เมนู

รูปาวจรสมาธิภาวนานิทฺเทโส

[789]

ภาวนานยมหํ หิตานยํ,

มานยญฺจ สุคตํ สุขานยํ;

พฺยากโรมิ ปรมํ อิโต ปรํ,

ตํ สุณาถ มธุรตฺถวณฺณนํฯ

[790]

อุตฺตรํ ตุ มนุสฺสานํ, ธมฺมโต ญาณทสฺสนํ;

ปตฺตุกาเมน กาตพฺพํ, อาทิโต สีลโสธนํฯ

[791]

สงฺกสฺสรสมาจาเร, ทุสฺสีเล สีลวชฺชิเต;

นตฺถิ ฌานํ กุโต มคฺโค, ตสฺมา สีลํ วิโสธเยฯ

[792]

สีลํ จาริตฺตวาริตฺตวเสน ทุวิธํ มตํ;

ตํ ปนาจฺฉิทฺทมกฺขณฺฑมกมฺมาสมนินฺทิตํฯ

[793]

กตฺตพฺพํ อตฺถกาเมน, วิเวกสุขมิจฺฉตา;

สีลญฺจ นาม ภิกฺขูนํ, อลงฺกาโร อนุตฺตโรฯ

[794]

รตนํ สรณํ เขมํ, ตาณํ เลณํ ปรายณํ;

จินฺตามณิ ปณีโต จ, สีลํ ยานมนุตฺตรํฯ

[795]

สีตลํ สลิลํ สีลํ, กิเลสมลโธวนํ;

คุณานํ มูลภูตญฺจ, โทสานํ พลฆาติ จฯ

[796]

ติทิวาโรหณญฺเจตํ, โสปานํ ปรมุตฺตมํ;

มคฺโค เขโม จ นิพฺพานนครสฺส ปเวสเนฯ

[797]

ตสฺมา สุปริสุทฺธํ ตํ, สีลํ ทุวิธลกฺขณํ;

กตฺตพฺพํ อตฺถกาเมน, ปิยสีเลน ภิกฺขุนาฯ

[798]

กาตพฺโพ ปน สีลสฺมิํ, ปริสุทฺเธ ฐิเตนิธ;

ปลิโพธสฺสุปจฺเฉโท, ปลิโพธา ทสาหุ จฯ

[799]

‘‘อาวาโส จ กุลํ ลาโภ,

คโณ กมฺมญฺจ ปญฺจมํ;

อทฺธานํ ญาติ อาพาโธ,

คนฺโถ อิทฺธีติ เต ทสา’’ติฯ

[800]

ปลิโพธสฺสุปจฺเฉทํ, กตฺวา ทสวิธสฺสปิ;

อุปสงฺกมิตพฺโพ โส, กมฺมฏฺฐานสฺส ทายโกฯ

[801]

ปิโย ครุ ภาวนีโย, วตฺตา จ วจนกฺขโม;

คมฺภีรญฺจ กถํ กตฺตา, โน จฏฺฐาเน นิโยชโกฯ

[802]

เอวมาทิคุโณเปตมุปคนฺตฺวา หิเตสินํ;

กลฺยาณมิตฺตํ กาเลน, กมฺมฏฺฐานสฺส ทายกํฯ

[803]

กมฺมฏฺฐานํ คเหตพฺพํ, วตฺตํ กตฺวา ปนสฺส ตุ;

เตนาปิ จริตํ ญตฺวา, ทาตพฺพํ ตสฺส ภิกฺขุโนฯ

[804]

จริตํ ปนิทํ ราคโทสโมหวเสน จ;

สทฺธาพุทฺธิวิตกฺกานํ, วเสน ฉพฺพิธํ มตํฯ

[805]

โวมิสฺสกนยา เตสํ, จตุสฏฺฐิ ภวนฺติ เต;

เตหิ อตฺโถ น จตฺถีติ, น มยา อิธ ทสฺสิตาฯ

[806]

อสุภา จ ทเสเวตฺถ, ตถา กายคตาสติ;

เอกาทส อิเม ราค-จริตสฺสานุกูลตาฯ

[807]

จตสฺโส อปฺปมญฺญาโย, สวณฺณกสิณา อิเม;

อฏฺเฐว จ สทา โทส-จริตสฺสานุกูลตาฯ

[808]

ตํ โมหจริตสฺเสตฺถ, วิตกฺกจริตสฺส จ;

อนุกูลนฺติ นิทฺทิฏฺฐํ, อานาปานํ ปเนกกํฯ

[809]

ปุริมานุสฺสติฉกฺกํ, สทฺธาจริตเทหิโน;

มรณูปสมายุตฺตา, สติมาหารนิสฺสิตาฯ

[810]

สญฺญา ธาตุววตฺถานํ, พุทฺธิปฺปกติชนฺตุโน;

อิเม ปน จ จตฺตาโร, อนุกูลาติ ทีปิตาฯ

[811]

จตฺตาโรปิ จ อารุปฺปา, เสสานิ กสิณานิ จ;

อนุกูลา อิเม สพฺพ-จริตานนฺติ วณฺณิตาฯ

[812]

อิทํ สพฺพํ ปเนกนฺต-วิปจฺจนีกภาวโต;

อติสปฺปายโต วุตฺต-มิติ เญยฺยํ วิภาวินาฯ

[813]

กมฺมฏฺฐานานิ สพฺพานิ, จตฺตาลีสาติ นิทฺทิเส;

