ทุวิเธสุปิ อตฺเถสุ, ตสฺมา ปณฺฑิตชาติโก;

ปรมตฺถปญฺญตฺตีสุ, วิภาคมิติ ลกฺขเยติฯ

อิติ ปญฺญตฺติวิภาเค อตฺถปญฺญตฺติกถา นิฏฺฐิตาฯ

อฏฺฐวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

เอกูนติํสติโม ปริจฺเฉโท

29. นามปญฺญตฺติกถา

[1114]

นามโวหารสงฺเกตการโณปนิพนฺธนา;

ยถาวุตฺตตฺถสทฺทานํ, อนฺตรา จินฺตนา คตาฯ

[1115]

นามปญฺญตฺติ นามายํ, อตฺถสทฺทวินิสฺสฏา;

ตํทฺวยาพทฺธสงฺเกตเญยฺยากาโรปลกฺขิตาฯ

[1116]

ยา คยฺหติ นามโฆสโคจรุปฺปนฺนวีถิยา;

ปวตฺตานนฺตรุปฺปนฺน-มโนทฺวาริกวีถิยาฯ

[1117]

มญฺจปีฐาทิสทฺทํ หิ, โสตวิญฺญาณวีถิยา;

สุตฺวา ตเมว จินฺเตตฺวา, มโนทฺวาริกวีถิยาฯ

[1118]

ตโต สงฺเกตนิปฺผนฺนํ, นามํ จินฺตาย คยฺหติ;

นามปญฺญตฺติอตฺถา ตุ, ตโต คยฺหนฺติ สมฺภวาฯ

[1119]

สทฺทนามตฺถปญฺญตฺติปรมตฺถวเสน หิ;

จตุธา ติวิธา วาถ, จินฺตนา ตตฺถ อิจฺฉิตาฯ

[1120]

อิตฺถมฏฺฐกถามคฺคํ, วณฺเณนฺเตน หิ ทสฺสิโต;

นโย อาจริเยเนติ, วิภาโคยํ ปกาสิโตฯ

[1121]

นตฺถญฺญา กาจิ วิญฺญตฺติ, วิการสหิโต ปน;

สทฺโทว นามปญฺญตฺติ, อิจฺเจกจฺเจหิ วณฺณิตํฯ

[1122]

ตเทตํ นามปญฺญตฺติภาเวเนกวิธมฺปิ จ;

เนรุตฺติกยาทิจฺฉกวสา นามํ ทฺวิธา ภเวฯ

[1123]

สญฺญาสุ ธาตุรูปานิ, ปจฺจยญฺจ ตโต ปรํ;

กตฺวา วณฺณาคมาทิญฺจ, สทฺทลกฺขณสาธิตํฯ

[1124]

เนรุตฺติกมุทีเรนฺติ , นามํ ยาทิจฺฉกํ ปทํ;

ยทิจฺฉาย กตมตฺตํ, พฺยญฺชนตฺถวิวชฺชิตํฯ

[1125]

ติวิธมฺปิ ตทนฺวตฺถกาทิมญฺโจปจาริมํ;

นิพฺพจนตฺถสาเปกฺขํ, ตตฺถานฺวตฺถมุทีริตํฯ

[1126]

ยทิจฺฉากตสงฺเกตํ, กาทิมญฺโจปจาริมํ;

อตมฺภูตสฺส ตพฺภาวโวหาโรติ ปวุจฺจติฯ

[1127]

ตถา สามญฺญนามญฺจ, คุณนามญฺจ กิตฺติมํ;

โอปปาติกมิจฺเจวํ, นามํ โหติ จตุพฺพิธํฯ

[1128]

มหาชนสมฺมตญฺจ, อนฺวตฺถญฺเจว ตาทิสํ;

ตีณิ นามานิ จนฺทาทินามํ ตตฺโถปปาติกํฯ

[1129]

ยาทิจฺฉกมาวตฺถิกํ, เนมิตฺตกมถาปรํ;

ลิงฺคิกํ รุฬฺหิกญฺเจติ, นามํ ปญฺจวิธํ ภเวฯ

[1130]

ยาทิจฺฉกํ ยถาวุฑฺฒํ, วจฺฉทมฺมาทิกํ ปน;

อาวตฺถิกํ เนมิตฺตกํ, สีลวาปญฺญวาทิกํฯ

[1131]

ลิงฺคิกํ ทิฏฺฐลิงฺคํ ตุ, ทณฺฑีฉตฺตีติอาทิกํ;

รุฬฺหิกํ เลสมตฺเตน, รุฬฺหํ โคมหิํสาทิกํฯ

[1132]

วิชฺชมานาวิชฺชมาน-ปญฺญตฺโตภยมิสฺสิตา;

วิภตฺตา นามปญฺญตฺติ, ฉพฺพิธา โหติ ตตฺถ หิฯ

[1133]

วิชฺชมานปญฺญตฺตีติ , วิชฺชมานตฺถทีปิตา;

วุจฺจติ ขนฺธายตน-ธาตุปญฺจินฺทฺริยาทิกาฯ

[1134]

อวิชฺชมานปญฺญตฺติ-นามิกา ปรมตฺถโต;

อวิชฺชมานมญฺจาทิ, อตฺถปญฺญตฺติทีปิตาฯ

[1135]

วิชฺชมาเนน อวิชฺช-มานปญฺญตฺตินามิกา;

เตวิชฺโช ฉฬภิญฺโญ จ, สีลวา ปญฺญวาปิ จฯ

[1136]

อวิชฺชมาเนน วิชฺช-มานปญฺญตฺตินามิกา;

อิตฺถิรูปํ อิตฺถิสทฺโท, อิตฺถิจิตฺตนฺติอาทิกาฯ

[1137]

วิชฺชมาเนน ตุ วิชฺช-มานปญฺญตฺตินามิกา;

จกฺขุวิญฺญาณํ จ จกฺขุ-สมฺผสฺโส เจวมาทิกาฯ

[1138]

อวิชฺชมาเนนาวิชฺช-มานปญฺญตฺตินามิกา;

ขตฺติยปุตฺโต พฺราหฺมณ-ปุตฺโต อิจฺเจวมาทิกาฯ

[1139]

อิติ วุตฺตานุสาเรน, นามปญฺญตฺติยา พุโธ;

สรูปํ วิสยญฺเจว, วิภาคญฺจ วิภาวเยฯ

[1140]

อิจฺเจวํ ปรมตฺถา จ, ยถาวุตฺตา จตุพฺพิธา;

ปญฺญตฺติ ทุวิธา เจติ, เญยฺยตฺถา ฉพฺพิธา มตาติฯ

อิติ ปญฺญตฺติวิภาเค นามปญฺญตฺติกถา นิฏฺฐิตาฯ

เอกูนติํสติโม ปริจฺเฉโทฯ

นิฏฺฐิโต จ สพฺพถาปิ ปญฺญตฺติวิภาโคฯ

นิคมนกถา

[1141]

เสฏฺเฐ กญฺจิวเร รฏฺเฐ, กาเวรินคเร วเร;

กุเล สญฺชาตภูเตน, พหุสฺสุเตน ญาณินาฯ

[1142]

อนุรุทฺเธน เถเรน, อนิรุทฺธยสสฺสินา;

ตมฺพรฏฺเฐ วสนฺเตน, นคเร ตญฺชนามเกฯ

[1143]

ตตฺถ สงฺฆวิสิฏฺเฐน, ยาจิเตน อนากุลํ;

มหาวิหารวาสีนํ, วาจนามคฺคนิสฺสิตํฯ

[1144]

ปรมตฺถํ ปกาเสนฺตํ, ปรมตฺถวินิจฺฉยํ;

ปกรณํ กตํ เตน, ปรมตฺถตฺถเวทินาติฯ

อิติ อนุรุทฺธาจริเยน รจิโต

ปรมตฺถวินิจฺฉโย นิฏฺฐิโตฯ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

สจฺจสงฺเขโป