[58] รูปโลเก ปน ฆานชิวฺหากายภาวทสกานิ จ อาหารชกลาปานิ จ น ลพฺภนฺติ, ตสฺมา เตสํ ปฏิสนฺธิกาเล จกฺขุโสตวตฺถุวเสน ตีณิ ทสกานิ ชีวิตนวกญฺเจติ จตฺตาโร กมฺมสมุฏฺฐานกลาปา, ปวตฺติยํ จิตฺโตตุสมุฏฺฐานา จ ลพฺภนฺติฯ

[59] อสญฺญสตฺตานํ ปน จกฺขุโสตวตฺถุสทฺทาปิ น ลพฺภนฺติ, ตถา สพฺพานิปิ จิตฺตชรูปานิ, ตสฺมา เตสํ ปฏิสนฺธิกาเล ชีวิตนวกเมว, ปวตฺติยญฺจ สทฺทวชฺชิตํ อุตุสมุฏฺฐานรูปํ อติริจฺฉติฯ

[60] อิจฺเจวํ กามรูปาสญฺญีสงฺขาเตสุ ตีสุ ฐาเนสุ ปฏิสนฺธิปวตฺติวเสน ทุวิธา รูปปฺปวตฺติ เวทิตพฺพาฯ

[61] อฏฺฐวีสติ กาเมสุ, โหนฺติ เตวีส รูปิสุฯ

สตฺตรเสว สญฺญีนํ, อรูเป นตฺถิ กิญฺจิปิฯ

สทฺโท วิกาโร ชรตา, มรณญฺโจปปตฺติยํ;

น ลพฺภนฺติ ปวตฺเต ตุ, น กิญฺจิปิ น ลพฺภติฯ

อยเมตฺถ รูปปวตฺติกฺกโมฯ

นิพฺพานเภโท

[62] นิพฺพานํ ปน โลกุตฺตรสงฺขาตํ จตุมคฺคญาเณน สจฺฉิกาตพฺพํ มคฺคผลานมารมฺมณภูตํ วานสงฺขาตาย ตณฺหาย นิกฺขนฺตตฺตา นิพฺพานนฺติ ปวุจฺจติฯ

[63] ตเทตํ สภาวโต เอกวิธมฺปิ สอุปาทิเสสนิพฺพานธาตุ อนุปาทิเสสนิพฺพานธาตุ เจติ ทุวิธํ โหติ การณปริยาเยนฯ

[64] ตถา สุญฺญตํ อนิมิตฺตํ อปฺปณิหิตญฺเจติ ติวิธํ โหติ อาการเภเทนฯ

[65] ปทมจฺจุตมจฺจนฺตํ, อสงฺขตมนุตฺตรํฯ

นิพฺพานมิติ ภาสนฺติ, วานมุตฺตา มเหสโยฯ

อิติ จิตฺตํ เจตสิกํ, รูปํ นิพฺพานมิจฺจปิ;

ปรมตฺถํ ปกาเสนฺติ, จตุธาว ตถาคตาฯ

อิติ อภิธมฺมตฺถสงฺคเห รูปสงฺคหวิภาโค นาม

ฉฏฺโฐ ปริจฺเฉโทฯ

7. สมุจฺจยปริจฺเฉโท

[1] ทฺวาสตฺตติวิธา วุตฺตา, วตฺถุธมฺมา สลกฺขณาฯ

เตสํ ทานิ ยถาโยคํ, ปวกฺขามิ สมุจฺจยํฯ

[2] อกุสลสงฺคโห มิสฺสกสงฺคโห โพธิปกฺขิยสงฺคโห สพฺพสงฺคโห เจติ สมุจฺจยสงฺคโห จตุพฺพิโธ เวทิตพฺโพฯ

อกุสลสงฺคโห

[3] กถํ? อกุสลสงฺคเห ตาว จตฺตาโร อาสวา – กามาสโว ภวาสโว ทิฏฺฐาสโว อวิชฺชาสโวฯ

[4] จตฺตาโร โอฆา – กาโมโฆ ภโวโฆ ทิฏฺโฐโฆ อวิชฺโชโฆฯ

[5] จตฺตาโร โยคา – กามโยโค ภวโยโค ทิฏฺฐิโยโค อวิชฺชาโยโคฯ

[6] จตฺตาโร คนฺถา – อภิชฺฌากายคนฺโถ, พฺยาปาโท กายคนฺโถ, สีลพฺพตปรามาโส กายคนฺโถ, อิทํสจฺจาภินิเวโส กายคนฺโถฯ