มคฺคามคฺคญาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทโส
[1263]
กลาปสมฺมสเนเนว ,
โยโค กรณิโย สิยา;
มคฺคามคฺเค ตุ ญาณํ ต-
มธิคนฺตุํ ปนิจฺฉตาฯ
[1264]
ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส, นิพฺพตฺติ อุทโย มโต;
วโย วิปริณาโมติ, ตสฺเสว สมุทีริตาฯ
[1265]
อนุปสฺสนาปิ ญาณนฺติ, วรญาเณน เทสิตํ;
โส ปเนวํ ปชานาติ, โยคาวจรมาณโวฯ
[1266]
อิมสฺส นามรูปสฺส, ปุพฺเพ อุปฺปตฺติโต ปน;
นิจโย ราสิ วา นตฺถิ, ตถา อุปฺปชฺชโตปิ จฯ
[1267]
ราสิโต นิจยา วาปิ, นตฺถิ อาคมนนฺติ จ;
ตถา นิรุชฺฌมานสฺส, น ทิสาคมนนฺติ จฯ
[1268]
นิรุทฺธสฺสาปิ เอกสฺมิํ, ฐาเน นตฺถิ จโยติ จ;
เอตฺถ วีณูปมา วุตฺตา, เอตสฺสตฺถสฺส ทีปเนฯ
[1269]
อุทพฺพยมนกฺการเมวํ สงฺเขปโต ปน;
กตฺวา ตสฺเสว ญาณสฺส, วิภงฺคสฺส วเสน ตุฯ
[1270]
‘‘อวิชฺชาสมุทยา รูปสมุทโย’’ติ หิ อาทินา;
นเยเนเกกขนฺธสฺส, อุทยพฺพยทสฺสเนฯ
[1271]
ทส ทสาติ กตฺวาน, วุตฺตา ปญฺญาสลกฺขณา;
เตสํ ปน วเสนาปิ, ธมฺเม สมนุปสฺสติฯ
[1272]
เอวํ รูปุทโย โหติ, เอวมสฺส วโย อิติ;
อุเทติ เอวํ รูปมฺปิ, เอวํ รูปํ ตุ เวติ จฯ
[1273]
เอวํ ปจฺจยโตเปตฺถ, ขณโต อุทยพฺพยํ;
ปสฺสโต สพฺพธมฺมา จ, ปากฏา โหนฺติ ตสฺส เตฯ
[1274]
อุทเก ทณฺฑราชีว, อารคฺเคริว สาสโป;
วิชฺชุปฺปาทาว ธมฺมา เต, ปริตฺตฏฺฐายิโน สิยุํฯ
[1275]
กทลีสุปินาลาตจกฺกมายุปมา อิเม;
อสารา ปน นิสฺสารา, หุตฺวา ขายนฺติ โยคิโนฯ
[1276]
เอวเมตฺตาวตา เตน, อุทยพฺพยทสฺสนํ;
ลกฺขณานิ จ ปญฺญาส, ปฏิวิชฺฌ ฐิตํ ปนฯ
[1277]
ญาณํ อธิคตํ โหติ, ตรุณํ ปฐมํ ปน;
ยสฺส จาธิคมา โยคี, โหตารทฺธวิปสฺสโกฯ
[1278]
วิปสฺสนาย เหตาย,
กรุณายาถ โยคิโน;
วิปสฺสกสฺส ชายนฺเต,
อุปกฺเลสา ทเสวิเมฯ
[1279]
โอภาโส ปีติ ปสฺสทฺธิ, ญาณํ สทฺธา สตี สุขํ;
อุเปกฺขา วีริยํ นิกนฺตีติ, อุปกฺเลสา ทเสวิเมฯ
[1280]
สมฺปตฺตปฏิเวธสฺส, โสตาปนฺนาทิโนปิ จ;
ตถา วิปฺปฏิปนฺนสฺส, อุปกฺเลสา น ชายเรฯ
[1281]
สมฺมาว ปฏิปนฺนสฺส, ยุตฺตโยคสฺส ภิกฺขุโน;
สทา วิปสฺสกสฺเสว, อุปฺปชฺชนฺติ กิรสฺสุ เตฯ
[1282]
วิปสฺสนาย โอภาโส, โอภาโสติ ปวุจฺจติ;
ตสฺมิํ ปน สมุปฺปนฺเน, โยคาวจรภิกฺขุ โสฯ
[1283]
มคฺคปฺปตฺโต ผลปฺปตฺโต, อหมสฺมีติ คณฺหติ;
อมคฺคํเยว มคฺโคติ, ตสฺเสวํ ปน คณฺหโตฯ
[1284]
