รูปธมฺมานมิจฺเจวํ , วิภาเวยฺย วิสารโท;

สรูปํ นามสงฺเขปํ, สภาวญฺจ สลกฺขณนฺติฯ

อิติ รูปวิภาเค สรูปกถา นิฏฺฐิตาฯ

อฏฺฐารสโม ปริจฺเฉโทฯ

เอกูนวีสติโม ปริจฺเฉโท

19. ปเภทกถา

[706]

อฏฺฐวีสวิธมฺเปตํ, รูปํ ทานิ ยถารหํ;

ภูตรูปาทิเภเทหิ, วิภเชยฺย วิจกฺขโณฯ

[707]

ปถวาทิกมิทนฺติ, ภูตรูปํ จตุพฺพิธํ;

อุปาทารูปมญฺญํ ตุ, จตุวีสติวิธํ ภเวฯ

[708]

ปญฺจวิธมฺปิ จกฺขาทิรูปมชฺฌตฺติกํ มตํ;

เตวีสติวิธํ เสสํ, พาหิรนฺติ ปวุจฺจติฯ

[709]

รูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺฐพฺพา สตฺต ปญฺจธา;

ปญฺจปฺปสาทวิสยา, ปญฺจารมฺมณนามกาฯ

[710]

เอกวีสติวิธํ เสสํ, ธมฺมารมฺมณสงฺคหํ;

มโนวิญฺญาณวิญฺเญยฺยํ, มโนทฺวารสฺส โคจรํฯ

[711]

ปสาทา วิสยา เจว, ปญฺจกา ทฺเวปิ สมฺภวา;

ทฺวาทสาปิ สรูเปน, ทสายตนธาตุโยฯ

[712]

ยเททํ ปน สพฺพมฺปิ, รูปํ สปฺปฏิฆํ มตํ;

ตเทโวฬาริกํ นาม, สนฺติเกติ ปวุจฺจติฯ

[713]

เสสมปฺปฏิฆํ นาม, ธมฺมายตนธาตุ จ;

สุขุมญฺเจว รูปญฺจ, รูปํ โสฬสธา ฐิตํฯ

[714]

ฉพฺพิธา วตฺถุรูปํ ตุ, ปสาทหทยมฺปิ จ;

อวตฺถุรูปํ เสสํ ตุ, ทฺวาวีสติวิธํ ภเวฯ

[715]

ปสาทา เจว วิญฺญตฺติ, ทฺวารรูปํ ตุ สตฺตธา;

เสสํ อทฺวารรูปํ ตุ, เอกวีสวิธมฺปิ จฯ

[716]

ปสาทา ภาวยุคฬํ, ชีวิตญฺเจติ อฏฺฐธา;

อินฺทฺริยรูปมญฺญํ ตุ, วีสธานินฺทฺริยํ สิยาฯ

[717]

วณฺโณ คนฺโธ รโส โอชา, ภูตรูปนฺติ อฏฺฐธา;

อวินิพฺโภคมิตรํ, วินิพฺโภคํ ตุ วีสธาฯ

[718]

อวินิพฺโภครูปานิ, สทฺทวตฺถินฺทฺริยานิ จ;

นิปฺผนฺนํ อฏฺฐารสธา, รูปรูปนฺติ เวทิตํฯ

[719]

ปริจฺเฉโท ปนากาโส, วิญฺญตฺติลหุตาทโย;

วิการา ลกฺขณา เจว, รูปสฺสุปจยาทโยฯ

[720]

ทสธาปิ อนิปฺผนฺนํ, นตฺเถตํ ปรมตฺถโต;

รูปสฺเสตนฺติ กตฺวาน, รูปมิจฺเจว วุจฺจติฯ

[721]

รูปายตนเมเวกํ, สนิทสฺสนมีริตํ;

อนิทสฺสนมญฺญํ ตุ, สตฺตวีสติวิธมฺปิ จฯ

[722]

กมฺมชํ ปนุปาทินฺนํ, อนุปาทินฺนกาปรํ;

ติวิธํ จิตฺตชญฺเจว, อุตุชาหารชนฺติ จฯ

[723]

จกฺขุสมฺผสฺสวตฺถูติ, จกฺขุธาตุ ปกิตฺติตา;

น วตฺถุ ตสฺส เสสํ ตุ, สตฺตวีสติวิธํ ภเวฯ

[724]