กสิณานิ ทส เจว, อสุภานุสฺสตี ทสฯ

[814]

จตสฺโส อปฺปมญฺญาโย, จตฺตาโร จ อรูปิโน;

จตุธาตุววตฺถานํ, สญฺญา จาหารตา อิติฯ

[815]

กมฺมฏฺฐาเนสุ เอเตสุ, อุปจารวหา กติ;

อานาปานสติํ กาย-คตํ หิตฺวา ปนฏฺฐปิฯ

[816]

เสสานุสฺสติโย สญฺญา, ววตฺถานนฺติ เตรส;

อุปจารวหา วุตฺตา, เสสา เต อปฺปนาวหาฯ

[817]

อปฺปนายาวเหสฺเวตฺถ, กสิณานิ ทสาปิ จ;

อานาปานสตี เจว, จตุกฺกชฺฌานิกา อิเมฯ

[818]

อสุภานิ ทส เจตฺถ, ตถา กายคตาสติ;

เอกาทส อิเม ธมฺมา, ปฐมชฺฌานิกา สิยุํฯ

[819]

อาทิพฺรหฺมวิหาราติ , ติกชฺฌานวหา ตโย;

จตุตฺถาปิ จ อารุปฺปา, จตุตฺถชฺฌานิกา มตาฯ

[820]

วเสนารมฺมณงฺคานํ, ทุวิโธ สมติกฺกโม;

โคจราติกฺกมารูเป, รูเป ฌานงฺคติกฺกโมฯ

[821]

ทเสว กสิณาเนตฺถ, วฑฺเฒตพฺพานิ โหนฺติ หิ;

น จ วฑฺฒนิยา เสสา, ภวนฺติ อสุภาทโยฯ

[822]

ทเสว กสิณาเนตฺถ, อสุภานิ ทสาปิ จ;

อานาปานสตี เจว, ตถา กายคตาสติฯ

[823]

ปฏิภาคนิมิตฺตานิ , โหนฺติ อารมฺมณานิ หิ;

เสสาเนว ปฏิภาค-นิมิตฺตารมฺมณา สิยุํฯ

[824]

อสุภานิ ทสาหาร-สญฺญา กายคตาสติ;

เทเวสุ นปฺปวตฺตนฺติ, ทฺวาทเสตานิ สพฺพทาฯ

[825]

ตานิ ทฺวาทส เจตานิ, อานาปานสตีปิ จ;

เตรเสว ปเนตานิ, พฺรหฺมโลเก น วิชฺชเรฯ

[826]

ฐเปตฺวา จตุรารูเป, นตฺถิ กิญฺจิ อรูปิสุ;

มนุสฺสโลเก สพฺพานิ, ปวตฺตนฺติ น สํสโยฯ

[827]

จตุตฺถํ กสิณํ หิตฺวา, กสิณา อสุภานิ จ;

ทิฏฺเฐเนว คเหตพฺพา, อิเม เอกูนวีสติฯ

[828]

สติยมฺปิ จ กายมฺหิ, ทิฏฺเฐน ตจปญฺจกํ;

เสสเมตฺถ สุเตเนว, คเหตพฺพนฺติ ทีปิตํฯ

[829]

อานาปานสตี เอตฺถ, ผุฏฺเฐน ปริทีปิตา;

วาโยกสิณเมเวตฺถ, ทิฏฺฐผุฏฺเฐน คยฺหติฯ

[830]

สุเตเนว คเหตพฺพา, เสสา อฏฺฐารสาปิ จ;

อุเปกฺขา อปฺปมญฺญา จ, อรูปา เจว ปญฺจิเมฯ

[831]

อาทิโตว คเหตพฺพา, น โหนฺตีติ ปกาสิตา;

ปญฺจติํสาวเสสานิ, คเหตพฺพานิ อาทิโตฯ

[832]

กมฺมฏฺฐาเนสุ เหเตสุ, อากาสกสิณํ วินา;

กสิณา นว โหนฺเต จ, อรูปานํ ตุ ปจฺจยาฯ

[833]

ทสาปิ กสิณา โหนฺติ, อภิญฺญานํ ตุ ปจฺจยา;

ตโย พฺรหฺมวิหาราปิ, จตุกฺกสฺส ภวนฺติ ตุฯ

[834]

เหฏฺฐิมํ เหฏฺฐิมารุปฺปํ, อุปรูปริมสฺส หิ;

ตถา จตุตฺถมารุปฺปํ, นิโรธสฺสาติ ทีปิตํฯ

[835]

สพฺพานิ จ ปเนตานิ, จตฺตาลีสวิธานิ ตุ;

วิปสฺสนาภวสมฺปตฺติ-สุขานํ ปจฺจยา สิยุํฯ

[836]

กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวาน, อาจริยสฺส สนฺติเก;

วสนฺตสฺส กเถตพฺพํ, อาคตสฺสาคตกฺขเณฯ

[837]

อุคฺคเหตฺวา ปนญฺญตฺร, คนฺตุกามสฺส ภิกฺขุโน;

นาติสงฺเขปวิตฺถารํ, กเถตพฺพํ ตุ เตนปิฯ

[838]

กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวาน, สมฺมฏฺฐานํ มโนภุโน;

อฏฺฐารสหิ โทเสหิ, นิจฺจํ ปน วิวชฺชิเตฯ

[839]

อนุรูเป วิหารสฺมิํ, วิหาตพฺพํ ตุ คามโต;

