เมนู

มิจฺจาภิธมฺมมวคาหิตสพฺพธมฺมํ ;

โอคยฺห นามคตราสิมเสสยิตฺวา,

สงฺคยฺห สพฺพมิธ โยชิตมาทเรนฯ

อิติ นามรูปปริจฺเฉเท นามตฺตยวิภาโค นาม

ปฐโม ปริจฺเฉโทฯ

2. ทุติโย ปริจฺเฉโท

ลกฺขณรสุปฏฺฐานวิภาโค

[67]

สภาโว ลกฺขณํ นาม, กิจฺจสมฺปชฺชนา รโส;

คยฺหากาโร อุปฏฺฐานํ, ปทฏฺฐานํ ตุ ปจฺจโยฯ

[68]

อตฺตุปลทฺธิสงฺขาตา, สมฺปตฺตา จ ปนตฺถโต;

ลกฺขณรสุปฏฺฐานา, โวหาราโภคเภทิตาฯ

[69]

เตปญฺญาสสภาเวสุ, ตสฺมา เภทํ ยถารหํ;

ลกฺขณาทิปฺปกาเรหิ, ปวกฺขามิ อิโต ปรํฯ

[70]

จินฺเตตีติ ภเว จิตฺตํ, จินฺตนมตฺตเมว วา;

สมฺปยุตฺตาถ วา เตน, จินฺเตนฺตีติ จ โคจรํฯ

[71]

ผุสตีติ ภเว ผสฺโส, ผุสนํ วาถ เกวลํ;

สมฺปยุตฺตาถ วา เตน, ผุสนฺตีติ จ โคจรํฯ

[72]

เอวํ กตฺตริ ภาเว จ, กรเณ จ ยถารหํ;

เตปญฺญาสสภาเวสุ, สทฺทนิพฺพจนํ นเยฯ

[73]

อาลมฺพณมนํ จิตฺตํ, ตํวิชานนลกฺขณํ;

สหชาธิฏฺฐานรสํ, จินฺตากปฺโปติ คยฺหติฯ

[74]

อาลมฺพณสโมธาโน ,

ผสฺโส ผุสนลกฺขโณ;

สงฺฆฏฺฏนรโส ตตฺถ,

สนฺนิปาโตติ คยฺหติฯ

[75]

เวทนาลมฺพณรสา, สา เวทยิตลกฺขณา;

โคจรานุภวรสา, อนุภุตฺตีติ คยฺหติฯ

[76]

อาการคหณํ สญฺญา, สา สญฺชานนลกฺขณา;

นิมิตฺตุปฺปาทนรสา, อุปลกฺขาติ คยฺหติฯ

[77]

เจตนา จิตฺตวิปฺผารา, สายํ พฺยาปารลกฺขณา;

กมฺมนฺตายูหนรสา, สํวิธานนฺติ คยฺหติฯ

[78]

เอกคฺคตา อวิกฺเขโป, สาวิสาหารลกฺขณา;

สมฺปิณฺฑนรสา จิตฺตํ, สโมธานนฺติ คยฺหติฯ

[79]

ยาปนํ สหชาตาน-มนุปาลนลกฺขณํ;

ชีวิตํ ชีวนรสํ, อายุพนฺโธติ คยฺหติฯ

[80]

สารณา มนสีกาโร, สมนฺนาหารลกฺขโณ;

สํโยชนรโส จิตฺต-ปฏิปตฺตีติ คยฺหติฯ

[81]

สงฺกปฺปนลกฺขโณ ตกฺโก, สหชาภินิโรปโน;

อาลมฺพาหนนรโส, สนฺนิรุชฺโฌติ คยฺหติฯ

[82]

วิจาโร อนุสนฺธาโน, อนุมชฺชนลกฺขโณ;

จิตฺตานุโยชนรโส, อนุเปกฺขาติ คยฺหติฯ

[83]

อธิโมกฺโข อสํสปฺโป, สุสนฺนิฏฺฐานลกฺขโณ;

นิจฺจลาปาทนรโส, ทฬฺหวุตฺตีติ คยฺหติฯ

[84]

วีริยํ ปน วายาโม, มหุสฺสาหนลกฺขโณ;

กิจฺจาสํสีทนรโส, อุปตฺถมฺโภติ คยฺหติฯ

[85]

อาลมฺพตฺถิกตา ฉนฺโท, กตฺตุกามตลกฺขโณ;

อาลมฺพเณสนรโส, หตฺถาทานนฺติ คยฺหติฯ

[86]

สหชาตานุผรณา, สมฺปิยายนลกฺขณา;

