํฯ

อิทานิ เหตโว ปญฺจ, อายติํ ผลปญฺจกนฺติ;

วีสตาการา ติสนฺธิ, จตุสงฺเขปา จ ภวนฺติฯ

[11] อวิชฺชาตณฺหุปาทานา จ กิเลสวฏฺฏํ, กมฺมภวสงฺขาโต ภเวกเทโส สงฺขารา จ กมฺมวฏฺฏํ, อุปปตฺติภวสงฺขาโต ภเวกเทโส อวเสสา จ วิปากวฏฺฏนฺติ ตีณิ วฏฺฏานิฯ

[12] อวิชฺชาตณฺหาวเสน ทฺเว มูลานิ จ เวทิตพฺพานิฯ