เอวํ วิปสฺสนาวีถิ,
โอกฺกนฺตา นาม โหติ สา;
โอภาสเมว โส ภิกฺขุ,
อสฺสาเทนฺโต นิสีทติฯ
[1285]
ปีติ วิปฺปสฺสนาปีติ, ตสฺส ตสฺมิํ ขเณ ปน;
ตทา ปญฺจวิธา ปีติ, ชายนฺเต ขุทฺทิกาทิกาฯ
[1286]
วิปสฺสนาย ปสฺสทฺธิ, ปสฺสทฺธีติ ปวุจฺจติ;
โยคิโน กายจิตฺตานิ, ปสฺสทฺธาเนว โหนฺติ หิฯ
[1287]
ลหูนิ จ มุทูเนว, กมฺมญฺญาเนว โหนฺติ หิ;
ปสฺสทฺธาทีหิ โส ภิกฺขุ, อนุคฺคหิตมานโสฯ
[1288]
อมานุสิํ รติํ นาม,
อนุโภติ อนุตฺตรํ;
ยํ สนฺธาย จ คาถาโย,
ภาสิตา หิ มเหสินาฯ
[1289]
‘‘สุญฺญาคารํ ปวิฏฺฐสฺส, สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน;
อมานุสี รติ โหติ, สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโตฯ
[1290]
‘‘ยโต ยโต สมฺมสติ, ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ;
ลภตี ปีติปาโมชฺชํ, อมตํ ตํ วิชานต’’นฺติฯ
[1291]
ญาณาทโย อุปกฺเลสา, เญยฺยา วุตฺตนเยนิธ;
เอเต ทส อุปกฺเลสา, วชฺชนียาว โยคินาฯ
[1292]
เอตฺโถภาสาทโย ธมฺมา,
อุปกฺเลสสฺส วตฺถุโต;
อุปกฺเลสาติ นิทฺทิฏฺฐา,
อุปกฺเลสนิกนฺติ ตุฯ
[1293]
ตํ ตมาวชฺชมานสฺส, ภาวนา ปริหายติ;
อสตฺเต สตฺตสญฺญี จ, โหติ อปฺปสฺสุโต นโรฯ
[1294]
สพฺโพภาสาทโย ธมฺเม, น มคฺโคติ วิจารยํ;
มคฺโค วิปสฺสนาญาณํ, อิจฺเจวํ ปน ปณฺฑิโตฯ
[1295]
ววตฺถเปติ มคฺคญฺจ, อมคฺคญฺเจว เจตสา;
ตสฺส เจวํ อยํ มคฺโค, นายํ มคฺโคติ โยคิโนฯ
[1296]
มคฺคามคฺคญฺจ วิญฺญาย, ฐิตญาณมิทํ ปน;
มคฺคามคฺเคสุญาณนฺติ, ภูริญาเณน เทสิตํฯ
[1297]
มคฺคามคฺคญาณทสฺสเนสุ โกวิทา,
สาราสารเวทิโน สมาหิตาหิตา;
มคฺคามคฺคญาณทสฺสนนฺติ ตํ อิทํ,
พุทฺธา พุทฺธสาวกา วทนฺติ วาทิโนฯ
อิติ อภิธมฺมาวตาเร มคฺคามคฺคญาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทโส
นาม วีสติโม ปริจฺเฉโทฯ
21. เอกวีสติโม ปริจฺเฉโท
ปฏิปทาญาณทสฺสนวิสุทฺธินิทฺเทโส
[1298]
อฏฺฐญาณวเสเนว , สิขาปกฺกา วิปสฺสนา;
นวมํ ปฏิปทาญาณ-ทสฺสนนฺติ ปวุจฺจติฯ
[1299]
อฏฺฐ ญาณานิ นาเมตฺถ, เวทิตพฺพานิ วิญฺญุนา;
อุปกฺเลสวินิมุตฺตํ, ญาณํ สุวิสทํ ปนฯ
[1300]
อุทยพฺพเย จ ภงฺเค จ, ภเย อาทีนเว ตถา;
นิพฺพิทาปสฺสนาญาณํ, ญาณํ มุจฺจิตุกมฺยตาฯ
[1301]
ปฏิสงฺขา จ สงฺขาเร, อุเปกฺขาญาณมฏฺฐมํ;
อิมานิ อฏฺฐ ญาณานิ, นวมํ สจฺจานุโลมกํฯ
[1302]