ทสานุสฺสติวิภาโค
[1100]
สทฺธาปพฺพชิโต โยคี, ภาเวนฺโตนุสฺสติํ ปน;
ทสานุสฺสติเภเทสุ, ภาเวยฺยญฺญตรํ กถํฯ
[1101]
อรหํ สุคโต โลเก, ภควา โลกปารคู;
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน, วิมุตฺติปรินายโกฯ
[1102]
เชฏฺโฐ สมฺมาภิสมฺพุทฺโธ, เสฏฺโฐ ปุริสสารถี;
สตฺถา เทวมนุสฺสานํ, พุทฺโธ อปฺปฏิปุคฺคโลฯ
[1103]
สพฺพโลกหิโต พนฺธุ, สมตฺตรตนาลโย;
สตฺตานมนุกมฺปาย, ชาโต นาโถ สิวํกโรฯ
[1104]
จกฺขุมา ติตฺถกุสโล, ธมฺมสฺสามี ตถาคโต;
มจฺจุเธยฺยวิโมกฺขาย, ปฏิปาทยิ ปาณิโนฯ
[1105]
สตฺถวาโห มหาโยคฺโค, มคฺคามคฺคยุธนฺธโร;
สิริสตฺถมธิคฺคยฺห, วิจริตฺถ มหาปถํ,
[1106]
อโนโม อสโม ธีโร,
โลกหีตปรกฺกโม;
สพฺพาการวโรเปโต ,
อจฺเฉรพฺภุตปุคฺคโลฯ
[1107]
อตฺถภูโต ธมฺมภูโต,
พฺรหฺมภูโต มหายโส;
ญาณาโลกปริจฺฉินฺน-
เญยฺยาเสสปริคฺคโหฯ
[1108]
อานุภาววสิปฺปตฺโต, อาสภณฺฑานนิจฺจโล;
มหนฺตมริยาโทยมนนฺตคติโคจโรฯ
[1109]
สพฺพา ภิญฺญาพลปฺปตฺโต, เวสารชฺชวิสารโท;
สพฺพสมฺปตฺตินิฏฺฐาโน, คุณปารมิปูรโกฯ
[1110]
อปฺปเมยฺโย มหานาโค, มหาวีโร มหามุนิ;
มเหสี มหิตาจาโร, มหามโห มหิทฺธิโกฯ
[1111]
สพฺพตฺถสิทฺธิสญฺจาโร, มเหสีคณปูชิโต;
ราชาธิราชมหิโต, เทวพฺรหฺมาภิวนฺทิโตฯ
[1112]
อภิภูย ตโย โลเก, อาทิจฺโจว นภนฺตเร;
วิโรจติ มหาเตโช, อนฺธกาเร ปภงฺกโรฯ
[1113]
พฺยามปฺปภาปริกฺขิตฺโต, เกตุมาลาหลงฺกโต;
ทฺวตฺติํสลกฺขณาสีติอนุพฺยญฺชนโสภิโตฯ
[1114]
ฉพฺพณฺณรํสิลลิโต, รตนคฺฆิยสนฺนิโภ;
สมิทฺธิรูปโสภคฺโค, ทสฺสเนยฺยํว ปิณฺฑิตํฯ
[1115]
ผุลฺลํ ปทุมสณฺฑํว, กปฺปรุกฺโขวลงฺกโต;
นภํว ตารกากิณฺณํ, อุตฺตโม ปฏิทิสฺสติฯ
[1116]
สตฺถุกปฺปมหาวีรปุตฺเตหิ ปริวาริโต;
สพฺพโลกมหิทฺธาย, ธมฺมราชา สยํวสีฯ
[1117]
นิทฺโธตมลจนฺโทว , นกฺขตฺตปริวาริโต;
ขตฺตสงฺฆปริพฺยุฬฺโห, จกฺกวตฺตีว โสภติฯ
[1118]
อิจฺจานนฺตคุณากิณฺณมเสสมลนิสฺสฏํ;
สพฺพสมฺปตฺติทาตารํ, วิปตฺติวินิพนฺธกํฯ
[1119]
ทยาปรมโหรตฺตํ, ภควนฺตมนุสฺสรํ;
ภาเวติ ปญฺญวา โยคี, พุทฺธานุสฺสติภาวนํฯ
[1120]
สฺวาขาโต เตน สทฺธมฺโม, สมฺพุทฺเธน สตีมตา;
ปจฺจตฺตปฏิเวเธน, ปสฺสิตพฺโพ ยถารหํฯ
[1121]
ตณฺหาทลิทฺทนาสาย, มโนรถสมิทฺธิยา;
กาลนฺตรมนาคมฺม, ปจฺจกฺขผลทายโกฯ
[1122]
อุปนิสฺสยวนฺตานํ, ‘‘เอหิ ปสฺสา’’ติ ทสฺสิโย;
ปจฺจตฺตเมว วิญฺญูหิ, เวทิตพฺโพ สภาวโตฯ
[1123]
สพฺพาสวสมุคฺฆาตี , สุทฺโธ โสวตฺถิโก สิโว;
ปิหิตาปายกุมฺมคฺโค, มคฺโค นิพฺพานปตฺติยาฯ
[1124]
กฺเลสสํกฏทุคฺคมฺหา, ทุกฺขกฺขนฺธมหพฺภยา;
เขมนฺตภูมิํ นิยฺยาติ, อจฺจนฺตมนุปทฺทวํฯ
[1125]
ปุญฺญติตฺถมิทํ นาม, มงฺคลญฺจ สิวงฺกรํ;
หิโตทยสุขาธาน-มมตาหารมุตฺตมํฯ
[1126]
อวิชฺชาปฏลุทฺธารวิชฺชาเนตฺโตสธํ วรํ;
ปญฺญาธารมิทํ สตฺถํ, กฺเลสคณฺฑปฺปเภทกํฯ
[1127]
จตุโรฆนิมุคฺคานํ, เสตุพนฺโธ สมุคฺคโต;
ภวจารกรุทฺธานํ, มหาทฺวาโร อปารุโตฯ
[1128]
โสโกปายาสวิทฺธานํ, ปริเทวสมงฺคินํ;
สลฺลนีหรโณปาโย, อจฺจนฺตสุขมีริโตฯ
[1129]
พฺยสโนปทฺทวาเปโต , สํกฺเลสมลนิสฺสโฏ;
อุชุสมฺมตฺตนิยโต, ปฏิปตฺติวิสุทฺธิยาฯ
[1130]
สุทฺธสีลปริกฺขาโร, สมาธิมยปญฺชโร;
สมฺมาสงฺกปฺปจกฺกงฺโค, สมฺมาวายามวาหโนฯ
[1131]
สติสารถิสํยุตฺโต, สมฺมาทิฏฺฐิปุเรชโว;
เอส ธมฺมรโถ ยาติ, โยคกฺเขมสฺส ปตฺติยาฯ
[1132]
วิปตฺติปฏิพาหาย, สพฺพสมฺปตฺติสิทฺธิยา;
สพฺพขนฺธวิโมกฺขาย, ธมฺมํ เทเสสิ จกฺขุมาฯ
[1133]
หิเตสี สพฺพปาณีนํ, ทยาปนฺโน มหามุนิ;
ธมฺมาโลกํ ปกาเสสิ, จกฺขุมนฺตานมุตฺตโมฯ
[1134]
ยํ ธมฺมํ สมฺมทญฺญาย, เขมมคฺคปฺปติฏฺฐิตา;
ปาปกาปคตา ธีรา, ปสฺสทฺธิทรถาสยาฯ
[1135]
ภวโยคา วินิมุตฺตา, ปหีนภยเภรวา;
อจฺจนฺตสุขเมเธนฺติ, โสตฺถิปตฺตา มเหสโยฯ
[1136]
ตเมวมุตฺตมํ ธมฺมํ, จินฺเตนฺโต ปน ปณฺฑิโต;
ภาเวตีติ ปกาเสนฺติ, ธมฺมานุสฺสติภาวนํฯ
[1137]
จตฺตาโร จ ปฏิปนฺนา, จตฺตาโร จ ผเล ฐิตา;
เอส สงฺโฆ อุชุภูโต, ปญฺญาสีลสมาหิโตฯ
[1138]
ปลาปาปคโต สุทฺโธ, ปฏิปตฺติปติฏฺฐิโต;
ปริคฺคหิตสทฺธมฺโม, สมิทฺธิคุณโสภิโตฯ
[1139]
ปหีนาปายคมโน, ปาปกฺเลสวินิสฺสโฏ;
ปริปนฺถสมุจฺเฉที, ภวจารกเภทโกฯ
[1140]
อุตฺตมทมถปฺปตฺโต, สุวินีโต มเหสินา;
วิชฺชาวิมุตฺติโวทาโต, อาชานียปเถ ฐิโตฯ
[1141]
สุคโตรสิ สมฺภูโต, สุจิธมฺมสิรินฺธโร;
ปฏิปาทิตสมฺปตฺโต, ธมฺมสาสนเสวิโตฯ
[1142]
ภยเภรวนิสฺสงฺโค, ชินเตชานุปาลิโต;
โมเนยฺยปถสญฺจาโร, สุคโตวาทภาชโนฯ
[1143]
อปฺปมาทปริตฺตาโณ, สีลาลงฺการภูสิโต;
เจโตสมาธิสนฺนทฺโธ, ปญฺญายุธสมุชฺชโลฯ
[1144]
อุชุมคฺคมธิฏฺฐาย, มารกายปฺปทาลโน;
อปราชิตสงฺคาโม, ลลิโตทาตวิกฺกโมฯ
[1145]
มจฺจุเธยฺยมติกฺกนฺโต, โพธิธมฺมปฺปติฏฺฐิโต;
ฉฬาภิญฺญาพลปฺปตฺโต, สมาราธิตสาสโนฯ
[1146]
อนุโพธิมนุปฺปตฺโต, ปภินฺนปฏิสมฺภิโท;
สามญฺญปารมิปฺปตฺโต, โตเสติ ชินมานสํฯ
[1147]
เนกาการวรูเปโต, นานาสมฺปตฺติผุลฺลิโต;
วิปตฺติปถนิตฺติณฺโณ, อภิพุทฺธิปรายโณฯ
[1148]
อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย,
ทกฺขิเณยฺโย สุทุลฺลโภ;
สเทวกสฺส โลกสฺส,
ปุญฺญกฺเขตฺตมนุตฺตรํฯ
[1149]
ยตฺถ สุทฺธิมฺหิ นิทฺโทเส, สทฺธาพีชํ ปติฏฺฐิตํ;
อจฺจนฺตํ ปริปาเจติ, สมฺปตฺติผลมุตฺตมํฯ
[1150]
ยํ ผลํ ปริภุญฺชนฺตา, วิมุตฺติรสเสวนํ;
อจฺจนฺตสุขิตา ธีรา, ภวนฺติ อชรามราฯ
[1151]
ตํ ผลํ ปตฺถยนฺเตน, สงฺฆานุสฺสติภาวนา;
ภาเวตพฺพา ปนิจฺเจวมิติ ภาสนฺติ ปณฺฑิตาฯ
[1152]
ปญฺจสีลํ ทสสีลํ, ปาติโมกฺขมุโปสถํ;
จาตุปาริสุทฺธิสีลํ, ธุตงฺคปริวาริตํฯ
[1153]
เอวเมเตสุ ยํ กิญฺจิ, สมาทาย รโหคโต;
ตมานิสํสํ คุณโต, ผลโต จ วิจินฺตเยฯ
[1154]
อาทิ เจตํ ปติฏฺฐา จ, มุขํ ปมุขมุตฺตมํ;
มูลํ กุสลธมฺมานํ, ปภวํ ปฏิปตฺติยาฯ
[1155]
สาสโนตรณทฺวารํ, ติตฺถํ สทฺธมฺมวาปิยา;
ปาริสุทฺธิปทฏฺฐานํ, มคฺโค เขมนฺตปาปโกฯ
[1156]
สาธุ สิกฺขาสมาทานํ, พาหุสจฺจวิภูสนํ;
อริยาจารจาริตฺต-มวณฺณมลวชฺชนํฯ
[1157]
กุลปุตฺตอลงฺกาโร, ปาปชลฺลปวาหนํ;
อนปายิ สุคนฺธญฺจ, มหาปุริสเสวิตํฯ
[1158]
ปจฺฉานุตาปหรณํ, ปีติปาโมชฺชวฑฺฒนํ;
เนกฺขมฺมภาวโนเปตํ, ปพฺพชฺชาเวสโสภนํฯ
[1159]
โสปานํ สคฺคโลกสฺส, ทฬฺหาปายวิธานกํ;
อนุปทฺทวสมฺปตฺติ, สมตฺถคุณสูทนีฯ
[1160]
กฺเลสปญฺชรวิจฺเฉทิ , วิปตฺติปถวารณํ;
โสตฺถิกมฺมสมุฏฺฐานํ, อสาธารณมงฺคลํฯ
[1161]
‘‘สุลทฺธา วต เม ลทฺธา, สทฺธา สุคตสาสเน;
สีลํ เม ยสฺส กลฺยาณํ, ปริสุทฺธมขณฺฑิตํฯ
[1162]
‘‘ทุลฺลโภ วต เม ลทฺโธ,
มหาลาโภ อนปฺปโก;
โยหมกฺขลิตาจาโร,
อุปฆาตวิวชฺชิโตฯ
[1163]
‘‘ธมฺมงฺกุริตสนฺตาโน , มูลชาโตสฺมิ สาสเน;
อุชุมคฺคํ สมารุฬฺโห, ปิหิตา สภยา ทิสาฯ
[1164]
‘‘อวญฺจา วต เม ชาติ, อารทฺธา ขณสมฺปทา;
ปติฏฺฐิโตมฺหิ สทฺธมฺเม, สผลํ มม ชีวิตํ’’ฯ
[1165]
อิตฺถํ นานปฺปกาเรน, จินฺเตนฺโต คุณมตฺตโน;
สีลกฺขนฺธสฺส ภาเวติ, สีลานุสฺสติภาวนํฯ
[1166]
สทฺธาย สีลวนฺเตสุ, ทตฺวา ทานํ ยถารหํ;
นิทฺโธตมลมจฺเฉโร, วิวิตฺโต ตมนุสฺสเรฯ
[1167]
ทานํ นิธานมนุคํ, อสาธารณมุตฺตมํ;
อวินาสสุขาธานํ, อจฺจนฺตํ สพฺพกามทํฯ
[1168]
โกปทาโหปสมนํ, มจฺเฉรมลโสธนํ;
ปมาทนิทฺทาวุฏฺฐานํ, โลภปาสวิโมจนํฯ
[1169]
เจโตวิการทมนํ, มิจฺฉามคฺคนิวารณํ;
วิตฺติลาภสุขสฺสาโท, วิภโวทยมงฺคลํฯ
[1170]
สทฺธาทิคุณโวทานํ, อชฺฌาสยวิกาสนํ;
สตาจารปริกฺขาโร, ตนุเจโตวิภูสนํฯ
[1171]
อปฺปมญฺญาปทฏฺฐานํ, อปฺปเมยฺเยน วณฺณิตํ;
มหาปุริสจาริตฺตํ, สปทานํ มเหสินาฯ
[1172]
ธมฺมาธิคตโภคานํ , สาราทานมนุตฺตรํ;
มหตฺตาธิคมูปายํ, โลกสนฺตติการณํฯ
[1173]
อตฺถการี จ สมฺมาหํ, ปริจฺจาคสมายุโต;
อตฺตโน จ ปเรสญฺจ, หิตาย ปฏิปนฺนกาฯ
[1174]
อุชุมทฺทวจิตฺโตสฺมิ, กาลุสฺสิยวินิสฺสโฏ;
ปาปสํกฺเลสวิมุโข, ปาณภูตานุกมฺปโกฯ
[1175]
สีลวนฺตปติฏฺโฐสฺมิ , กปณานํ ปรายโณ;
พุทฺธสาสนุปฏฺฐาโก, ญาติมิตฺโตปชีวิโกฯ
[1176]
ทานโวสฺสคฺคสมฺมุโข,
สํวิภาครโต สุขี;
กปฺปรุกฺโขว ผลิโต,
ชาโต โลกาภิวฑฺฒิยาฯ
[1177]
ปิหิตาปายมคฺโคสฺมิ, มคฺคทฺวารมปารุตํ;
สมฺปตฺตา สพฺพสมฺปตฺติ, ทลิทฺทสฺส มนาปิกํฯ
