เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

อภิธมฺมาวตาโร

คนฺถารมฺภกถา

[1]

อนนฺตกรุณาปญฺญํ , ตถาคตมนุตฺตรํ;

วนฺทิตฺวา สิรสา พุทฺธํ, ธมฺมํ สาธุคณมฺปิ จฯ

[2]

ปณฺฑุกมฺพลนามาย, สิลายาตุลวิกฺกโม;

นิสินฺโน เทวราชสฺส, วิมเล สีตเล ตเลฯ

[3]

ยํ เทวเทโว เทวานํ, เทวเทเวหิ ปูชิโต;

เทเสสิ เทวโลกสฺมิํ, ธมฺมํ เทวปุรกฺขโตฯ

[4]

ตตฺถาหํ ปาฏวตฺถาย, ภิกฺขูนํ ปิฏกุตฺตเม;

อภิธมฺมาวตารนฺตุ, มธุรํ มติวฑฺฒนํฯ

[5]

ตาฬํ โมหกวาฏสฺส, วิฆาฏนมนุตฺตรํ;

ภิกฺขูนํ ปวิสนฺตานํ, อภิธมฺมมหาปุรํฯ

[6]

สุทุตฺตรํ ตรนฺตานํ, อภิธมฺมมโหทธิํ;

สุทุตฺตรํ ตรนฺตานํ, ตรํว มกรากรํฯ

[7]

อาภิธมฺมิกภิกฺขูนํ, หตฺถสารมนุตฺตรํ;

ปวกฺขามิ สมาเสน, ตํ สุณาถ สมาหิตาฯ

1. ปฐโม ปริจฺเฉโท

จิตฺตนิทฺเทโส

[8]

จิตฺตํ เจตสิกํ รูปํ, นิพฺพานนฺติ นิรุตฺตโร;

จตุธา เทสยี ธมฺเม, จตุสจฺจปฺปกาสโนฯ

ตตฺถ จิตฺตนฺติ วิสยวิชานนํ จิตฺตํ, ตสฺส ปน โก วจนตฺโถ? วุจฺจเต – สพฺพสงฺคาหกวเสน ปน จินฺเตตีติ จิตฺตํ, อตฺตสนฺตานํ วา จิโนตีติปิ จิตฺตํฯ

[9]

วิจิตฺตกรณา จิตฺตํ, อตฺตโน จิตฺตตาย วา;

ปญฺญตฺติยมฺปิ วิญฺญาเณ, วิจิตฺเต จิตฺตกมฺมเก;

จิตฺตสมฺมุติ ทฏฺฐพฺพา, วิญฺญาเณ อิธ วิญฺญุนาฯ

ตํ ปน สารมฺมณโต เอกวิธํ, สวิปากาวิปากโต ทุวิธํฯ ตตฺถ สวิปากํ นาม กุสลากุสลํ, อวิปากํ อพฺยากตํฯ กุสลากุสลาพฺยากตชาติเภทโต ติวิธํฯ

ตตฺถ กุสลนฺติ ปเนตสฺส โก วจนตฺโถ?

[10]

กุจฺฉิตานํ สลนโต, กุสานํ ลวเนน วา;

กุเสน ลาตพฺพตฺตา วา, กุสลนฺติ ปวุจฺจติฯ

[11]

เฉเก กุสลสทฺโทยํ, อาโรคฺเย อนวชฺชเก;

ทิฏฺโฐ อิฏฺฐวิปาเกปิ, อนวชฺชาทิเก อิธฯ

ตสฺมา อนวชฺชอิฏฺฐวิปากลกฺขณํ กุสลํ, อกุสลวิทฺธํสนรสํ, โวทานปจฺจุปฏฺฐานํฯ วชฺชปฏิปกฺขตฺตา อนวชฺชลกฺขณํ วา กุสลํ, โวทานภาวรสํ, อิฏฺฐวิปากปจฺจุปฏฺฐานํ, โยนิโสมนสิการปทฏฺฐานํฯ สาวชฺชานิฏฺฐวิปากลกฺขณมกุสลํฯ ตทุภยวิปรีตลกฺขณมพฺยากตํ, อวิปาการหํ วาฯ