[43] อกนิฏฺฐานํ โสฬส กปฺปสหสฺสานิฯ

[44] ปฐมารุปฺปาทิวิปากานิ ปฐมารุปฺปาทิภูมีสุ ยถากฺกมํ ปฏิสนฺธิภวงฺคจุติวเสน ปวตฺตนฺติฯ อิมา จตสฺโส อรูปปฏิสนฺธิโย นามฯ

[45] เตสุ ปน อากาสานญฺจายตนูปคานํ เทวานํ วีสติกปฺปสหสฺสานิ อายุปฺปมาณํฯ

[46] วิญฺญาณญฺจายตนูปคานํ เทวานํ จตฺตาลีสกปฺปสหสฺสานิฯ

[47] อากิญฺจญฺญายตนูปคานํ เทวานํ สฏฺฐิกปฺปสหสฺสานิฯ

[48] เนวสญฺญานาสญฺญายตนูปคานํ เทวานํ จตุราสีติกปฺปสหสฺสานิฯ

[49] ปฏิสนฺธิ ภวงฺคญฺจ, ตถา จวนมานสํฯ

เอกเมว ตเถเวกวิสยญฺเจกชาติยํฯ

อิทเมตฺถ ปฏิสนฺธิจตุกฺกํฯ

กมฺมจตุกฺกํ

[50] ชนกํ อุปตฺถมฺภกํ อุปปีฬกํ อุปฆาตกญฺเจติ กิจฺจวเสนฯ

[51] ครุกํ อาสนฺนํ อาจิณฺณํ กฏตฺตากมฺมญฺเจติ ปากทานปริยาเยนฯ

[52] ทิฏฺฐธมฺมเวทนียํ อุปปชฺชเวทนียํ อปราปริยเวทนียํ อโหสิกมฺมญฺเจติ ปากกาลวเสน จตฺตาริ กมฺมานิ นามฯ

[53] ตถา อกุสลํ กามาวจรกุสลํ รูปาวจรกุสลํ อรูปาวจรกุสลญฺเจติ ปากฐานวเสนฯ

[54] ตตฺถ อกุสลํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ มโนกมฺมญฺเจติ กมฺมทฺวารวเสน ติวิธํ โหติฯ

[55] กถํ? ปาณาติปาโต อทินฺนาทานํ กาเมสุมิจฺฉาจาโร เจติ กายวิญฺญตฺติสงฺขาเต กายทฺวาเร พาหุลฺลวุตฺติโต กายกมฺมํ นามฯ

[56] มุสาวาโท ปิสุณวาจา ผรุสวาจา สมฺผปฺปลาโป เจติ วจีวิญฺญตฺติสงฺขาเต วจีทฺวาเร พาหุลฺลวุตฺติโต วจีกมฺมํ นามฯ

[57] อภิชฺฌา พฺยาปาโท มิจฺฉาทิฏฺฐิ เจติ อญฺญตฺราปิ วิญฺญตฺติยา มนสฺมิํเยว พาหุลฺลวุตฺติโต มโนกมฺมํ นามฯ

[58] เตสุ ปาณาติปาโต ผรุสวาจา พฺยาปาโท จ โทสมูเลน ชายนฺติฯ

[59] กาเมสุมิจฺฉาจาโร อภิชฺฌา มิจฺฉาทิฏฺฐิ จ โลภมูเลนฯ

[60] เสสานิ จตฺตาริปิ ทฺวีหิ มูเลหิ สมฺภวนฺติฯ

[61] จิตฺตุปฺปาทวเสน ปเนตํ อกุสลํ สพฺพถาปิ ทฺวาทสวิธํ โหติฯ

[62] กามาวจรกุสลมฺปิ กายทฺวาเร ปวตฺตํ กายกมฺมํ, วจีทฺวาเร ปวตฺตํ วจีกมฺมํ, มโนทฺวาเร ปวตฺตํ มโนกมฺมญฺเจติ กมฺมทฺวารวเสน ติวิธํ โหติฯ

[63] ตถา ทานสีลภาวนาวเสนฯ

[64] จิตฺตุปฺปาทวเสน ปเนตํ อฏฺฐวิธํ โหติฯ

[65] ทานสีลภาวนาปจายนเวยฺยาวจฺจปตฺติทานปตฺตานุโมทนธมฺมสฺสวนธมฺมเทสนา ทิฏฺฐิชุกมฺมวเสน ทสวิธํ โหติฯ

[66] ตํ ปเนตํ วีสติวิธมฺปิ กามาวจรกมฺมมิจฺเจว สงฺขํ คจฺฉติฯ

[67] รูปาวจรกุสลํ ปน มโนกมฺมเมว, ตญฺจ ภาวนามยํ อปฺปนาปฺปตฺตํ, ฌานงฺคเภเทน ปญฺจวิธํ โหติฯ

[68] ตถา อรูปาวจรกุสลญฺจ มโนกมฺมํ, ตมฺปิ ภาวนามยํ อปฺปนาปฺปตฺตํฯ อารมฺมณเภเทน จตุพฺพิธํ โหติฯ

[69] เอตฺถากุสลกมฺมมุทฺธจฺจรหิตํ อปายภูมิยํ ปฏิสนฺธิํ ชเนติ, ปวตฺติยํ ปน สพฺพมฺปิ ทฺวาทสวิธํ สตฺตากุสลปากานิ สพฺพตฺถาปิ กามโลเก รูปโลเก จ ยถารหํ วิปจฺจติฯ

[70] กามาวจรกุสลมฺปิ กามสุคติยเมว ปฏิสนฺธิํ ชเนติ, ตถา ปวตฺติยญฺจ มหาวิปากานิ , อเหตุกวิปากานิ ปน อฏฺฐปิ สพฺพตฺถาปิ กามโลเก รูปโลเก จ ยถารหํ วิปจฺจติฯ

[71] ตตฺถาปิ ติเหตุกมุกฺกฏฺฐํ กุสลํ ติเหตุกํ ปฏิสนฺธิํ ทตฺวา ปวตฺเต โสฬส วิปากานิ วิปจฺจติฯ

[72] ติเหตุกโมมกํ ทฺวิเหตุกมุกฺกฏฺฐญฺจ กุสลํ ทฺวิเหตุกํ ปฏิสนฺธิํ ทตฺวา ปวตฺเต ติเหตุกรหิตานิ ทฺวาทส วิปากานิ วิปจฺจติฯ

[73] ทฺวิเหตุกโมมกํ ปน กุสลํ อเหตุกเมว ปฏิสนฺธิํ เทติ, ปวตฺเต จ อเหตุกวิปากาเนว วิปจฺจติฯ

[74] อสงฺขารํ สสงฺขาร-วิปากานิ น ปจฺจติฯ

สสงฺขารมสงฺขาร-วิปากานีติ เกจนฯ

เตสํ ทฺวาทส ปากานิ, ทสาฏฺฐ จ ยถากฺกมํ;

ยถาวุตฺตานุสาเรน ยถาสมฺภวมุทฺทิเสฯ

[75] รูปาวจรกุสลํ ปน ปฐมชฺฌานํ ปริตฺตํ ภาเวตฺวา พฺรหฺมปาริสชฺเชสุ อุปฺปชฺชติฯ

[76] ตเทว มชฺฌิมํ ภาเวตฺวา พฺรหฺมปุโรหิเตสุฯ

[77] ปณีตํ ภาเวตฺวา มหาพฺรหฺเมสุฯ

[78] ตถา ทุติยชฺฌานํ ตติยชฺฌานญฺจ ปริตฺตํ ภาเวตฺวา ปริตฺตาเภสุฯ

[79] มชฺฌิมํ ภาเวตฺวา อปฺปมาณาเภสุฯ

[80] ปณีตํ ภาเวตฺวา อาภสฺสเรสุฯ

[81] จตุตฺถชฺฌานํ ปริตฺตํ ภาเวตฺวา ปริตฺตสุเภสุฯ

[82] มชฺฌิมํ ภาเวตฺวา อปฺปมาณสุเภสุฯ

[83] ปณีตํ ภาเวตฺวา สุภกิณฺเหสุฯ

[84] ปญฺจมชฺฌานํ ภาเวตฺวา เวหปฺผเลสุฯ

[85] ตเทว สญฺญาวิราคํ ภาเวตฺวา อสญฺญสตฺเตสุฯ

[86] อนาคามิโน ปน สุทฺธาวาเสสุ อุปฺปชฺชนฺติฯ

[87] อรูปาวจรกุสลญฺจ ยถากฺกมํ ภาเวตฺวา อารุปฺเปสุ อุปฺปชฺชนฺตีติฯ

[88] อิตฺถํ มหคฺคตํ ปุญฺญํ, ยถาภูมิววตฺถิตํฯ

ชเนติ สทิสํ ปากํ, ปฏิสนฺธิปวตฺติยํฯ

อิทเมตฺถ กมฺมจตุกฺกํฯ

จุติปฏิสนฺธิกฺกโม

[89] อายุกฺขเยน กมฺมกฺขเยน อุภยกฺขเยน อุปจฺเฉทกกมฺมุนา เจติ จตุธา มรณุปฺปตฺติ นามฯ