[1178]
‘‘สํสารทฺธานปาเถยฺยํ, สพฺพทุกฺขวิโนทนํ;
สุพนฺธํ มม สพฺพตฺถ, คหิโต จ กฏคฺคโห’’ฯ
[1179]
เอวํ ทานคุณํ นานปฺปกาเรน วิจินฺตยํ;
ภาเวติ ทายโกโยคี, จาคานุสฺสติภาวนํฯ
[1180]
สทฺธํ สีลํ สุตํ จาคํ, ปญฺญํ ปณฺฑิตชาติโก;
สมฺปาทยิตฺวา สทฺธมฺเม, เทวตาโย อนุสฺสเรฯ
[1181]
จาตุมหาราชิกา จ, ตาวติํสา จ ยามกา;
ตุสิตา เจว นิมฺมานรติโน วสวตฺติโนฯ
[1182]
ตทุตฺตริญฺจ เย เทวา, ทิพฺพกายมธิฏฺฐิตา;
เตปิ สทฺธาทิธมฺเมสุ, จิรกาลํ ปติฏฺฐิตาฯ
[1183]
สุสมาหิตสงฺกปฺปา, ทานสีลธุรนฺธรา;
ธมฺมมคฺคมธิฏฺฐาย, หิโรตฺตปฺปปุรกฺขตาฯ
[1184]
ตํ โลกมุปปนฺนาเส, สสฺสิรีกํ ปรายณํ;
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโนฯ
[1185]
ทิพฺพสมฺปตฺติสมฺปตฺตา, นานาโภคสมปฺปิตา;
ปาเลนฺโต ทีฆมทฺธานํ, อนุโภนฺติ มหาสุขํฯ
[1186]
เต สพฺเพปิ จ มยฺหมฺปิ, วิชฺชนฺติ อนุปายิโน;
สทฺธาทิกุสลา ธมฺมา, เทวธมฺมาติ วิสฺสุตาฯ
[1187]
สทฺธมฺมคุณสมฺปตฺติ-ทาตา มงฺคลนายิกา;
ทุลฺลภาปิ จ เม ลทฺธา, สทฺธา สุคตสาสเนฯ
[1188]
วชฺโชปวาทรหิโต, ปาปกมฺมปรมฺมุโข;
ปริสุทฺธสมาจาโร, ปสนฺนามลเจตโนฯ
[1189]
นิจฺจโมหิตโสโตสฺมิ,
ตถาคตสุภาสิเต;
สุตภาชนภูโต จ,
สติมา สุสมาหิโตฯ
[1190]
มจฺเฉรมลนิตฺติณฺโณ, โลภกฺขนฺธวิมุจฺจิโต;
โอปานภูโต โลกสฺมิํ, วิสฺสฏฺฐสุขยาจโนฯ
[1191]
วตฺถุตฺตยมหตฺเต จ, หิตาหิตวินิจฺฉเย;
ปญฺญา วตฺถุสภาเว จ, ติขิณา มม วตฺตติฯ
[1192]
สมาราธิตสทฺธมฺโม, กตปุญฺญมหุสฺสโว;
เทวธมฺมสมิทฺโธสฺมิ, กลฺยาณจริตากโรฯ
[1193]
เทวตาหิ สมาโนหํ, คุณาลงฺการภูสิโต;
หตฺถปตฺตา จ เทวิทฺธิ, นิปฺผนฺนา ทิพฺพสมฺปทาฯ
[1194]
เทวสามญฺญมิจฺเจวํ, จินฺเตนฺโต คุณมตฺตโน;
ภาเวติ คุณสมฺปนฺโน, เทวตานุสฺสติํ ปรํฯ
[1195]
ชาติธมฺมา ชราพฺยาธิโสโกปายาสภญฺชิเต;
อนิจฺเจ ทุกฺเขนตฺเต จ, นิพฺพินฺโนปธิสมฺภเวฯ
[1196]
วิราโค จ นิโรโธ จ, จาโค มุตฺติ อนาลโย;
โยยมาทานนิสฺสคฺโค, นิพฺพานมิติ วุจฺจติฯ
[1197]
อุปสนฺตมิทํ ฐานมิติ จินฺเตติ ปณฺฑิโต;
อนุปาทานสํกฺลิฏฺฐมสงฺขารมนาสวํฯ
[1198]
อปฺปมาณํ ปณีตญฺจ, สิวํ ปรมมจฺจุตํ;
อนนฺตคุณมจฺจนฺต-มวิการมนามยํฯ
[1199]
เขมํ ตํ ปาริมตีร-มหายนกรํ ปรํ;
ตาณํ เลณญฺจ ทีปญฺจ, ปติฏฺฐานํ ปรายณํฯ
[1200]
วฏฺฏานุพนฺธวิจฺเฉโท, ภวตณฺหาวิโสสนํ;
สพฺพูปธิสมุคฺฆาโต, ทุกฺขนิพฺพาปนํ สุขํฯ
[1201]
สพฺพปาปวินาโสยํ, สพฺพกฺเลสวิโสธนํ;
โสโกปายาสสนฺตาปภยเภรวโมจนํฯ
[1202]
ปลิโพธสมุจฺเฉโท, ปปญฺจวินิเวฐนํ;
สพฺพสงฺขารสมโถ, สพฺพโลกวินิสฺสโฏฯ
[1203]
ปาริสุทฺธิกรา ธาตุ, ภวนิสฺสรณํ ปทํ;
อุตฺตมาริยสมฺปตฺติ, อโนมมมตํ ปทํฯ
[1204]
สพฺพถา ภทฺทมตุลํ, นิพฺพานมิติ ปสฺสโต;
อุปสมานุสฺสตีติ, ภาวนายํ ปวุจฺจติฯ
[1205]
สตฺตานุสฺสติมิจฺเจวํ, ภาเวนฺโต ปน ปณฺฑิโต;
ปาโมชฺชพหุโล โหติ, ปสนฺโน พุทฺธสาสเนฯ
[1206]
ปฏิปสฺสทฺธทรถ-มุปจารสมาธินา;
สมาธิยติ จิตฺตญฺจ, ปริสุทฺธมนามยํฯ
[1207]
ภาวนามยเมตญฺจ, กตฺวา ปุญฺญมนปฺปกํ;
วาสนาคติสมฺปตฺติ-โภคภาคีติ วุจฺจติฯ
[1208]
อุปนิสฺสยสมฺปนฺโน, ปตฺวา นิพฺเพธมุตฺตมํ;
ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขคฺคิํ, นิพฺพาเปติ อนาสโวฯ
[1209]
โลกปฺปวตฺติ จินฺเตตฺวา, มรณานุสฺสติํ ปน;
ภาเวยฺย สกมจฺจนฺตํ, จินฺเตนฺโต มรณํ กถํฯ
[1210]
อนิมิตฺตมนญฺญาตํ, มจฺจานมิธ ชีวิตํ;
กสิรญฺจ ปริตฺตญฺจ, ตญฺจ ทุกฺเขน สํยุตํฯ
[1211]
อปฺโปทกมฺหิ มจฺเฉว, พนฺธมาเน รุทมฺมุเข;
มจฺจุ คจฺฉติ อาทาย, เปกฺขมาเน มหาชเนฯ
[1212]
ปุรกฺขตฺวาว มรณํ, ชายนฺติ ปฏิสนฺธิยํ;
ชาตา ปุน มริสฺสนฺติ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโนฯ
[1213]
ยเมกรตฺติํ ปฐมํ, คพฺเภ วสติ มานโว;
อพฺภุฏฺฐิโตว โส ยาติ, ส คจฺฉํ น นิวตฺตติฯ
[1214]
สตฺตา มรนฺติ คพฺเภปิ, ชายมานา จ ทารกา;
กุมารา โยพฺพนปฺปตฺตา, พลปฺปตฺตา มหตฺตราฯ
[1215]
อถาวสฺสํ มรนฺเตว, ชิณฺณา ทณฺฑปรายณา;
สูรา ปุญฺญพลตฺถามา, นานาพฺยาธินิปีฬิตาฯ
[1216]
อชฺช สุเวติ มรณํ, ปริเยสติ ปาณิโน;
เสนา ยุทฺธปยาตาว, สพฺเพ มจฺจุภยากุลาฯ
[1217]
สตฺตารตนลงฺการา, จตุริทฺธิสมุคฺคตา;
จกฺกวตฺตี มหาเตชา, ราชมณฺฑลโสภิโนฯ
[1218]
กปฺปุฏฺฐานมหาวาตา, ปาติตาว มหาสิลา;
ปตนฺติ มจฺจุวิกฺขิตฺตา, ปโร เจตาน มานวาฯ
[1219]
เยปิ ทีฆายุกา เทวา, วณฺณวนฺตา มหิทฺธิกา;
อานุภาวพลปฺปตฺตา, มหาโภคสุเขธิโนฯ
[1220]
เตปิ มจฺจุสมุทฺธตฺตา, ภวนฺติ ภยสํกุลา;
เวรมฺภกฺขิตฺตปกฺขีว, มาทิเสสุ กถาว กาฯ
[1221]
อจฺจนฺตรายพหุโล , มรณาหิตสมฺภโว;
นิจฺจํ จกฺกสมารุฬฺโห, โลโกยํ ปริวตฺตติฯ
[1222]
เอตฺถนฺตเร มรณสฺส, เวมชฺเฌ มม วตฺตโต;
อสฺสาเสปิ อวิสฺสฏฺเฐ, ชีวิกา เจ กถาว กาฯ
[1223]
อจฺเฉรํ วต โลกสฺมิํ, ขณมตฺตมฺปิ ชีวิตํ;
นิสฺสิโตปทฺทวฏฺฐาเน, มหาพฺยสนปีฬิเตฯ
[1224]
อทฺธุวํ ชีวิตํ นิจฺจ-มจฺจนฺตํ มรณํ มม;
สภาโว มรณนฺเตว, วิเสโส ปน ชีวิตํฯ
[1225]
อตฺถมารพฺภ คจฺฉนฺโต, อาทิจฺโจว นภนฺตเร;
มรณายาภิธาวนฺโต, วิหายามิ สุเว สุเวฯ
[1226]
วชฺฌปฺปตฺโต มหาโจโร,
นิยฺยาตาฆาตนํ ยถา;
มรณาย ปยาโตหํ,
ตเถวมนิวตฺติโยฯ
[1227]
อมฺพุโชว วงฺกฆสฺโต, ตาณเลณวิวชฺชิโต;
นิจฺจํ มจฺจุวสํ ยนฺโต, วิสฺสฏฺโฐ กิมหํ จเรฯ
[1228]
โก เม หาโส กิมานนฺโท,
กิมหํ โมหปารุโต;
มทปฺปมาทวิกฺขิตฺโต,
วิจรามิ นิรงฺกุโส?
[1229]
หนฺทาหมารภิสฺสามิ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน;
อาตาปี ปหิตตฺโต จ, หิโรตฺตปฺปสมาหิโตฯ
[1230]
ปฏิปตฺติปโร หุตฺวา, ปาปธมฺมนิรงฺกโต;
นิพฺพาปยามิ อจฺจนฺตํ, สพฺพทุกฺขหุตาวหํฯ
[1231]
อิตฺถํ ปนตฺตโน โยคี, มรณํ ปฏิจินฺตยํ;
มรณานุสฺสติํ นาม, ภาเวตีติ ปวุจฺจติฯ
[1232]
ตเทตํ ปน ภาเวตฺวา, อุปจารสมาหิโต;
นิพฺเพทพหุโล โหติ, อปฺปมาทธุรนฺธโรฯ
[1233]
มิจฺฉาธมฺมํ วิราเชตฺวา, นนฺทิราคนิราลโย;
สพฺพาสวปริกฺขีโณ, ปปฺโปติ อมตํ ปทํฯ
[1234]
คเหตฺวา ปน เมธาวี, ทฺวตฺติํสาการภาวนํ;
กเรยฺย ตาว ปจฺฉา เว, อนุปุพฺพมภิณฺหโสฯ
[1235]
เกสา โลมา นขา ทนฺตา, ตโจ มํสํ นหารุ จ;
อฏฺฐิ จ มิญฺช วกฺกํ จ, หทยํ ยกนํ ตถาฯ
[1236]
กิโลมํ ปิหก ปปฺผาสํ, อนฺตํ คุณมุทริยํ;
มตฺถลุงฺคํ กรีสญฺจ, ปิตฺตํ เสมฺหมถาปรํฯ
[1237]
ปุพฺโพ จ โลหิตํ เสโท,
เมโท อสฺสุ วสาถ วา;
เขโฬ สิงฺฆาณิกา เจว,
ลสิกา มุตฺตมิจฺจปิฯ
[1238]
ฆนพนฺธสุภาการ-วิปลฺลาสานุสารินํ;
ยถาภูตาวโพธาย, วิภตฺตาว มเหสินาฯ
[1239]
กาเย พาตฺติํส โกฏฺฐาสา,
กุณปาว สมุสฺสิตา;
สารคยฺหูปคาเปตา,
ธิกฺกตา ธีรหีฬิตาฯ
[1240]
อสุภาว ปฏิกฺกูลา, เชคุจฺฉา สุจิวชฺชิตา;
นินฺทิตา จกฺขุมนฺเตหิ, อนฺธพาโลปลาฬิตาฯ
[1241]
วิจิตฺตฉวิสญฺฉนฺนา , ตจภตฺตสโมหิตา;
ปริสฺสวปริกฺลิฏฺฐา, กุถิตา ปูติคนฺธิตาฯ
[1242]
โธวิยนฺตาปิ สตตํ, อชหนฺตา มลสฺสวํ;
สุคนฺธานุวิลิตฺตาปิ, ทุคฺคนฺธปริณามิโนฯ
[1243]
อหํการมมตฺเตน, วิสฺสฏฺฐสุขสงฺคหา;
สงฺฆาฏฆนสมฺพทฺธา, สมฺโมเหนฺติ มหาชนํฯ
[1244]
ฉนฺทราคสมูเปตา, ยตฺถ มุฬฺหา ปุถุชฺชนา;
เสวนฺติ วิสมํ โฆรํ, จตุราปายภาคิโนฯ
[1245]
ตตฺถ จิตฺตํ วิราเชตุํ, ปฏิปนฺโน ยถากฺกมํ;
เจโตวิภาวนตฺถาย, โกฏฺฐาเสสุ วิจกฺขโณฯ
[1246]
วจสา มนสา เจว, ยถาวุตฺตานุสารโต;
อนุโลมปฏิโลมํ, สชฺฌายิตฺวา ตโต ปรํฯ
[1247]
วณฺณสณฺฐานทิสโต, ววตฺถเปยฺย ปณฺฑิโต;
ตโตกาสปริจฺเฉทา, ปจฺเจกํ ตุ ยถากฺกมํฯ
[1248]
วณฺณสณฺฐานคนฺธา จ,
อาสโยกาสโต ตโต;
วิภาเวยฺยาสุภาการ-
เมเกกสฺมิํ ตุ ปญฺจธาฯ
[1249]
ทสธาโภคมิจฺเจวํ, กตฺวา ภาวยโต ปน;
สนฺติภูตา ปกาเสนฺติ, รถจกฺการสาทิสาฯ
[1250]
หิตฺวา อปฺปคุเณ ตตฺถ, คณฺหํ สุปฺปคุณํ พุโธ;
อปฺปนํ ปฏิภาคญฺจ, ปปฺโปเตเกกวตฺถุสุฯ
[1251]
อสุภาการมารพฺภ, ภาวนา เจ ปวตฺตติ;
กมฺมฏฺฐานํ ปฏิกฺกูลํ, ปฐมชฺฌานิกํ สิยาฯ
[1252]
นีลาทิวณฺณมารพฺภ, ปฏิภาโค ยทา ตทา;
นีลาทิกสิณํ หุตฺวา, ปญฺจกชฺฌานิกํ ภเวฯ
[1253]
ลกฺขณาการมารพฺภ , จินฺตนา เจ ปวตฺตติ;
วิปสฺสนากมฺมฏฺฐาน-มิติ ภาสนฺติ ปณฺฑิตาฯ
[1254]
ติธา ปเภทมิจฺเจวํ, ภาเวนฺโต ปุน พุทฺธิมา;
กายคตาสติํ นาม, ภาเวตีติ ปวุจฺจติฯ
[1255]
โสยมชฺฌตฺตํ นิพฺพินฺโน, พหิทฺธา จ นิราลโย;
อุพฺเพคพหุโล โยคี, ปมาทมติวตฺตติฯ
[1256]
กามพนฺธวินิมุตฺโต, ปาปา เมธาวิ นิสฺสโฏ;
สจฺฉิกตฺวาน สามญฺญํ, อมตํ ปริภุญฺชติฯ
[1257]
อานาปานสฺสติํ นาม, สมฺมาสมฺพุทฺธวณฺณิตํ;
กมฺมฏฺฐานาธิราชานํ, ภาเวนฺโต ปน ปณฺฑิโตฯ
[1258]
อปฺปนญฺโจปจารญฺจ, สมถญฺจ วิปสฺสนํ;
โลกุตฺตรํ โลกิยญฺจ, สุเขเนวาธิคจฺฉติฯ
[1259]
สุขุมา นิปุณา ติกฺขา, ปริปกฺกา พเล ฐิตา;
โพธิปกฺขิยธมฺมา จ, โวทายนฺติ วิเสสโตฯ
[1260]
กมฺมฏฺฐาเน ตถา เหตฺถ, คณนา อนุพนฺธนา;
ผุสนา ฐปนา เจว, สลฺลกฺขณวิวฏฺฏนาฯ
[1261]
ปาริสุทฺธิ ตโต ปจฺฉา, เตสญฺจ ปฏิปสฺสนา;
อิจฺเจวมฏฺฐธา เภทา, มาติกายํ ปกาสิตาฯ
[1262]
วิภตฺตา สติปฏฺฐาน-วสา โสฬสธา ตโต;
อานาปานปฺปเภเทน, ภินฺนา ทฺวตฺติํสธา ปุนฯ
[1263]
ตเมว ปริยาทาย, สมถญฺจ วิปสฺสนํ;
มหตฺตเวปุลฺลคตํ, ภาเวยฺย สติมา กถํฯ
[1264]
อานาปานํ ปริคฺคยฺห, ปวิวิตฺโต รโหคโต;
คเณยฺย ปฐมํ ตาว, นิสินฺโน สุขมาสเนฯ
[1265]
ปญฺจนฺนํ น ฐเปตพฺพํ, เหฏฺฐา น ทสโตปริ;
เนตพฺพมนุปุพฺเพน, คเณตพฺพมขณฺฑิตํฯ
[1266]
อนฺโต พหิ จ วิกฺเขป-มกตฺวาน ปุนปฺปุนํ;
ผุฏฺฐฏฺฐานมฺหิ สติมา, อนุพนฺเธยฺย มานสํฯ
[1267]
นาสิกคฺโคตฺตโรฏฺเฐ จ, กตฺวาโภคํ ตโตปรํ;
สตตสฺสาสสมฺผสฺสํ, อาวชฺชนฺตสฺส โยคิโนฯ
[1268]
ปุถุลํ วาถ ทีฆํ วา, มณฺฑลํ วาถ วิตฺถตํ;
ตารกาทิสมาการํ, นิมิตฺตํ ตตฺถ ชายติฯ
[1269]
จิตฺตํ สมาหิตํ โหติ, อุปจารสมาธินา;
อุปกฺเลสา ปหิยฺยนฺติ, ปฏิภาเค สมุฏฺฐิเตฯ
[1270]
นิมิตฺเต ฐปยํ จิตฺตํ, ตโต ปาเปติ อปฺปนํ;
ปญฺจชฺฌานวเสนายํ, สมเถ ภาวนานโยฯ
[1271]
อารภิตฺวาภินิเวส-มานาปาเน ปุนาปโร;
อชฺฌตฺตญฺจ พหิทฺธา จ, ตโต ตทนุสารโตฯ
[1272]
ภูมิธมฺเม ยถาภูตํ, วิปสฺสิตฺวา วิสารโท;
อปฺเปตานุตฺตรชฺฌาน-มยํ สุทฺธิวิปสฺสนาฯ
[1273]
อานาปานสมาปตฺติํ, กตฺวา ปาทกมุตฺตรํ;
ภาเวนฺตสฺส วเสนาหุ, นยํ โสฬสธา กถํฯ
[1274]
ทีฆมสฺสาสปสฺสาสา, รสฺสํ วาถ ตถา ทฺวยํ;
สติมา มติสมฺปนฺโน, ปฐมํ ปริคณฺหติฯ
[1275]
อาทิมชฺฌาวสานํ ตุ, กโรนฺโต วิทิตํ ตถา;
สมาหิโต สพฺพกาย-ปฏิสํเวทิ สิกฺขติฯ
[1276]
ตโต เต เอว สงฺขาเร, ปสฺสมฺเภนฺโตปรูปริ;
วุตฺโต ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ สิกฺขตีติ จฯ
[1277]
อานาปานสติจฺเจวํ , กายสงฺขารนิสฺสิตา;
