ภาวนามยปุญฺญํ ตุ, มหคฺคตมนุตฺตรํ;

ยถาภูมินิยาเมน, เทติ ปากํ ยถาสกํฯ

[83]

กฏตฺตารูปปากานิ, ปญฺจโวการภูมิยํ;

อารุปฺปานุตฺตเร ปากํ, ตถา รูปมสญฺญิสุฯ

[84]

ปุญฺญาปุญฺญานิ กมฺมานิ, เตตฺติํสาปิ จ ยพฺพถา;

สญฺชเนนฺติ ยถาโยคํ, ปฏิสนฺธิปวตฺติยํฯ

อิติ จิตฺตวิภาเค ปกิณฺณกกถา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติโย ปริจฺเฉโทฯ

ตติโย ปริจฺเฉโท

3. วีถิสงฺคหกถา

[85]

จกฺขุโสตฆานชิวฺหา-กายายตน ปญฺจธา;

ปสาทา หทยญฺเจติ, ฉ วตฺถูนิ วินิทฺทิเสฯ

[86]

จกฺขุโสตฆานชิวฺหา-กายทฺวารา จ ปญฺจธา;

มโนทฺวารํ ภวงฺคนฺติ, ฉ ทฺวารา จิตฺตวีถิยาฯ

[87]

รูปสทฺทคนฺธรส-โผฏฺฐพฺพา ปญฺจ โคจรา;

ธมฺมารมฺมณปญฺญตฺติ, ฉ ทฺวารารมฺมณกฺกมาฯ

[88]

นิมิตฺตคติกมฺมานิ , กมฺมเมวาถ โคจรา;

ปฏิสนฺธิภวงฺคานํ, จุติยา จ ยถารหํฯ

[89]

มรณาสนฺนสตฺตสฺส, ยโถปฏฺฐิตโคจรํ;

ฉทฺวาเรสุ ตมารพฺภ, ปฏิสนฺธิ ภวนฺตเรฯ

[90]

เอกจิตฺตกฺขณา โหติ, ยาวชีวํ ตโต ปรํ;

ภวงฺคํ ปริโยสาเน, จุติ เจกกฺขณา ภเวฯ

[91]

ทุเหตาเหตุจุติยา, กามาวจรสนฺธิโย;

ติเหตุกามจุติยา, สพฺพาปิ ปฏิสนฺธิโยฯ

[92]

รูปาวจรจุติยา , สเหตุปฏิสนฺธิโย;

อารุปฺปโตปริ กาเม, ตตฺถ วาปิ ติเหตุกาฯ

[93]

ปฏิสนฺธิ ภวงฺคญฺจ, เอกเมเวกชาติยํ;

จุติ จารมฺมณญฺจสฺส, เอวเมว ยถารหํฯ

[94]

รูปาทารมฺมเณ จกฺขุ-ปฺปสาทาทิมฺหิ ฆฏฺฏิเต;

มชฺเฌ ภวงฺคํ ฉินฺทิตฺวา, วีถิ นาม ปวตฺตติฯ

[95]

อาวชฺชปญฺจวิญฺญาณสมฺปฏิจฺฉนตีรณา;

โวฏฺฐพฺพกามชวนตทารมฺมณนามกาฯ

[96]

สตฺเตว ฐานสงฺเขปา, ปญฺจทฺวาริกมานสา;

จตุปญฺญาส สพฺเพปิ, วิตฺถาเรน สรูปโตฯ

[97]

อาวชฺชสพฺพชวนตทารมฺมณนามกา;

สตฺตสฏฺฐิ สรูเปน, มโนทฺวาริกมานสาฯ

[98]

อิฏฺเฐ อารมฺมเณ โหนฺติ, ปุญฺญปากานิ สพฺพถา;

อนิฏฺเฐ ปาปปากานิ, นิยโมยํ ปกาสิโตฯ

[99]

ตตฺถาปิ อติอิฏฺฐมฺหิ, ตทารมฺมณตีรณํ;

โสมนสฺสยุตํ อิฏฺฐมชฺฌตฺตมฺหิ อุเปกฺขิตํฯ

[100]

โคจเรติปริตฺตมฺหิ , อติอปฺปายุเก ปน;

ภวงฺคเมว จลติ, โมฆวาโรติ โส กโตฯ

[101]

โวฏฺฐพฺพนํ ปริตฺตมฺหิ, ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ ปวตฺตติ;

ตโต ภวงฺคปาโตว, โสปิ โมโฆติ วุจฺจติฯ

[102]

ชวนญฺจ มหนฺตมฺหิ, ชวิตฺวาน ตโต ปรํ;

น สมฺโภติ ตทาลมฺพํ, โสปิ โมโฆติ วุจฺจติฯ

[103]

โคจเรติมหนฺตมฺหิ, อติทีฆายุเก ปน;

สมฺโภติ จ ตทาลมฺพํ, สมฺปุณฺโณติ ปวุจฺจติฯ

[104]

โคจเรติมหนฺตมฺหิ, ตทารมฺมณสมฺภโว;

ปญฺจทฺวาเร มโนทฺวาเร, วิภูเต ปน โคจเรฯ

[105]

กามาวจรสตฺตานํ , กามาวจรโคจเร;

ปริตฺตชวเนสฺเวว, ตทารมฺมณมุทฺทิเสฯ

[106]

นาติติกฺเข นาติสีเฆ, นาติเตชุสฺสเท ชเว;

สมมนฺทปฺปวตฺตมฺหิ, ตทารมฺมณมิจฺฉิตํฯ

[107]

สุโขเปตํ ตทาลมฺพํ, อุเปกฺขากฺริยโต ปรํ;

น โหตุเปกฺขาสหิตํ, สุขิตกฺริยโต ตถาฯ

[108]

น โหติ โทมนสฺสมฺหา, โสมนสฺสิกมานสํ;

ตทารมฺมณมญฺญญฺจ, ภวงฺคํ จุติ วา ตถาฯ

[109]

รชฺชนาทิวเสเนตฺถ, ชวนากุสลํ ภเว;

กุสลํ ปน สมฺโภติ, สทฺธาปญฺญาทิสมฺภเวฯ

[110]

ตเทว วีตราคานํ, กฺริยา นาม ปวุจฺจติ;

อวิปากตมาปนฺนํ, วฏฺฏมูลปริกฺขยาฯ

[111]

อปฺปนาชวนํ เสสํ, มหคฺคตมนุตฺตรํ;

ฉพฺพีสติ ยถาโยคํ, อปฺปนาวีถิยํ ภเวฯ

[112]

ปริกมฺมํ กโรนฺตสฺส, กสิณาทิกโคจเร;

สุสมาหิตจิตฺตสฺส, อุปจารสมาธินาฯ

[113]

ปริกมฺโมปจารานุโลมโคตฺรภุโต ปรํ;

ปญฺจมํ วา จตุตฺถํ วา, ชวนํ โหติ อปฺปนาฯ

[114]

ปุถุชฺชนาน เสกฺขานํ, กามปุญฺญติเหตุโต;

ติเหตุกามกฺริยโต, วีตราคานมปฺปนาฯ

[115]

ตตฺราปิ สุขิตชวํ, สุขิตทฺวยโต ปรํ;

อุเปกฺขิตมฺหา สมฺโภติ, อุเปกฺเขกคฺคตายุตํฯ

[116]

ปญฺจ วาเร ฉ วา สตฺต, ปริตฺตชวนํ ภเว;

สกิํ ทฺเว วา ตทาลมฺพํ, สกิมาวชฺชนาทโยฯ

[117]

อปฺปนาชวนญฺเจกํ, ปฐมุปฺปตฺติยํ ปน;

ตโต ปรํ วสีภูตํ, อโหรตฺตํ ปวตฺตติฯ

[118]

สกิํ ทฺเว วา นิโรธสฺส, สมาปตฺติกฺขเณ ปน;

จตุตฺถารุปฺปชวนํ, ตโต จิตฺตํ นิรุชฺฌติฯ

[119]

นิโรธา วุฏฺฐหนฺตสฺส, อุปริฏฺฐผลทฺวยํ;

ปญฺจาภิญฺญา ตถา มคฺคา, เอกจิตฺตกฺขณา มตาฯ

[120]

ผลเมกทฺวยํ ตถา, ติสฺโส วา มคฺควีถิยํ;

สมาปตฺติกฺขเณ ตมฺปิ, อโหรตฺตํ ปวตฺตติฯ

[121]

ปญฺจทฺวาเร น ลพฺภนฺติ, โลกุตฺตรมหคฺคตา;

วีถิมุตฺตมโนธาตุ, ปญฺจ จิตฺตานิ อนฺติเมฯ

[122]

ปริตฺตาเนว สพฺพานิ, ปญฺจทฺวาเรสุ สมฺภวา;

มโนทฺวารมฺหิ โวฏฺฐพฺพ-ตทาลมฺพชวา สิยุํฯ

[123]

ฆานชิวฺหากายวีถิ, ตทารมฺมณเมว จ;

รูเป นตฺถิ ตถารูเป, จกฺขุโสตาปิ วีถิโยฯ

[124]

สพฺพาปิ วีถิโย กาเม,

รูเป ติสฺโส ปกาสิตา;

เอกา วีถิ ปนารูเป,

นตฺถาสญฺญีสุ กาจิปิฯ

[125]

สตฺตาปิ วีถิจิตฺตานิ, กาเม รูเป ฉ สมฺภวา;

อรูเป ทฺเว มโนทฺวารา-วชฺชนํ ชวนนฺติ จาติฯ

อิติ จิตฺตวิภาเค วีถิสงฺคหกถา นิฏฺฐิตาฯ

ตติโย ปริจฺเฉโทฯ

จตุตฺโถ ปริจฺเฉโท

4. วีถิปริกมฺมกถา

[126]

ปฐมาวชฺชนํ ปญฺจ-ทสนฺนํ ปรโต ภเว;

ทุติยาวชฺชนํ โหติ, เอกวีสติโต ปรํฯ

[127]