[57] ทฺวิปญฺจวิญฺญาเณ ปกิณฺณกวชฺชิตา เตเยว สงฺคยฺหนฺตีติ สพฺพถาปิ อฏฺฐารสสุ อเหตุเกสุ คณนวเสน จตุธาว สงฺคโห โหตีติฯ

[58] ทฺวาทเสกาทส ทส, สตฺต จาติ จตุพฺพิโธฯ

อฏฺฐารสาเหตุเกสุ, จิตฺตุปฺปาเทสุ สงฺคโหฯ

[59] อเหตุเกสุ สพฺพตฺถ, สตฺต เสสา ยถารหํฯ

อิติ วิตฺถารโต วุตฺโต, เตตฺติํสวิธสงฺคโหฯ

[60] อิตฺถํ จิตฺตาวิยุตฺตานํ, สมฺปโยคญฺจ สงฺคหํฯ

ญตฺวา เภทํ ยถาโยคํ, จิตฺเตน สมมุทฺทิเสฯ

อิติ อภิธมฺมตฺถสงฺคเห เจตสิกสงฺคหวิภาโค นาม

ทุติโย ปริจฺเฉโทฯ

3. ปกิณฺณกปริจฺเฉโท

[1] สมฺปยุตฺตา ยถาโยคํ, เตปญฺญาส สภาวโตฯ

จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา, เตสํ ทานิ ยถารหํฯ

[2] เวทนาเหตุโต กิจฺจทฺวาราลมฺพณวตฺถุโตฯ

จิตฺตุปฺปาทวเสเนว, สงฺคโห นาม นียเตฯ

เวทนาสงฺคโห

[3] ตตฺถ เวทนาสงฺคเห ตาว ติวิธา เวทนา สุขํ ทุกฺขํ อทุกฺขมสุขา เจติ, สุขํ ทุกฺขํ โสมนสฺสํ โทมนสฺสํ อุเปกฺขาติ จ เภเทน ปน ปญฺจธา โหติฯ

[4] ตตฺถ สุขสหคตํ กุสลวิปากํ กายวิญฺญาณเมกเมว, ตถา ทุกฺขสหคตํ อกุสลวิปากํฯ

[5] โสมนสฺสสหคตจิตฺตานิ ปน โลภมูลานิ จตฺตาริ, ทฺวาทส กามาวจรโสภนานิ, สุขสนฺตีรณหสนานิ จ ทฺเวติ อฏฺฐารส กามาวจรโสมนสฺสสหคตจิตฺตานิ เจว ปฐมทุติยตติยจตุตฺถชฺฌานสงฺขาตานิ จตุจตฺตาลีส มหคฺคตโลกุตฺตรจิตฺตานิ เจติ ทฺวาสฏฺฐิวิธานิ ภวนฺติฯ

[6] โทมนสฺสสหคตจิตฺตานิ ปน ทฺเว ปฏิฆสมฺปยุตฺตจิตฺตาเนวฯ

[7] เสสานิ สพฺพานิปิ ปญฺจปญฺญาส อุเปกฺขาสหคตจิตฺตาเนวาติฯ

[8] สุขํ ทุกฺขมุเปกฺขาติ, ติวิธา ตตฺถ เวทนาฯ

โสมนสฺสํ โทมนสฺสมิติเภเทน ปญฺจธาฯ

[9] สุขเมกตฺถ ทุกฺขญฺจ, โทมนสฺสํ ทฺวเย ฐิตํฯ

ทฺวาสฏฺฐีสุ โสมนสฺสํ, ปญฺจปญฺญาสเกตราฯ

เหตุสงฺคโห

[10] เหตุสงฺคเห เหตู นาม โลโภ โทโส โมโห อโลโภ อโทโส อโมโห จาติ ฉพฺพิธา ภวนฺติฯ

[11] ตตฺถ ปญฺจทฺวาราวชฺชนทฺวิปญฺจวิญฺญาณสมฺปฏิจฺฉนสนฺตีรณโวฏฺฐพฺพนหสนวเสน อเหตุกจิตฺตานิ นามฯ

[12] เสสานิ สพฺพานิปิ เอกสตฺตติ จิตฺตานิ สเหตุกาเนวฯ

[13] ตตฺถาปิ ทฺเว โมมูหจิตฺตานิ เอกเหตุกานิฯ

[14] เสสานิ ทส อกุสลจิตฺตานิ เจว ญาณวิปฺปยุตฺตานิ ทฺวาทส กามาวจรโสภนานิ เจติ ทฺวาวีสติ ทฺวิเหตุกจิตฺตานิฯ