นาติทูเร นจฺจาสนฺเน, สิเว ปญฺจงฺคสํยุเตฯ

[840]

ขุทฺทโก ปลิโพโธปิ, ฉินฺทิตพฺโพ ปนตฺถิ เจ;

ทีฆา เกสา นขา โลมา, ฉินฺทิตพฺพา วิภาวินาฯ

[841]

จีวรํ รชิตพฺพํ ตํ, กิลิฏฺฐํ ตุ สเจ สิยา;

สเจ ปตฺเต มลํ โหติ, ปจิตพฺโพว สุฏฺฐุ โสฯ

[842]

อจฺฉินฺนปลิโพเธน , ปจฺฉา เตน จ ภิกฺขุนา;

ปวิวิตฺเต ปโนกาเส, วสนฺเตน ยถาสุขํฯ

[843]

วชฺเชตฺวา มตฺติกํ นีลํ, ปีตํ เสตญฺจ โลหิตํ;

สณฺหายารุณวณฺณาย, มตฺติกาย มโนรมํฯ

[844]

กตฺตพฺพํ กสิณชฺฌานํ, ปตฺตุกาเมน ธีมตา;

เสนาสเน วิวิตฺตสฺมิํ, พหิทฺธา วาปิ ตาทิเสฯ

[845]

ปฏิจฺฉนฺเน ปนฏฺฐาเน, ปพฺภาเร วา คุหนฺตเร;

สํหาริมํ วา กาตพฺพํ, ตํ ตตฺรฏฺฐกเมว วาฯ

[846]

สํหาริมํ กโรนฺเตน, ทณฺฑเกสุ จตูสฺวปิ;

จมฺมํ วา กฏสารํ วา, ทุสฺสปตฺตมฺปิ วา ตถาฯ

[847]

พนฺธิตฺวา ตถา กาตพฺพํ, มตฺติกาย ปมาณโต;

ภูมิยํ ปตฺถริตฺวา จ, โอโลเกตพฺพเมว ตํฯ

[848]

ตตฺรฏฺฐํ ภูมิยํ วฏฺฏํ, อาโกฏิตฺวาน ขาณุเก;

วลฺลีหิ ตํ วินนฺธิตฺวา, กาตพฺพํ กณฺณิกํ สมํฯ

[849]

วิตฺถารโต ปมาเณน, วิทตฺถิจตุรงฺคุลํ;

วฏฺฏํ วตฺตติ ตํ กาตุํ, วิวฏฺฏํ ปน มิจฺฉตาฯ

[850]

เภรีตลสมํ สาธุ, กตฺวา กสิณมณฺฑลํ;

สมฺมชฺชิตฺวาน ตํ ฐานํ, นฺหตฺวา อาคมฺม ปณฺฑิโตฯ

[851]

หตฺถปาสปมาณสฺมิํ, ตมฺหา กสิณมณฺฑลา;

ปเทเส ตุ สุปญฺญตฺเต, อาสนสฺมิํ สุอตฺถเตฯ

[852]

อุจฺเจ ตตฺถ นิสีทิตฺวา, วิทตฺถิจตุรงฺคุเล;

อุชุกายํ ปณิธาย, กตฺวา ปริมุขํ สติํฯ

[853]

กาเมสฺวาทีนวํ ทิสฺวา, เนกฺขมฺมํ ทฏฺฐุ เขมโต;

ปรมํ ปีติปาโมชฺชํ, ชเนตฺวา รตนตฺตเยฯ

[854]

‘‘ภาคี อสฺสมหํ อทฺธา, อิมาย ปฏิปตฺติยา;

ปวิเวกสุขสฺสา’’ติ, กตฺวา อุสฺสาหมุตฺตมํฯ

[855]

อากาเรน สเมเนว, อุมฺมีลิตฺวาน โลจนํ;

นิมิตฺตํ คณฺหตา สาธุ, ภาเวตพฺพํ ปุนปฺปุนํฯ

[856]

น วณฺโณ เปกฺขิตพฺโพ โส, ทฏฺฐพฺพํ น จ ลกฺขณํ;

วณฺณํ ปน อมุญฺจิตฺวา, อุสฺสทสฺส วเสน หิฯ

[857]

จิตฺตํ ปณฺณตฺติธมฺมสฺมิํ, ฐเปตฺเวกคฺคมานโส;

‘‘ปถวี ปถวิ’’จฺเจวํ, วตฺวา ภาเวยฺย ปณฺฑิโตฯ

[858]

ปถวี เมทนี ภูมิ, วสุธา จ วสุนฺธรา;

เอวํ ปถวินาเมสุ, เอกํ วตฺตุมฺปิ วฏฺฏติฯ

[859]

อุมฺมีลิตฺวา นิมีลิตฺวา, อาวชฺเชยฺย ปุนปฺปุนํ;

ยาวุคฺคหนิมิตฺตํ ตุ, นุปฺปชฺชติ จ ตาว โสฯ

[860]

เอวํ ภาวยโต ตสฺส, ปุน เอกคฺคเจตโส;

ยทา ปน นิมีเลตฺวา, อาวชฺชนฺตสฺส โยคิโนฯ

[861]

ยถา อุมฺมีลิเตกาเล, ตถาปาถํ ตุ ยาติ เจ;

ตทุคฺคหนิมิตฺตํ ต-มุปฺปนฺนนฺติ ปวุจฺจติฯ

[862]

นิมิตฺเต ปน สญฺชาเต, ตโต ปภุติ โยคินา;

