โย รูปสฺส อุปจโย, สา รูปสฺส สนฺตตี’’ติ (ธ. ส. 641-642) วุตฺตํฯ เอกาทสวิธมฺปีติ สภาคสงฺคหวเสน เอกาทสปฺปการมฺปิฯ

[17] จตฺตาโร ภูตา, ปญฺจ ปสาทา, จตฺตาโร วิสยา, ทุวิโธ ภาโว, หทยรูปมิจฺจปิ อิทํ ชีวิตาหารรูเปหิ ทฺวีหิ สห อฏฺฐารสวิธํ, ตถา ปริจฺเฉโท จ ทุวิธา วิญฺญตฺติ, ติวิโธ วิกาโร, จตุพฺพิธํ ลกฺขณนฺติ รูปานํ ปริจฺเฉทวิการาทิภาวํ วินา วิสุํ ปจฺจเยหิ อนิพฺพตฺตตฺตา อิเม อนิปฺผนฺนา ทส เจติ อฏฺฐวีสติวิธํ ภเวฯ

รูปสมุทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

รูปวิภาควณฺณนา

[18] อิทานิ ยถาอุทฺทิฏฺฐรูปานํ เอกวิธาทินยทสฺสนตฺถํ ‘‘สพฺพญฺจ ปเนต’’นฺตฺยาทิ วุตฺตํฯ สมฺปยุตฺตสฺส อโลภาทิเหตุโน อภาวา อเหตุกํฯ ยถาสกํ ปจฺจยวนฺตตาย สปฺปจฺจยํฯ อตฺตานํ อารพฺภ ปวตฺเตหิ กามาสวาทีหิ สหิตตฺตา สาสวํฯ ปจฺจเยหิ อภิสงฺขตตฺตา สงฺขตํฯ อุปาทานกฺขนฺธสงฺขาเต โลเก นิยุตฺตตาย โลกิยํฯ กามตณฺหาย อวจริตตฺตา กามาวจรํฯ อรูปธมฺมานํ วิย กสฺสจิ อารมฺมณสฺส อคฺคหณโต นาสฺส อารมฺมณนฺติ อนารมฺมณํฯ ตทงฺคาทิวเสน ปหาตพฺพตาภาวโต อปฺปหาตพฺพํฯ อิติ-สทฺโท ปการตฺโถ, เตน ‘‘อพฺยากต’’นฺตฺยาทิกํ สพฺพํ เอกวิธนยํ สงฺคณฺหาติฯ

[19] อชฺฌตฺติกรูปํ อตฺตภาวสงฺขาตํ อตฺตานํ อธิกิจฺจ อุทฺทิสฺส ปวตฺตตฺตาฯ กามํ อญฺเญปิ หิ อชฺฌตฺตสมฺภูตา อตฺถิ, รุฬฺหีวเสน ปน จกฺขาทิกํเยว อชฺฌตฺติกํฯ