โสตสมฺผสฺสวตฺถาทิ-วสา จ ทุวิธา ตถา;

ติวิธา จ วิภาเวยฺย, ยถาสมฺภวโต กถํฯ

[725]

สนิทสฺสนรูปญฺจ, วณฺโณ สปฺปฏิฆมฺปิ จ;

อนิทสฺสนมญฺญํ ตุ, ถูลํ สปฺปฏิฆํ ภเวฯ

[726]

อนิทสฺสนรูปญฺจ, เสสมปฺปฏิฆมฺปิ จ;

โสฬสาติ จ สพฺพมฺปิ, รูปํ ติวิธมุทฺทิเสฯ

[727]

อปตฺตคาหกํ นาม, จกฺขุโสตทฺวยํ ปน;

สมฺปตฺตคาหกํ นาม, ฆานาทิตฺตยมีริตํฯ

[728]

อคาหกมโต เสสํ, เตวีสติวิธํ ภเว;

กิญฺจิ สารมฺมณํ นาม, น คยฺหตีติ สพฺพถาฯ

[729]

อุปาทา อชฺฌตฺติกํ รูปํ, อุปาทา พาหิรํ ตถา;

โนปาทา พาหิรญฺเจติ, เอวมฺปิ ติวิธํ ภเวฯ

[730]

อชฺฌตฺติกมุปาทินฺนํ, พาหิรญฺจ ตถาปรํ;

อนุปาทินฺนกญฺเจติ, เอวมาทิวสาปิ จฯ

[731]

ทิฏฺฐํ รูปํ สุตํ สทฺโท, คนฺธาทิ ติวิธํ มุตํ;

วิญฺญาตมญฺญวิญฺเญยฺยํ, มนสาติ จตุพฺพิธํฯ

[732]

รูปรูปํ ปริจฺเฉโท, วิกาโร ลกฺขณํ กมา;

อฏฺฐารเสกกํ ปญฺจ, จตุกฺกนฺติ จ ตํ ตถาฯ

[733]

ทฺวารญฺจ โหติ วตฺถุ จ, น วตฺถุ ทฺวารเมว ตุ;

น ทฺวารํ วตฺถุเมวาถ, โนภยนฺติ จ นิทฺทิเสฯ

[734]

อุปาทา อนุปาทินฺนํ, อนุปาทินฺนกํ ตถา;

โนปาทา ทุวิธญฺเจติ, จตุทฺเธวมฺปิ เทสิตํฯ

[735]

สปฺปฏิคฺฆมุปาทา จ, รูปมปฺปฏิฆํ ตถา;

โนปาทา ทุวิธญฺเจติ, จตุทฺธา เอวมาทิโตฯ

[736]

เอกาทเสกชรูปํ, หทยินฺทฺริยนวกํ;

กมฺมชํ จิตฺตชญฺเจว, ตถา วิญฺญตฺติกํ ทฺวยํฯ

[737]

สทฺโท จิตฺโตตุโช ตสฺมา, รูปเมกํ ทฺวิชํ มตํ;

จิตฺโตตาหารสมฺภูตํ, ลหุตาทิตฺตยํ ติชํฯ

[738]

นวากาสาวินิพฺโภคา, กมฺมาทิจตุสมฺภวา;

อถ ลกฺขณรูปนฺติ, รูปเมวํ ตุ ปญฺจธาฯ

[739]

นวากาสาวินิพฺโภคา, นว วตฺถินฺทฺริยานิ จ;

อฏฺฐารสวิธํ รูปํ, กมฺมชํ โหติ ปิณฺฑิตํฯ

[740]

สทฺทากาสาวินิพฺโภคา, วิญฺญตฺติลหุตาทโย;

ปญฺจทสวิธํ รูปํ, จิตฺตสมฺภวมุทฺทิเสฯ

[741]

สทฺทากาสาวินิพฺโภคา , ลหุตาทิตฺตยนฺติ จ;

อุตุสมฺภวมีเรนฺติ, รูปํ เตรสธา ฐิตํฯ

[742]

ปริจฺเฉทาวินิพฺโภคา, ลหุตาทิตฺตยมฺปิ จ;

เอวมาหารชํ นาม, รูปํ ทฺวาทสธา ฐิตํฯ

[743]

ชาติ ชรา จ มรณํ, น กุโตจิปิ ชายติ;