กายานุปสฺสนา นาม, จตุธาปิ จ ภาสิตาฯ
[1278]
สมฺปยุตฺเตน ญาเณน, ปีติมาลมฺพเณน จ;
วิปสฺสนาย สมเถ, กุพฺพนฺโต ปากฏํ สุขํฯ
[1279]
เวทนาสญฺญาสงฺขาเต, จิตฺตสงฺขารเก ตถา;
ปีตาทิปฏิสํเวที, สิกฺขตีติ ปวุจฺจติฯ
[1280]
ถูเล เต เอว สงฺขาเร, สเมตุํ ปริภาวยํ;
วุตฺโต ‘‘ปสฺสมฺภยํ จิตฺตํ, สงฺขารํ สิกฺขตี’’ติ จฯ
[1281]
ตสฺสา ตํตํมุเขเนตฺถ, สมฺปชฺชนวิเสสโต;
เวทนานุปสฺสนาย, จตุธา สมุทีริตาฯ
[1282]
อปฺเปนฺโต ปจฺจเวกฺขนฺโต, พุชฺฌนฺโต จ ปกาสิตํ;
กโรนฺโต มานสํ จิตฺต-ปฏิสํเวทิ สิกฺขติฯ
[1283]
ตเมวาภิปฺปโมเทนฺโต, สปฺปีติกสมาธินา;
‘‘อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ, สิกฺขตี’’ติ ปวุจฺจติฯ
[1284]
อปฺปนาโยปจาเรน, ตเมวาถ สมาทหํ;
โยคี ‘‘สมาทหํ จิตฺตํ, สิกฺขตี’’ติ ปกาสิโตฯ
[1285]
ปจฺจนีเกหิ วิกฺขมฺภ-สมุจฺเฉเทหิ โมจยํ;
ตถา ‘‘วิโมจยํ จิตฺตํ, สิกฺขตี’’ติปิ ภาสิโตฯ
[1286]
อานาปานํ ปเภทาย, กมฺมฏฺฐานํ ยถารหํ;
จิตฺตานุปสฺสนา นาม, ปวตฺตายํ จตุพฺพิธาฯ
[1287]
วิปสฺสนายนิจฺจานุ-คตตฺตา หิ วิเสสโต;
วิปสฺสนฺโต อนิจฺจานุ-ปสฺสี สิกฺขติ ปณฺฑิโตฯ
[1288]
ตโต วิราคานุปสฺสี, นิพฺพินฺทิตฺวา วิราชยํ;
ตถา นิโรธานุปสฺสี, ภูมิธมฺเม นิโรธยํฯ
[1289]
ปกฺขนฺทนปริจฺจาคปฏินิสฺสคฺคโต ปน;
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี, สิกฺขตีติ ปวุจฺจติฯ
[1290]
อานาปานมุเขเนว , ภูมิธมฺมวิปสฺสนา;
ธมฺมานุปสฺสนา นาม, ภาสิเตวํ จตุพฺพิธาฯ
[1291]
อิติ โสฬสธาการํ, สิกฺขตฺตยปติฏฺฐิตํ;
จตุพฺพิธมฺปิ ปูเรติ, สติปฏฺฐานภาวนํฯ
[1292]
ปริคฺคยฺห สติญฺเจว-มุสฺสาหนฺโต วิปสฺสนํ;
ทฺวตฺติํสาการเภเทหิ, สโตการีติ วุจฺจติฯ
[1293]
อิตฺถญฺจ คณนาทีหิ, ภาเวตฺวา สมถํ ตโต;
วิปสฺสนาธิวจนํ, กตฺวา สลฺลกฺขณํ ปุนฯ
[1294]
ปตฺวา วิวฏฺฏนามคฺคํ, ปาริสุทฺธิผเล ฐิโต;
ปจฺจเวกฺขณสงฺขาตํ, ปปฺโปติ สติปสฺสนํฯ
[1295]
อานาปานสติจฺเจวมเสสํ ปริปูริตา;
สาการํ สปฺปเภทญฺจ, ภาวิตาติ ปวุจฺจติฯ
[1296]
อานาปานสมาธิเมตมตุลํ พุทฺธาปทานุตฺตมํ,
ปาปกฺเลสรโชหรํ สุขมุขํ ทุกฺขคฺคินิพฺพาปนํ;
ภาเวตฺวา สติสมฺปชญฺญวิปุลา วิกฺเขปวิทฺธํสกา,
ปปฺโปนฺตุตฺตรมุตฺตมามตปทํ โพธิตฺตยพฺยาปกํฯ
[1297]
พุทฺธํ ธมฺมญฺจ สงฺฆํ ปุถุนนมหิตํ สุทฺธสีลํ สุทานํ,
ธมฺมฏฺฐา เทวตาโยปสมถ มรณํ กายมานญฺจปานํ;
ปญฺญตฺตารพฺภยายํ สติสมวหิตา โพธิมคฺโคทยาย,
สายํ สทฺธมฺมเนตฺตี สหิตสิวคุณา เสวิตพฺพาทเรนฯ
อิติ นามรูปปริจฺเฉเท ทสานุสฺสติวิภาโค นาม
นวโม ปริจฺเฉโทฯ
10. ทสโม ปริจฺเฉโท