นิสีทิตพฺพํ โน เจวํ, ตสฺมิํ ฐาเน วิชานตาฯ

[863]

อตฺตโน วสนฏฺฐานํ, ปวิสิตฺวาน ธีมตา;

เตน ตตฺถ นิสินฺเนน, ภาเวตพฺพํ ยถาสุขํฯ

[864]

ปปญฺจปริหารตฺถํ, ปาทานํ ปน โธวเน;

ตสฺเสกตลิกา ทฺเว จ, อิจฺฉิตพฺพา อุปาหนาฯ

[865]

สมาธิตรุโณ ตสฺส, อสปฺปาเยน เกนจิ;

สเจ นสฺสติ ตํ ฐานํ, คนฺตฺวาวาทาย ตํ ปนฯ

[866]

ปีเฐ สุขนิสินฺเนน, ภาเวตพฺพํ ปุนปฺปุนํ;

สมนฺนาหริตพฺพญฺจ, กเร ตกฺกาหตมฺปิ จฯ

[867]

นิมิตฺตํ ปน ตํ หิตฺวา, จิตฺตํ ธาวติ เจ พหิ;

นิวาเรตฺวา นิมิตฺตสฺมิํ, ฐเปตพฺพํ ตุ มานสํฯ

[868]

ยตฺถ ยตฺถ นิสีทิตฺวา, ตมิจฺฉติ ตโปธโน;

ตตฺถ ตตฺถ ทิวารตฺติํ, ตสฺสุปฏฺฐาติ เจตโสฯ

[869]

เอวํ ตสฺส กโรนฺตสฺส, อนุปุพฺเพน โยคิโน;

วิกฺขมฺภนฺติ จ สพฺพานิ, ปญฺจ นีวรณานิปิฯ

[870]

สมาธิยติ จิตฺตมฺปิ, อุปจารสมาธินา;

ปฏิภาคนิมิตฺตมฺปิ, อุปฺปชฺชติ จ โยคิโนฯ

[871]

โก ปนายํ วิเสโส หิ, อิมสฺส ปุริมสฺส วา;

ถวิกา นีหตาทาส-มณฺฑลํ วิย มชฺชิตํฯ

[872]

เมฆโต วิย นิกฺขนฺตํ, สมฺปุณฺณจนฺทมณฺฑลํ;

ปฏิภาคนิมิตฺตํ ตํ, พลากา วิย โตยเทฯ

[873]

ตทุคฺคหนิมิตฺตํ ตํ, ปทาเลตฺวาว นิคฺคตํ;

ตโตธิกตรํ สุทฺธํ, หุตฺวาปฏฺฐาติ ตสฺส ตํฯ

[874]

ตนุสณฺฐานวนฺตญฺจ, วณฺณวนฺตํ น เจว ตํ;

อุปฏฺฐาการมตฺตํ ตํ, ปญฺญชํ ภาวนามยํฯ

[875]

ปฏิภาเค สมุปฺปนฺเน, นิมิตฺเต ภาวนามเย;

โหนฺติ วิกฺขมฺภิตาเนว, ปญฺจ นีวรณานิปิฯ

[876]

กิเลสา สนฺนิสินฺนาว, ยุตฺตโยคสฺส ภิกฺขุโน;

จิตฺตํ สมาหิตํเยว, อุปจารสมาธินาฯ

[877]

อากาเรหิ ปน ทฺวีหิ, สมาธิยติ มานสํ;

อุปจารกฺขเณ ตสฺส, ปฏิลาเภ สมาธิโนฯ

[878]

นีวารณปฺปหาเนน , อุปจารกฺขเณ ตถา;

องฺคานํ ปาตุภาเวน, ปฏิลาภกฺขเณ ปนฯ

[879]

ทฺวินฺนํ ปน สมาธีนํ, กิํ นานากรณํ ปน;

องฺคานิ ถามชาตานิ, อุปจารกฺขเณน จฯ

[880]

อปฺปนาย ปนงฺคานิ, ถามชาตานิ ชายเร;

ตสฺมา ตํ อปฺปนาจิตฺตํ, ทิวสมฺปิ ปวตฺตติฯ

[881]

ปลฺลงฺเกน จ เตเนว, วฑฺเฒตฺวา ตํ นิมิตฺตกํ;

อปฺปนํ อธิคนฺตุํ โส, สกฺโกติ ยทิ สุนฺทรํฯ

[882]

โน เจ สกฺโกติ โส เตน,

ตํ นิมิตฺตํ ตุ โยคินา;

จกฺกวตฺติย คพฺโภว,

รตนํ วิย ทุลฺลภํฯ

[883]

สตตํ อปฺปมตฺเตน, รกฺขิตพฺพํ สตีมตา;

นิมิตฺตํ รกฺขโต ลทฺธํ, ปริหานิ น วิชฺชติฯ

[884]

อารกฺขเณ อสนฺตมฺหิ, ลทฺธํ ลทฺธํ วินสฺสติ;

รกฺขิตพฺพํ หิ ตสฺมา ตํ, ตตฺรายํ รกฺขณาวิธิฯ

[885]

อาวาโส โคจโร ภสฺสํ, ปุคฺคโล โภชนํ อุตุ;

อิริยาปโถติ สตฺเตเต, อสปฺปาเย วิวชฺชเยฯ

[886]

สปฺปาเย สตฺต เสเวยฺย, เอวญฺหิ ปฏิปชฺชโต;

