วิชฺชมาเนน ตุ วิชฺช-มานปญฺญตฺตินามิกา;

จกฺขุวิญฺญาณํ จ จกฺขุ-สมฺผสฺโส เจวมาทิกาฯ

[1138]

อวิชฺชมาเนนาวิชฺช-มานปญฺญตฺตินามิกา;

ขตฺติยปุตฺโต พฺราหฺมณ-ปุตฺโต อิจฺเจวมาทิกาฯ

[1139]

อิติ วุตฺตานุสาเรน, นามปญฺญตฺติยา พุโธ;

สรูปํ วิสยญฺเจว, วิภาคญฺจ วิภาวเยฯ

[1140]

อิจฺเจวํ ปรมตฺถา จ, ยถาวุตฺตา จตุพฺพิธา;

ปญฺญตฺติ ทุวิธา เจติ, เญยฺยตฺถา ฉพฺพิธา มตาติฯ

อิติ ปญฺญตฺติวิภาเค นามปญฺญตฺติกถา นิฏฺฐิตาฯ

เอกูนติํสติโม ปริจฺเฉโทฯ

นิฏฺฐิโต จ สพฺพถาปิ ปญฺญตฺติวิภาโคฯ

นิคมนกถา

[1141]

เสฏฺเฐ กญฺจิวเร รฏฺเฐ, กาเวรินคเร วเร;

กุเล สญฺชาตภูเตน, พหุสฺสุเตน ญาณินาฯ

[1142]

อนุรุทฺเธน เถเรน, อนิรุทฺธยสสฺสินา;

ตมฺพรฏฺเฐ วสนฺเตน, นคเร ตญฺชนามเกฯ

[1143]

ตตฺถ สงฺฆวิสิฏฺเฐน, ยาจิเตน อนากุลํ;

มหาวิหารวาสีนํ, วาจนามคฺคนิสฺสิตํฯ

[1144]

ปรมตฺถํ ปกาเสนฺตํ, ปรมตฺถวินิจฺฉยํ;

ปกรณํ กตํ เตน, ปรมตฺถตฺถเวทินาติฯ

อิติ อนุรุทฺธาจริเยน รจิโต

ปรมตฺถวินิจฺฉโย นิฏฺฐิโตฯ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

สจฺจสงฺเขโป

คนฺถารมฺภกถา

[1]

นมสฺสิตฺวา ติโลกคฺคํ, เญยฺยสาครปารคุํ;

ภวาภาวกรํ ธมฺมํ, คณญฺจ คุณสาครํฯ

[2]

นิสฺสาย ปุพฺพาจริยมตํ อตฺถาวิโรธินํ;

วกฺขามิ สจฺจสงฺเขปํ, หิตํ การกโยคินํฯ

1. ปฐโม ปริจฺเฉโท

รูปสงฺเขโป

[3]

สจฺจานิ ปรมตฺถญฺจ, สมฺมุติญฺจาติ ทฺเว ตหิํ;

ถทฺธภาวาทินา เญยฺยํ, สจฺจํ ตํ ปรมตฺถกํฯ

[4]

สนฺนิเวสวิเสสาทิเญยฺยํ สมฺมุติ ตํ ทฺวยํ;

ภาวสงฺเกตสิทฺธีนํ, ตถตฺตา สจฺจมีริตํฯ

[5]

ปรมตฺโถ สนิพฺพานปญฺจกฺขนฺเธตฺถ ราสิโต;

ขนฺธตฺโถ จ สมาเสตฺวา, วุตฺโตตีตาทิเภทนํฯ

[6]

เวทนาทีสุเปกสฺมิํ, ขนฺธสทฺโท ตุ รุฬฺหิยา;

สมุทฺทาเทกเทเส ตุ, สมุทฺทาทิรโว ยถาฯ

[7]

ตตฺถ สีตาทิรุปฺปตฺตา, รูปํ ภฺวาปานลานิลํ;

ภูตํ กถินทวตาปจนีรณภาวกํฯ

[8]