อกุสลสงฺคหวณฺณนา

[3] ปุพฺพโกฏิยา อปญฺญายนโต จิรปาริวาสิยฏฺเฐน, วณโต วา วิสฺสนฺทมานยูสา วิย จกฺขาทิโต วิสเยสุ วิสฺสนฺทนโต อาสวาฯ อถ วา ภวโต อาภวคฺคํ ธมฺมโต อาโคตฺรภุํ สวนฺติ ปวตฺตนฺตีติ อาสวาฯ อวธิอตฺโถ เจตฺถ อา-กาโร, อวธิ จ มริยาทาภิวิธิวเสน ทุวิโธฯ ตตฺถ ‘‘อาปาฏลิปุตฺตํ วุฏฺโฐ เทโว’’ตฺยาทีสุ วิย กิริยํ พหิ กตฺวา ปวตฺโต มริยาโทฯ ‘‘อาภวคฺคํ สทฺโท อพฺภุคฺคโต’’ตฺยาทีสุ วิย กิริยํ พฺยาเปตฺวา ปวตฺโต อภิวิธิฯ อิธ ปน อภิวิธิมฺหิ ทฏฺฐพฺโพฯ ตถา เหเต นิพฺพตฺติฏฺฐานภูเต จ ภวคฺเค, โคตฺรภุมฺหิ จ อารมฺมณภูเต ปวตฺตนฺติฯ วิชฺชมาเนสุ จ อญฺเญสุ อาภวคฺคํ, อาโคตฺรภุญฺจ สวนฺเตสุ มานาทีสุ อตฺตตฺตนิยคฺคหณวเสน อภิพฺยาปนโต มทกรณฏฺเฐน อาสวสทิสตาย จ เอเตเยว อาสวภาเวน นิรุฬฺหาติ ทฏฺฐพฺพํฯ กาโมเยว อาสโว กามาสโว, กามราโคฯ รูปารูปภเวสุ ฉนฺทราโค ภวาสโวฯ ฌานนิกนฺติสสฺสตทิฏฺฐิสหคโต จ ราโค เอตฺเถว สงฺคยฺหติฯ ตตฺถ ปฐโม อุปปตฺติภเวสุ ราโค, ทุติโย กมฺมภเว, ตติโย ภวทิฏฺฐิสหคโตฯ ทฺวาสฏฺฐิวิธา ทิฏฺฐิ ทิฏฺฐาสโวฯ ทุกฺขาทีสุ จตูสุ สจฺเจสุ, ปุพฺพนฺเต, อปรนฺเต, ปุพฺพาปรนฺเต, ปฏิจฺจสมุปฺปาเทสุ จาติ อฏฺฐสุ ฐาเนสุ อญฺญาณํ อวิชฺชาสโวฯ

[4] โอตฺถริตฺวา หรณโต, โอหนนโต วา เหฏฺฐา กตฺวา หนนโต โอสีทาปนโต ‘‘โอโฆ’’ติ วุจฺจติ ชลปฺปวาโห, เอเต จ สตฺเต โอตฺถริตฺวา หนนฺตา วฏฺฏสฺมิํ สตฺเต โอสีทาเปนฺตา วิย โหนฺตีติ โอฆสทิสตาย โอฆา , อาสวาเยว ปเนตฺถ ยถาวุตฺตฏฺเฐน ‘‘โอฆา’’ติ จ วุจฺจนฺติฯ

[5] วฏฺฏสฺมิํ, ภวยนฺตเก วา สตฺเต กมฺมวิปาเกน ภวนฺตราทีหิ, ทุกฺเขน วา สตฺเต โยเชนฺตีติ โยคา, เหฏฺฐา วุตฺตธมฺมาวฯ

[6] นามกาเยน รูปกายํ, ปจฺจุปฺปนฺนกาเยน วา อนาคตกายํ คนฺเถนฺติ ทุปฺปมุญฺจํ เวเฐนฺตีติ กายคนฺถาฯ โคสีลาทินา สีเลน, วเตน, ตทุภเยน จ สุทฺธีติ เอวํ ปรโต อสภาวโต อามสนํ ปรามาโสฯ ‘‘อิทเมว สจฺจํ, โมฆมญฺญ’’นฺติ อภินิวิสนํ ทฬฺหคฺคาโห อิทํ สจฺจาภินิเวโสฯ

[7] มณฺฑูกํ ปนฺนโค วิย ภุสํ ทฬฺหํ อารมฺมณํ อาทิยนฺตีติ อุปาทานานิฯ กาโมเยว อุปาทานํ, กาเม อุปาทิยตีติ วา กามุปาทานํฯ ‘‘อิมินา เม สีลวตาทินา สํสารสุทฺธี’’ติ เอวํ สีลวตาทีนํ คหณํ สีลพฺพตุปาทานํฯ วทนฺติ เอเตนาติ วาโท, ขนฺเธหิ พฺยติริตฺตาพฺยติริตฺตวเสน วีสติ ปริกปฺปิตสฺส อตฺตโน วาโท อตฺตวาโทฯ โสเยว อุปาทานนฺติ อตฺตวาทุปาทานํฯ

[8] ฌานาทิวเสน อุปฺปชฺชนกกุสลจิตฺตํ นิเสเธนฺติ ตถา ตสฺส อุปฺปชฺชิตุํ น เทนฺตีติ นีวรณานิ, ปญฺญาจกฺขุโน วา อาวรณฏฺเฐน นีวรณาฯ ปญฺจสุ กามคุเณสุ อธิมตฺตราคสงฺขาโต กาโมเยว ฉนฺทนฏฺเฐน ฉนฺโท จาติ กามจฺฉนฺโทฯ โสเยว นีวรณนฺติ กามจฺฉนฺทนีวรณํฯ