น จิเรเนว กาเลน, โหติ ภิกฺขุสฺส อปฺปนาฯ

[887]

ยสฺสปฺปนา น โหเตว, เอวมฺปิ ปฏิปชฺชโต;

อปฺปนาย จ โกสลฺลํ, สมฺมา สมฺปาทเย พุโธฯ

[888]

อปฺปนาย หิ โกสลฺล-มิทํ ทสวิธํ อิธ;

คนฺถวิตฺถารภีเตน, มยา วิสฺสชฺชิตนฺติ จฯ

[889]

เอวญฺหิ สมฺปาทยโต, อปฺปนาโกสลฺลํ ปน;

ปฏิลทฺเธ นิมิตฺตสฺมิํ, อปฺปนา สมฺปวตฺตติฯ

[890]

เอวมฺปิ ปฏิปนฺนสฺส, สเจ สา นปฺปวตฺตติ;

ตถาปิ น ชเห โยคํ, วายเมเถว ปณฺฑิโตฯ

[891]

จิตฺตปฺปวตฺติอาการํ , ตสฺมา สลฺลกฺขยํ พุโธ;

สมตํ วีริยสฺเสว, โยชเยถ ปุนปฺปุนํฯ

[892]

อีสกมฺปิ ลยํ ยนฺตํ, ปคฺคณฺเหเถว มานสํ;

อจฺจารทฺธํ นิเสเธตฺวา, สมเมว ปวตฺตเยฯ

[893]

ลีนตุทฺธตภาเวหิ, โมจยิตฺวาน มานสํ;

ปฏิภาคนิมิตฺตาภิ-มุขํ ตํ ปฏิปาทเยฯ

[894]

เอวํ นิมิตฺตาภิมุขํ, ปฏิปาทยโต ปน;

อิทาเนวปฺปนา ตสฺส, สา สมิชฺฌิสฺสตีติ จฯ

[895]

ภวงฺคํ ปน ปจฺฉิชฺช, ปถวีกสิณํ ตถา;

ตเทวารมฺมณํ กตฺวา, มโนทฺวารมฺหิ โยคิโนฯ

[896]

ชายเตวชฺชนํ จิตฺตํ, ตตฺเรวารมฺมเณ ตโต;

ชวนานิ จ ชายนฺเต, ตสฺส จตฺตาริ ปญฺจ วาฯ

[897]

อวสาเน ปเนกํ ตุ, รูปาวจริกํ ภเว;

ตกฺกาทโย ปนญฺเญหิ, ภวนฺติ พลวตฺตราฯ

[898]

อปฺปนาเจตโส ตานิ, ปริกมฺโมปจารโต;

วุจฺจนฺติ ปริกมฺมานิ, อุปจารานิ จาติปิฯ

[899]

อปฺปนายานุโลมตฺตา , อนุโลมานิ เอว จ;

ยํ ตํ สพฺพนฺติมํ เอตฺถ, โคตฺรภูติ ปวุจฺจติฯ

[900]

คหิตาคหเณเนตฺถ, ปริกมฺมปฺปนาทิกํ;

ทุติยํ อุปจารํ ตํ, ตติยํ อนุโลมกํฯ

[901]

จตุตฺถํ โคตฺรภุ ทิฏฺฐํ, ปญฺจมํ อปฺปนามโน;

ปฐมํ อุปจารํ วา, ทุติยํ อนุโลมกํฯ

[902]

ตติยํ โคตฺรภุ ทิฏฺฐํ, จตุตฺถํ อปฺปนามโน;

จตุตฺถํ ปญฺจมํ วาติ, อปฺเปติ น ตโต ปรํฯ

[903]

ฉฏฺเฐ วา สตฺตเม วาปิ, อปฺปนา เนว ชายติ;

อาสนฺนตฺตา ภวงฺคสฺส, ชวนํ ปติ ตาวเทฯ

[904]

ปุริเมหาเสวนํ ลทฺธา, ฉฏฺฐํ วา สตฺตมมฺปิ วา;

อปฺเปตีติ ปเนตฺถาห, โคทตฺโต อาภิธมฺมิโกฯ

[905]

ธาวนฺโต หิ ยถา โกจิ,

นโร ฉินฺนตฏามุโข;

ฐาตุกาโม ปริยนฺเต,

ฐาตุํ สกฺโกติ เนว โสฯ

[906]

เอวเมว ปนจฺฉฏฺเฐ, สตฺตเม วาปิ มานโส;

น สกฺโกตีติ อปฺเปตุํ, เวทิตพฺพํ วิภาวินาฯ

[907]

เอกจิตฺตกฺขณาเยว, โหตายํ อปฺปนา ปน;

ตโต ภวงฺคปาโตว, โหตีติ ปริทีปิตํฯ

[908]

ตโต ภวงฺคํ ฉินฺทิตฺวา, ปจฺจเวกฺขณเหตุกํ;

อาวชฺชนํ ตโต ฌาน-ปจฺจเวกฺขณมานสํฯ

[909]

กามจฺฉนฺโท จ พฺยาปาโท, ถินมิทฺธญฺจ อุทฺธโต;

กุกฺกุจฺจํ วิจิกิจฺฉา จ, ปหีนา ปญฺจิเม ปนฯ

[910]

วิตกฺเกน วิจาเรน, ปีติยา จ สุเขน จ;

เอกคฺคตาย สํยุตฺตํ, ฌานํ ปญฺจงฺคิกํ อิทํฯ

[911]