เอวมฺปิ ปญฺจธา โหติ, รูปชาติวิภาคโตฯ

[744]

ปญฺจวีสติวิธํ กมฺมํ, กามรูปววตฺถิตํ;

ชเนติ กมฺมชํ รูปํ, กามรูปภวทฺวเยฯ

[745]

ปญฺจวิญฺญาณมารุปฺป-วิปากา สพฺพสนฺธิโย;

จุติ ขีณาสวสฺเสติ, โสฬเสเต วิวชฺชเยฯ

[746]

ปญฺจสตฺตติ เสสานิ, จิตฺตานิมานิ สมฺภวา;

ชเนนฺติ จิตฺตชํ รูปํ, ปญฺจโวการภูมิยํฯ

[747]

ชเนภิ อุตุชํ รูปํ, เตโชธาตุ ภวทฺวเย;

กามภูมิยโมชา ตุ, ชเนตาหารชํ ตถาฯ

[748]

กมฺมํ ชเนติ รูปานิ, อตฺตชานิ ขเณ ขเณ;

จิตฺตมุปฺปาทกาลมฺหิ, อุปฺปาทานนฺตรํ ปรํฯ

[749]

อุตุสมฺภวมีเรนฺติ, รูปํ เตรสธา ฐิตํ;

ปริจฺเฉทาวินิพฺโภคา, ลหุตาทิตฺตยมฺปิ จฯ

[750]

สนฺธิยมฺปิ กมฺมชํ ตุ, ปวตฺเตปิ จ สมฺภวา;

ชเนติ รูปํ เสสานิ, ปวตฺเต, น ตุ สนฺธิยํฯ

[751]

อินฺทฺริยพทฺธสนฺตาเน, กมฺมาทิ ติวิธมฺปิ จ;

ชเนติ รูปํ มตเก, พาหิเร ตุ ยถารหํฯ

[752]

อิติ กมฺมาทโย รูปํ, ชเนนฺติ จ ยถาสกํ;

เสสานมฺปิ จ รูปานํ, ปจฺจยา โหนฺติ สมฺภวาฯ

[753]

อิติ รูปวิภาคญฺจ, ชาติเภทญฺจ สมฺภวา;

ชนกาทิปฺปเภทญฺจ, รูปานํ ตตฺถ ทีปเยติฯ

อิติ รูปวิภาเค ปเภทกถา นิฏฺฐิตาฯ

เอกูนวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

วีสติโม ปริจฺเฉโท

20. กลาปกถา

[754]

อิติ วุตฺตปฺปกาเรน, สพฺพํ รูปมฺปิ ปิณฺฑิตํ;

สหวุตฺตินิยาเมน, เอกวีสวิธํ กถํฯ

[755]

กมฺมํ จิตฺโตตุกาหารสมุฏฺฐานา ยถากฺกมํ;

นว ฉ จตุโร ทฺเว จ, กลาปา เอกวีสติฯ

[756]

ชีวิตญฺจาวินิพฺโภค-รูปานิ จ ยถากฺกมํ;

จกฺขาทิเกหิ โยเชตฺวา, ทสกา อฏฺฐ ทีปิตาฯ

[757]

จกฺขุโสตฆานชิวฺหาทสกา จ จตุพฺพิธา;

กายิตฺถิปุมฺภาววตฺถุทสกา จ ตถาปเรฯ

[758]

ชีวิเตนาวินิพฺโภครูปานิ นวกนฺติ จ;

นเวเต กมฺมชา นาม, กลาปา สมุทีริตาฯ

[759]

อวินิพฺโภครูปานิ, สุทฺธฏฺฐกมถาปรํ;

กายวิญฺญตฺตินวกํ, กายวิญฺญตฺติยา สหฯ

[760]

วจีวิญฺญตฺติทสกํ, สทฺเทน สหวุตฺติโต;

ลหุตาเทกาทสกํ, ติณฺณนฺนํ สห สมฺภวาฯ

[761]

กายวิญฺญตฺติลหุตาทีหิ ทฺวาทสกํ ภเว;

วจีวิญฺญตฺติลหุตาทีหิ เตรสกํ ตถาฯ

[762]

อิติ จิตฺตสมุฏฺฐานา, กลาปา ฉ ปกาสิตา;

รูปาการวิการมฺปิ, สงฺคเหตฺวา ยถารหํฯ

[763]