เมนู

ปฏิสงฺขายปเนตมทฺธุวํ , อธิคนฺตฺวา ปทมจฺจุตํ พุธา;

สุสมุจฺฉินฺนสิเนหพนฺธนา, สมเมสฺสนฺติ จิราย สุพฺพตาฯ

อิติ อภิธมฺมตฺถสงฺคเห วีถิมุตฺตสงฺคหวิภาโค นาม

ปญฺจโม ปริจฺเฉโทฯ

6. รูปปริจฺเฉโท

[1] เอตฺตาวตา วิภตฺตา หิ, สปฺปเภทปฺปวตฺติกาฯ

จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา, รูปํ ทานิ ปวุจฺจติฯ

[2] สมุทฺเทสา วิภาคา จ, สมุฏฺฐานา กลาปโตฯ

ปวตฺติกฺกมโต เจติ, ปญฺจธา ตตฺถ สงฺคโหฯ

รูปสมุทฺเทโส

[3] จตฺตาริ มหาภูตานิ, จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปนฺติ ทุวิธมฺเปตํ รูปํ เอกาทสวิเธน สงฺคหํ คจฺฉติฯ

[4] กถํ? ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตุ ภูตรูปํ นามฯ

[5] จกฺขุ โสตํ ฆานํ ชิวฺหา กาโย ปสาทรูปํ นามฯ

[6] รูปํ สทฺโท คนฺโธ รโส อาโปธาตุวิวชฺชิตํ ภูตตฺตยสงฺขาตํ โผฏฺฐพฺพํ โคจรรูปํ นามฯ

[7] อิตฺถตฺตํ ปุริสตฺตํ ภาวรูปํ นามฯ

[8] หทยวตฺถุ หทยรูปํ นามฯ

[9] ชีวิตินฺทฺริยํ ชีวิตรูปํ นามฯ

[10] กพฬีกาโร อาหาโร อาหารรูปํ นามฯ

[11] อิติ จ อฏฺฐารสวิธมฺเปตํ รูปํ สภาวรูปํ สลกฺขณรูปํ นิปฺผนฺนรูปํ รูปรูปํ สมฺมสนรูปนฺติ จ สงฺคหํ คจฺฉติฯ

[12] อากาสธาตุ ปริจฺเฉทรูปํ นามฯ

[13] กายวิญฺญตฺติ วจีวิญฺญตฺติ วิญฺญตฺติรูปํ นามฯ

[14] รูปสฺส ลหุตา มุทุตา กมฺมญฺญตา วิญฺญตฺติทฺวยํ วิการรูปํ นามฯ

[15] รูปสฺส อุปจโย สนฺตติ ชรตา อนิจฺจตา ลกฺขณรูปํ นามฯ

[16] ชาติรูปเมว ปเนตฺถ อุปจยสนฺตตินาเมน ปวุจฺจตีติ เอกาทสวิธมฺเปตํ รูปํ อฏฺฐวีสติวิธํ โหติ สรูปวเสนฯ

[17] กถํ –

ภูตปฺปสาทวิสยา, ภาโว หทยมิจฺจปิ;

ชีวิตาหารรูเปหิ, อฏฺฐารสวิธํ ตถาฯ

ปริจฺเฉโท จ วิญฺญตฺติ, วิกาโร ลกฺขณนฺติ จ;

อนิปฺผนฺนา ทส เจติ, อฏฺฐวีสวิธํ ภเวฯ

อยเมตฺถ รูปสมุทฺเทโสฯ

รูปวิภาโค

[18] สพฺพญฺจ ปเนตํ รูปํ อเหตุกํ สปฺปจฺจยํ สาสวํ สงฺขตํ โลกิยํ กามาวจรํ อนารมฺมณํ อปฺปหาตพฺพเมวาติ เอกวิธมฺปิ อชฺฌตฺติกพาหิราทิวเสน พหุธา เภทํ คจฺฉติฯ

[19] กถํ? ปสาทสงฺขาตํ ปญฺจวิธมฺปิ อชฺฌตฺติกรูปํ นาม, อิตรํ พาหิรรูปํ