พฺยาปชฺชติ วินสฺสติ เอเตน จิตฺตนฺติ พฺยาปาโท, ‘‘อนตฺถํ เม อจรี’’ตฺยาทินยปฺปวตฺตนววิธอาฆาตวตฺถุปทฏฺฐานตาย นววิโธ, อฏฺฐานโกเปน สห ทสวิโธ วา โทโส, โสเยว นีวรณนฺติ พฺยาปาทนีวรณํฯ ถินมิทฺธเมว นีวรณํ ถินมิทฺธนีวรณํฯ ตถา อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนีวรณํฯ กสฺมา ปเนเต ภินฺนธมฺมา ทฺเว ทฺเว เอกนีวรณภาเวน วุตฺตาติ? กิจฺจาหารปฏิปกฺขานํ สมานภาวโตฯ ถินมิทฺธานญฺหิ จิตฺตุปฺปาทสฺส ลยาปาทนกิจฺจํ สมานํ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจานํ อวูปสนฺตภาวการณํฯ ตถา ปุริมานํ ทฺวินฺนํ ตนฺทีวิชมฺภิตา อาหาโร, เหตูตฺยตฺโถ, ปจฺฉิมานํ ญาติพฺยสนาทิวิตกฺกนํฯ ปุริมานญฺจ ทฺวินฺนํ วีริยํ ปฏิปกฺขภูตํ, ปจฺฉิมานํ สมโถติ, เตนาหุ โปราณา –

‘‘กิจฺจาหารวิปกฺขานํ, เอกตฺตา เอกเมตฺถ หิ;

กตมุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ, ถินมิทฺธญฺจ ตาทินาฯ

‘‘ลีนตาสนฺตตา กิจฺจํ, ตนฺที ญาติวิตกฺกนํ;

เหตุ วีริยสมถา, อิเม เตสํ วิโรธิโน’’ติฯ

[9] อปฺปหีนฏฺเฐน อนุ อนุ สนฺตาเน เสนฺตีติ อนุสยา, อนุรูปํ การณํ ลภิตฺวา อุปฺปชฺชนฺตีตฺยตฺโถฯ อปฺปหีนา หิ กิเลสา การณลาเภ สติ อุปชฺชนารหา สนฺตาเน อนุ อนุ สยิตา วิย โหนฺตีติ ตทวตฺถา ‘‘อนุสยา’’ติ วุจฺจนฺติฯ เต ปน นิปฺปริยายโต อนาคตา กิเลสา, อตีตปจฺจุปฺปนฺนาปิ ตํสภาวตฺตา ตถา วุจฺจนฺติฯ น หิ กาลเภเทน ธมฺมานํ สภาวเภโท อตฺถิ, ยทิ อปฺปหีนฏฺเฐน อนุสยา, นนุ สพฺเพปิ กิเลสา อปฺปหีนา อนุสยา ภเวยฺยุนฺติ? น มยํ อปฺปหีนตามตฺเตน ‘‘อนุสยา’’ติ วทาม, อถ โข อปฺปหีนฏฺเฐน ถามคตา กิเลสา อนุสยาติฯ ถามคมนญฺจ อนญฺญสาธารโณ กามราคาทีนเมว อาเวณิโก สภาโวติ อลํ วิวาเทนฯ กามราโคเยว อนุสโย กามราคานุสโยฯ

[10] สํโยเชนฺติ พนฺธนฺตีติ สํโยชนานิฯ

[12] จิตฺตํ กิลิสฺสติ อุปตปฺปติ, พาธียติ วา เอเตหีติ กิเลสาฯ

[13] กามภวนาเมนาติ กามภวสงฺขาตานํ อารมฺมณานํ นาเมนฯ ตถาปวตฺตนฺติ สีลพฺพตาทีนํ ปรโต อามสนาทิวเสน ปวตฺตํฯ

[14] อาสวา จ โอฆา จ โยคา จ คนฺถา จ วตฺถุโต ธมฺมโต วุตฺตนเยน ตโยฯ ตถา อุปาทานา ทุเว วุตฺตา ตณฺหาทิฏฺฐิวเสนฯ นีวรณา อฏฺฐ สิยุํ ถินมิทฺธอุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจานํ วิสุํ คหณโตฯ อนุสยา ฉเฬว โหนฺติ กามราคภวราคานุสยานํ ตณฺหาสภาเวน เอกโต คหิตตฺตาฯ นว สํโยชนา มตา อุภยตฺถ วุตฺตานํ ตณฺหาสภาวานํ, ทิฏฺฐิสภาวานญฺจ เอเกกํ สงฺคหิตตฺตาฯ กิเลสา ปน สุตฺตนฺตวเสน, อภิธมฺมวเสนปิ ทสฯ อิติ เอวํ ปาปานํ อกุสลานํ สงฺคโห นวธา วุตฺโตฯ เอตฺถ จ –

นวาฏฺฐสงฺคหา โลภ-ทิฏฺฐิโย สตฺตสงฺคหา;

อวิชฺชา ปฏิโฆ ปญฺจ-สงฺคโห จตุสงฺคหา;

กงฺขา ติสงฺคหา มานุทฺธจฺจา ถินํ ทฺวิสงฺคหํฯ

กุกฺกุจฺจมิทฺธาหิริกา-โนตฺตปฺปิสฺสา นิคูหนา;

เอกสงฺคหิตา ปาปา, อิจฺเจวํ นวสงฺคหาฯ

อกุสลสงฺคหวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มิสฺสกสงฺคหวณฺณนา

[15] เหตูสุ วตฺตพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตเมวฯ