[73] กาเม ภเว ฉวตฺถุํ นิสฺสิตา สตฺต วิญฺญาณธาตุโย, รูเป ภเว ติวตฺถุํ นิสฺสิตา ฆานวิญฺญาณาทิตฺตยวชฺชิตา จตุพฺพิธา วิญฺญาณธาตุโย, อารุปฺเป ภเว อนิสฺสิตา เอกา มโนวิญฺญาณธาตุ มตาติ โยชนาฯ

[74] กามาวจรวิปากปญฺจทฺวาราวชฺชนปฏิฆทฺวยหสนวเสน สตฺตวีสติ กามาวจรานิ, ปนฺนรส รูปาวจรานิ, ปฐมมคฺโคติ เตจตฺตาลีส นิสฺสาเยว ชายเร, ตโตเยว อวเสสา อารุปฺปวิปากวชฺชิตา ทฺเวจตฺตาลีส นิสฺสาย จ อนิสฺสาย จ ชายเร, ปาการุปฺปา จตฺตาโร อนิสฺสิตาเยวาติ สมฺพนฺโธฯ

วตฺถุสงฺคหวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อิติ อภิธมฺมตฺถวิภาวินิยา นาม อภิธมฺมตฺถสงฺคหวณฺณนาย

ปกิณฺณกปริจฺเฉทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. วีถิปริจฺเฉทวณฺณนา

[1] อิจฺเจวํ ยถาวุตฺตนเยน จิตฺตุปฺปาทานํ จตุนฺนํ ขนฺธานํ อุตฺตรํ เวทนาสงฺคหาทิวิภาคโต อุตฺตมํ ปเภทสงฺคหํ กตฺวา ปุน กามาวจราทีนํ ติณฺณํ ภูมีนํ, ทฺวิเหตุกาทิปุคฺคลานญฺจ เภเทน ลกฺขิตํ ‘‘อิทํ เอตฺตเกหิ ปรํ, อิมสฺส อนนฺตรํ เอตฺตกานิ จิตฺตานี’’ติ เอวํ ปุพฺพาปรจิตฺเตหิ นิยามิตํ ปฏิสนฺธิปวตฺตีสุ จิตฺตุปฺปาทานํ ปวตฺติสงฺคหํ นาม ตนฺนามกํ สงฺคหํ ยถาสมฺภวโต สมาเสน ปวกฺขามีติ โยชนาฯ

[2] วตฺถุทฺวารารมฺมณสงฺคหา เหฏฺฐา กถิตาปิ ปริปุณฺณํ กตฺวา ปวตฺติสงฺคหํ ทสฺเสตุํ ปุน นิกฺขิตฺตาฯ

[3] วิสยานํ ทฺวาเรสุ, วิสเยสุ จ จิตฺตานํ ปวตฺติ วิสยปฺปวตฺติฯ

[4] ตตฺถาติ เตสุ ฉสุ ฉกฺเกสุฯ

วีถิฉกฺกวณฺณนา

[6] ‘‘จกฺขุทฺวาเร ปวตฺตา วีถิ จิตฺตปรมฺปรา จกฺขุทฺวารวีถี’’ตฺยาทินา ทฺวารวเสน, ‘‘จกฺขุวิญฺญาณสมฺพนฺธินี วีถิ เตน สห เอการมฺมณเอกทฺวาริกตาย สหจรณภาวโต จกฺขุวิญฺญาณวีถี’’ตฺยาทินา วิญฺญาณวเสน วา วีถีนํ นาม โยชนา กาตพฺพาติ ทสฺเสตุํ ‘‘จกฺขุทฺวารวีถี’’ตฺยาทิ วุตฺตํฯ

วีถิฉกฺกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วีถิเภทวณฺณนา

[7] ‘‘อติมหนฺต’’นฺตฺยาทีสุ เอกจิตฺตกฺขณาตีตํ หุตฺวา อาปาถาคตํ โสฬสจิตฺตกฺขณายุกํ อติมหนฺตํ นามฯ ทฺวิติจิตฺตกฺขณาตีตํ หุตฺวา ปนฺนรสจุทฺทสจิตฺตกฺขณายุกํ มหนฺตํ นามฯ จตุจิตฺตกฺขณโต ปฏฺฐาย ยาว นวจิตฺตกฺขณาตีตํ หุตฺวา เตรสจิตฺตกฺขณโต ปฏฺฐาย ยาว อฏฺฐจิตฺตกฺขณายุตํ ปริตฺตํ นามฯ ทสจิตฺตกฺขณโต ปฏฺฐาย ยาว ปนฺนรสจิตฺตกฺขณาตีตํ หุตฺวา สตฺตจิตฺตกฺขณโต ปฏฺฐาย ยาว ทฺวิจิตฺตกฺขณายุกํ อติปริตฺตํ นามฯ เอวญฺจ กตฺวา วกฺขติ ‘‘เอกจิตฺตกฺขณาตีตานี’’ตฺยาทิฯ วิภูตํ ปากฏํฯ อวิภูตํ อปากฏํฯ

วีถิเภทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