สมฺปีนนรสา ปีติ, ปาโมชฺชมิติ คยฺหติฯ

[87]

เจโตสทฺทหนํ สทฺธา, ภูโตกปฺปนลกฺขณา;

หิตปกฺขนฺทนรสา, อธิมุตฺตีติ คยฺหติฯ

[88]

อสมฺโมสา สภาเวสุ, สติ ธารณลกฺขณา;

ธมฺมาปิลาปนรสา, อปฺปมาโทติ คยฺหติฯ

[89]

หิรี เชคุจฺฉา ปาเปสุ, สา หรายนลกฺขณา;

หีฬสํโกจนรสา, ปาปลชฺชาติ คยฺหติฯ

[90]

ปาปสารชฺชโมตฺตปฺปํ, อุพฺเพคุตฺตาสลกฺขณํ;

ภยสงฺโกจนรสํ, อวิสฺสาโสติ คยฺหติฯ

[91]

อโลโภ อนภิสงฺโค, อปริคฺคหลกฺขโณ;

มุตฺตปฺปวตฺตนรโส, อสํสคฺโคติ คยฺหติฯ

[92]

อโทโส จิตฺตสาขลฺยํ, อพฺยาปชฺชนลกฺขโณ;

สณฺหปฺปวตฺตนรโส, โสมฺมภาโวติ คยฺหติฯ

[93]

อโมโห ขลิตาภาโว, ปฏิวิชฺฌนลกฺขโณ;

วิสโยภาสนรโส, ปฏิโพโธติ คยฺหติฯ

[94]

ตตฺรมชฺฌตฺตโตเปกฺขา, สมีกรณลกฺขณา;

อปกฺขปาตนรสา, สมวาโหติ คยฺหติฯ

[95]

ปสฺสทฺธิ กายจิตฺตานํ, ทรถาภาวลกฺขณา;

อปริปฺผนฺทนรสา, สีติภาโวติ คยฺหติฯ

[96]

ลหุตา กายจิตฺตานํ, อทนฺธาการลกฺขณา;

อวิตฺถารรสา สลฺลหุกวุตฺตีติ คยฺหติฯ

[97]

มุทุตา กายจิตฺตานํ, กกฺขฬาภาวลกฺขณา;

กิจฺจาวิโรธนรสา, อนุกุลฺยนฺติ คยฺหติฯ

[98]

กมฺมญฺญตา อุภินฺนมฺปิ, อลํกิจฺจสฺส ลกฺขณา;

ปวตฺติสมฺปตฺติรสา, โยคภาโวติ คยฺหติฯ

[99]

ตถา ปาคุญฺญตา ทฺวินฺนํ, วิสทาการลกฺขณา;

สุขปฺปวตฺตนรสา, เสริภาโวติ คยฺหติฯ

[100]

อุชุตา กายจิตฺตานํ, กุฏิลาภาวลกฺขณา;

ชิมฺหนิมฺมทนรสา, อุชุวุตฺตีติ คยฺหติฯ

[101]

สมฺมาวาจา วจีสุทฺธิ, วาจาสํยมลกฺขณา;

มิจฺฉาวาโจรมรสา, วจีเวลาติ คยฺหติฯ

[102]

สมฺมากมฺมํ กฺริยาสุทฺธํ, สมฺมากรณลกฺขณํ;

มิจฺฉากมฺโมรมรสํ, กฺริยาเวลาติ คยฺหติฯ

[103]

สมฺมาชีโว วิสุทฺเธฏฺฐิ, อลฺลิฏฺฐาชีวลกฺขโณ;

มิจฺฉาชีโวรมรโส, สมฺมาวุตฺตีติ คยฺหติฯ

[104]

กรุณา ทีนสตฺเตสุ, ทุกฺขาปนยลกฺขณา;

โสตฺถิตาปตฺถนรสา, อนุกมฺปาติ คยฺหติฯ

[105]

สุขฏฺฐิเตสุ มุทิตา, อนุโมทนลกฺขณา;

เจโตวิกาสนรสา, อวิโรโธติ คยฺหติฯ

[106]

เจโตสารชฺชนา โลโภ, อปริจฺจาคลกฺขโณ;

อาลมฺพคิชฺฌนรโส, อภิลคฺโคติ คยฺหติฯ

[107]

เจโตพฺยาปชฺชนํ โทโส, สมฺปทุสฺสนลกฺขโณ;

อาลมฺพณฆาตรโส, จณฺฑิกฺกมิติ คยฺหติฯ

[108]

เจโตสมฺมุยฺหนํ โมโห,

โส สมฺมุยฺหนลกฺขโณ;