นานาวิสยลุทฺธสฺส , กามจฺฉนฺทวสา ปน;

อิโต จิโต ภมนฺตสฺส, วเน มกฺกฏโก วิยฯ

[912]

เอกสฺมิํ วิสเยเยว, สมาธาเนว เจตโส;

‘‘สมาธิ กามจฺฉนฺทสฺส, ปฏิปกฺโข’’ติ วุจฺจติฯ

[913]

ปาโมชฺชภาวโต เจว, สีตลตฺตา สภาวโต;

‘‘พฺยาปาทสฺส ตโต ปีติ, ปฏิปกฺขา’’ติ ภาสิตาฯ

[914]

สวิปฺผาริกภาเวน, เนกฺขมฺมาทิปวตฺติโต;

‘‘วิตกฺโก ถินมิทฺธสฺส, ปฏิปกฺโข’’ติ วณฺณิโตฯ

[915]

อวูปสนฺตภาวสฺส, สยญฺเจวาติสนฺตโต;

‘‘สุขํ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจ-ทฺวยสฺส ปฏิปกฺขกํ’’ฯ

[916]

มติยา อนุรูปตฺตา, ‘‘อนุมชฺชนลกฺขโณ;

วิจาโร วิจิกิจฺฉาย, ปฏิปกฺโข’’ติ ทีปิโตฯ

[917]

ปญฺจงฺควิปฺปยุตฺตํ ตํ, ฌานํ ปญฺจงฺคสํยุตํ;

สิวํ ติวิธกลฺยาณํ, ทสลกฺขณสํยุตํฯ

[918]

เอวญฺจาธิคตํ โหติ, ปฐมํ เตน โยคินา;

สุจิรฏฺฐิติกาเมน, ตสฺส ฌานสฺส สพฺพโสฯ

[919]

ตํ สมาปชฺชิตพฺพํ ตุ, วิโสเธตฺวาน ปาปเก;

ตํ สมาปชฺชโต ตสฺส, สุจิรฏฺฐิติกํ ภเวฯ

[920]

จิตฺตภาวนเวปุลฺลํ, ปตฺถยนฺเตน ภิกฺขุนา;

ปฏิภาคนิมิตฺตํ ตํ, วฑฺเฒตพฺพํ ยถากฺกมํฯ

[921]

วฑฺฒนาภูมิโย ทฺเว จ, อุปจารญฺจ อปฺปนา;

อุปจารมฺปิ วา ปตฺวา, วฑฺเฒตุํ ตญฺจ วตฺตติฯ

[922]

อปฺปนํ ปน ปตฺวา วา, ตตฺรายํ วฑฺฒนกฺกโม;

กสิตพฺพํ ยถาฐานํ, ปริจฺฉินฺทติ กสฺสโกฯ

[923]

โยคินา เอวเมวมฺปิ, องฺคุลทฺวงฺคุลาทินา;

ปริจฺฉิชฺช ปริจฺฉิชฺช, วฑฺเฒตพฺพํ ยถิจฺฉกํฯ

[924]

ปตฺเตปิ ปฐเม ฌาเน, อากาเรหิปิ ปญฺจหิ;

สุจิณฺณวสินา เตน, ภวิตพฺพํ ตปสฺสินาฯ

[925]

อาวชฺชนํ สมาปตฺติ, อธิฏฺฐาเนสุ ตีสุ จ;

วุฏฺฐานปจฺจเวกฺขาสุ, วสิตา ปญฺจ ภาสิตาฯ

[926]

อาวชฺชิตฺวา อธิฏฺฐิตฺวา, สมาปชฺช ปุนปฺปุนํ;

วุฏฺฐิตฺวา ปจฺจเวกฺขิตฺวา, วสิตา ปญฺจ สาธเยฯ

[927]

ปฐเม อวสิปตฺเต, ทุติยํ โย ปนิจฺฉติ;

อุภโต ภฏฺโฐภเว โยคี, ปฐมา ทุติยาปิ จฯ

[928]

กามสฺสหคตา สญฺญา, มนกฺการา จรนฺติ เจ;

ปมาทโยคิโน ฌานํ, โหติ ตํ หานภาคิยํฯ

[929]

สติ สนฺติฏฺฐเต ตสฺมิํ, สนฺตา ตทนุธมฺมตา;

มนฺทสฺส โยคิโน ฌานํ, โหติ ตํ ฐิติภาคิยํฯ

[930]

อตกฺกสหิตา สญฺญา, มนกฺการา จรนฺติ เจ;

อปฺปมตฺตสฺส ตํ ฌานํ, วิเสสภาคิยํ สิยาฯ

[931]

นิพฺพิทาสํยุตา สญฺญา, มนกฺการา จรนฺติ เจ;

นิพฺเพธภาคิยํ ฌานํ, โหตีติ ปริทีปิตํฯ

[932]

ตสฺมา ปญฺจสุ เอเตสุ, สุจิณฺณวสินา ปน;

ปฐมา ปคุณโต ฌานา, วุฏฺฐาย วิธินา ตโตฯ

[933]

ยสฺมา อยํ สมาปตฺติ, อาสนฺนากุสลาริกา;

ถูลตฺตา ตกฺกจารานํ, ตโตยํ องฺคทุพฺพลาฯ

[934]

อิติ อาทีนวํ ทิสฺวา, ปฐเม ปน โยคินา;

ทุติยํ สนฺตโต ฌานํ, จินฺตยิตฺวาน ธีมตาฯ

[935]

นิกนฺติํ ปริยาทาย, ฌานสฺมิํ ปฐเม ปุน;

ทุติยาธิคมตฺถาย, กาตพฺโพ ภาวนกฺกโมฯ

[936]

อถสฺส ปฐมชฺฌานา, วุฏฺฐาย วิธินา ยทา;

สตสฺส สมฺปชานสฺส, ฌานงฺคํ ปจฺจเวกฺขโตฯ

[937]

ถูลโต ตกฺกจารา หิ, อุปติฏฺฐนฺติ โยคิโน;

เสสมงฺคตฺตยํ ตสฺส, สนฺตเมโวปติฏฺฐติฯ

[938]

ถูลงฺคานํ ปหานาย, ตทา ตสฺส จ โยคิโน;

สนฺตงฺคปฏิลาภาย, นิมิตฺตํ ตุ ตเทว จฯ

[939]

‘‘ปถวี ปถวิ’’จฺเจวํ, กโรโต มนสา ปุน;

อิทานิ ทุติยชฺฌาน-มุปฺปชฺชิสฺสติ ตํ อิติฯ

[940]

ภวงฺคํ ปน ปจฺฉิชฺช, ปถวีกสิณํ ปน;

ตเทวารมฺมณํ กตฺวา, มโนทฺวารมฺหิ โยคิโนฯ

[941]

ชายตาวชฺชนํ จิตฺตํ, ตสฺมิํ อารมฺมเณ ตโต;

ชวนานิ หิ ชายนฺเต, ตสฺส จตฺตาริ ปญฺจ วาฯ

[942]

อวสาเน ปเนกมฺปิ, เตสํ ชวนเจตสํ;

รูปาวจริกํ โหติ, ทุติยชฺฌานมานสํฯ

[943]

สมฺปสาทนมชฺฌตฺตํ, ปีติยา จ สุเขน จ;

เอกคฺคตาย สํยุตฺตํ, ฌานํ โหติ ติวงฺคิกํฯ

[944]

เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว, เสสํ สมุปลกฺขเย;

เอวํ ทุวงฺคหีนํ ตุ, ตีหิ องฺเคหิ สํยุตํฯ

[945]

ฌานํ ติวิธกลฺยาณํ, ทสลกฺขณสํยุตํ;

ทุติยาธิคตํ โหติ, ภิกฺขุนา ภาวนามยํฯ

[946]

ทุติยาธิคเต ฌาเน, อากาเรหิ จ ปญฺจหิ;

สุจิณฺณวสินา หุตฺวา, ทุติเยปิ สตีมตาฯ

[947]

ตสฺมา ปคุณโต ฌานา, วุฏฺฐาย ทุติยา ปุน;

อาสนฺนตกฺกจาราริ, สมาปตฺติ อยํ อิติฯ

[948]

ปีติยา ปิยโต ตสฺส, เจตโส อุปฺปิลาปนํ;

ปีติยา ปน ถูลตฺตา, ตโตยํ องฺคทุพฺพลาฯ

[949]

ตตฺถ อาทีนวํ ทิสฺวา, ตติเย สนฺตโต ปน;

นิกนฺติํ ปริยาทาย, ฌานสฺมิํ ทุติเย ปุนฯ

[950]

ตติยาธิคมตฺถาย, กาตพฺโพ ภาวนกฺกโม;

อถสฺส ทุติยชฺฌานา, วุฏฺฐาย จ ยทา ปนฯ

[951]

สตสฺส สมฺปชานสฺส, ฌานงฺคํ ปจฺจเวกฺขโต;

ถูลโต ปีตุปฏฺฐาติ, สุขาทิ สนฺตโต ปนฯ

[952]

ถูลงฺคานํ ปหานาย, ตทา ตสฺส จ โยคิโน;

สนฺตงฺคปฏิลาภาย, นิมิตฺตํ ตุ ตเทว จฯ

[953]

‘‘ปถวี ปถวิ’’จฺเจวํ, กโรโต มนสา ปุน;

อิทานิ ตติยํ ฌาน-มุปฺปชฺชิสฺสติ ตํ อิติฯ

[954]

ภวงฺคํ มนุปจฺฉิชฺช, ปถวีกสิณํ ปน;

ตเทวารมฺมณํ กตฺวา, มโนทฺวารมฺหิ โยคิโนฯ

[955]

ชายตาวชฺชนํ จิตฺตํ, ตสฺมิํ อารมฺมเณ ตโต;

ชวนานิ จ ชายนฺเต, ตสฺส จตฺตาริ ปญฺจ วาฯ

[956]

อวสาเน ปเนกํ ตุ, เตสํ ชวนเจตสํ;

รูปาวจริกํ โหติ, ตติยชฺฌานมานสํฯ

[957]

สติยา สมฺปชญฺเญน, สมฺปนฺนํ ตุ สุเขน จ;

เอกคฺคตาย สํยุตฺตํ, ทุวงฺคํ ตติยํ มตํฯ

[958]

เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว, เสสํ สมุปลกฺขเย;

เอวเมกงฺคหีนํ ตุ, ทฺวีหิ องฺเคหิ สํยุตํฯ

[959]

ฌานํ ติวิธกลฺยาณํ, ทสลกฺขณสํยุตํ;

ตติยาธิคตํ โหติ, ภิกฺขุนา ภาวนามยํฯ

[960]

ตติยาธิคเต ฌาเน, อากาเรหิ จ ปญฺจหิ;