สภาวจฺฉาทนรโส,

อนฺธภาโวติ คยฺหติฯ

[109]

ปาปาชิคุจฺฉาหิริกํ, นิลฺลชฺชาการลกฺขณํ;

ปาโปปลาปนรสํ, มลคฺคาโหติ คยฺหติฯ

[110]

อสารชฺชนมโนตฺตปฺปมนุตฺตาสนลกฺขณํ ;

ปาปปกฺขนฺทนรสํ, ปาคพฺภมิติ คยฺหติฯ

[111]

ทิฏฺฐิ ทฬฺหวิปลฺลาโส, สา ปรามาสลกฺขณา;

ตุจฺฉาภินิเวสนรสา, มิจฺฉาคาโหติ คยฺหติฯ

[112]

‘‘อหสฺมี’’ติ มญฺญมาโน, โส สมุนฺนติลกฺขโณ;

เกตุสมฺปคฺคหรโส, อหํกาโรติ คยฺหติฯ

[113]

ปรสมฺปตฺตีสุ อิสฺสา, อกฺขมาการลกฺขณา;

เจโตวิกุจนรสา, วิมุขตฺตนฺติ คยฺหติฯ

[114]

ปริคฺคเหสุ มจฺเฉรํ, สนฺนิคูหนลกฺขณํ;

สามญฺญาสหนรสํ, เววิจฺฉมิติ คยฺหติฯ

[115]

เจโตปหนนํ ถีนํ, ตํ สํสีทนลกฺขณํ;

อุสฺสาหภญฺชนรสํ, สํขิตฺตตฺตนฺติ คยฺหติฯ

[116]

วิฆาโต สหชาตานํ, มิทฺธํ โมหนลกฺขณํ;

สตฺติสํภญฺชนรสํ, อาตุรตฺตนฺติ คยฺหติฯ

[117]

อุทฺธจฺจํ จิตฺตวิกฺเขโป, อวูปสมลกฺขณํ;

เจโตนวฏฺฐานรสํ, ภนฺตตฺตมิติ คยฺหติฯ

[118]

วิปฺปฏิสาโร กุกฺกุจฺจมนุโสจนลกฺขณํ;

อตฺตานุโสจนรสํ, ปจฺฉาตาโปติ คยฺหติฯ

[119]

กงฺขายนา วิจิกิจฺฉา, อสนฺนิฏฺฐานลกฺขณา;

อเนกคาหนรสา, อปฺปติฏฺฐาติ คยฺหติฯ

[120]

อิจฺเจวํ ลกฺขณาทีหิ, วิภาเวยฺย วิจกฺขโณ;

เตปญฺญาสสภาเวสุ, สภาวาการลกฺขณํฯ

[121]

ลกฺขณตฺถกุสลา สลกฺขเณ,

ลกฺขณตฺถปรเมปิ เกวลํ;

ลกฺขณุคฺคหสุขาย วณฺณยุํ,

ลกฺขณาทิมุขโต สลกฺขณํฯ

[122]

อตฺถํ ตเมวมนุคมฺม มเยตฺถ วุตฺต-

มตฺถานมตฺถนยนตฺถมเนกธาปิ;

ปตฺเถยฺย เมตฺถ วจนตฺถนเยหิ ญาณ-

มตฺเถสุ พุทฺธวจนตฺถนยตฺถิเกหิฯ

อิติ นามรูปปริจฺเฉเท ลกฺขณรสุปฏฺฐานวิภาโค นาม

ทุติโย ปริจฺเฉโทฯ

3. ตติโย ปริจฺเฉโท

เภทสงฺคหวิภาโค

[123]

เอวํ เภทสภาเวสุ, เตสฺเวว ปุน สงฺคหํ;

สภาวตฺถวิเสเสหิ, ปวกฺขามิ อิโต ปรํฯ

[124]

อสาธารณญาเณหิ, สตฺถา วตฺถุวิเวจโก;

สงฺคเหตฺวา สภาเคหิ, ธมฺเม ทสฺเสสิ จกฺขุมาฯ

[125]

ทิฏฺฐิภินิเวสฏฺเฐน, ยถาภูตสภาวโต;

ปรมามสติจฺเจกา, ปรามาโสติ ภาสิตาฯ

[126]

กิเลสาสุจิภาเวน, วณสฺสาวรโส วิย;

อาลิมฺปนฺตาว สนฺตานํ, สวนฺตีติ ปกาสิตาฯ

[127]

กามตณฺหา ภวตณฺหา, ทิฏฺฐาวิชฺชาติ อาสวา;

จตฺตาโร อาสวฏฺเฐน, ตโย ธมฺมา สภาวโตฯ

[128]