สุจิณฺณวสินา หุตฺวา, ตสฺมิํ ปน สตีมตาฯ

[961]

ตสฺมา ปคุณโต ฌานา, วุฏฺฐาย ตติยา ปุน;

อาสนฺนปีติโทสา หิ, สมาปตฺติ อยนฺติ จฯ

[962]

ยเทวเจตฺถ อาโภโค, สุขมิจฺเจว เจตโส;

เอวํ สุขสฺส ถูลตฺตา, โหตายํ องฺคทุพฺพลาฯ

[963]

อิติ อาทีนวํ ทิสฺวา, ฌานสฺมิํ ตติเย ปุน;

จตุตฺถํ สนฺตโต ทิสฺวา, เจตสา ปน โยคินาฯ

[964]

นิกนฺติํ ปริยาทาย, ฌานสฺมิํ ตติเย ปุน;

จตุตฺถาธิคมตฺถาย, กาตพฺโพ ภาวนกฺกโมฯ

[965]

อถสฺส ตติยชฺฌานา, วุฏฺฐาย หิ ยทา ปน;

สตสฺส สมฺปชานสฺส, ฌานงฺคํ ปจฺจเวกฺขโตฯ

[966]

ถูลโต ตสฺสุปฏฺฐาติ, สุขํ ตํ มานสํ ตโต;

อุเปกฺขา สนฺตโต ตสฺส, จิตฺตสฺเสกคฺคตาปิ จฯ

[967]

ถูลงฺคสฺส ปหานาย, สนฺตงฺคสฺสูปลทฺธิยา;

ตเทว จ นิมิตฺตญฺหิ, ‘‘ปถวี ปถวี’’ติ จฯ

[968]

กโรโต มนสา เอว, ปุนปฺปุนญฺจ โยคิโน;

จตุตฺถํ ปนิทํ ฌานํ, อุปฺปชฺชิสฺสติ ตํ อิติฯ

[969]

ภวงฺคํ ปนุปจฺฉิชฺช, ปถวีกสิณํ ตถา;

ตเทวารมฺมณํ กตฺวา, มโนทฺวารมฺหิ โยคิโนฯ

[970]

ชายตาวชฺชนํ จิตฺตํ, ตสฺมิํ อารมฺมเณ ตโต;

ชวนานิ จ ชายนฺเต, ตสฺส จตฺตาริ ปญฺจ วาฯ

[971]

อวสาเน ปเนกํ ตุ, เตสํ ชวนเจตสํ;

รูปาวจริกํ โหติ, จตุตฺถชฺฌานมานสํฯ

[972]

เอกงฺควิปฺปหีนํ ตุ, ทฺวีหิ องฺเคหิ โยคโต;

จตุตฺถํ ปนิทํ ฌานํ, ทุวงฺคนฺติ ปวุจฺจติฯ

[973]

เอวํ ติวิธกลฺยาณํ, ทสลกฺขณสํยุตํ;

จตุตฺถาธิคตํ โหติ, ภิกฺขุนา ภาวนามยํฯ

[974]

ยสฺมา สุขมุเปกฺขาย, น โหตาเสวนํ ปน;

อุเปกฺขาสหคตาเนว, ชวนานิ ชวนฺติ จฯ

[975]

อุเปกฺขาสหคตํ ตสฺมา, จตุตฺถํ สมุทีริตํ;

อยเมตฺถ วิเสโส หิ, เสสํ วุตฺตนยํ ปนฯ

[976]

ยํ จตุกฺกนเย ฌานํ, ทุติยํ ตํ ทฺวิธา ปน;

กตฺวาน ปญฺจกนเย, ทุติยํ ตติยํ กตํฯ

[977]

ตติยํ ตํ จตุตฺถญฺจ, จตุตฺถํ ปญฺจมํ อิธ;

ปฐมํ ปฐมํเยว, อยเมตฺถ วิเสสตาฯ

[978]

เอวเมตฺตาวตา วุตฺตา, นาติสงฺเขปโต มยา;

นาติวิตฺถารโต จายํ, รูปาวจรภาวนาฯ

[979]

สุมธุรวรตรวจโน, กํ นุ ชนํ เนว รญฺชยติ;

อตินิสิตวิสทพุทฺธิ-ปสาทชน เวทนีโยยํฯ

อิติ อภิธมฺมาวตาเร รูปาวจรสมาธิภาวนานิทฺเทโส

นาม จุทฺทสโม ปริจฺเฉโทฯ

15. ปนฺนรสโม ปริจฺเฉโท

อรูปาวจรสมาธิภาวนานิทฺเทโส

[980]

รูปารูปมตีเตน , รูปารูปาทิเวทินา;

ยานิ จารูปปุญฺญานิ, สรูเปนีริตานิ ตุฯ

[981]

เตสํ ทานิ ปวกฺขามิ, ภาวนานยมุตฺตมํ;

โยคาวจรภิกฺขูนํ, หิตตฺถาย สมาสโตฯ

[982]

‘‘รูเป โข วิชฺชมานสฺมิํ, ทณฺฑาทานาทโย สิยุํ;

อเนกาปิ ปนาพาธา, จกฺขุโรคาทโย’’อิติฯ

[983]

รูเป อาทีนวํ ทิสฺวา, รูเป นิพฺพินฺทมานโส;

ตสฺสาติกฺกมนตฺถาย, อรูปํ ปฏิปชฺชติฯ

[984]