เมนู

เอเตน ‘‘อตฺถี’’ติ สมญฺญาย อนุปาทานโต อตีตํ อนาคตํ ปรมตฺถโต นตฺถีติ ทสฺสิตํ โหติฯ อิมินาวูปาเยนาติ ‘‘ขนฺธาทิภาวาวิชหนโต’’ติ เอวํ วุตฺเตน เหตุนาฯ อุปปตฺติสาธนยุตฺติ หิ อิธ ‘‘อุปาโย’’ติ วุตฺตาฯ

นสุตฺตสาธนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สุตฺตสาธนกถาวณฺณนา

[298] เอเต ธมฺมาติ เอเต ขนฺธอายตนธาตุธมฺมาฯ สุตฺตาหรณนฺติ นิรุตฺติปถสุตฺตาหรณํฯ เนสนฺติ อตีตานาคตานํฯ

สุตฺตสาธนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อตีตกฺขนฺธาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. เอกจฺจํอตฺถีติกถา

1. อตีตาทิเอกจฺจกถาวณฺณนา

[299] เย กตูปจิตา กุสลากุสลา ธมฺมา วิปากทานาย อกโตกาสา, กโตกาสา จ เย ‘‘โอกาสกตุปฺปนฺนา’’ติ วุจฺจนฺติฯ เย จ วิปฺปกตวิปากา, เต สพฺเพปิ ‘‘อวิปกฺกวิปากา’’ติ เวทิตพฺพาฯ เตสํ วิปากทานสามตฺถิยํ อนปคตนฺติ อธิปฺปาเยน ปรวาที อตฺถิตํ อิจฺฉติฯ เย ปน ปรวาที สพฺเพน สพฺพํ วิปกฺกวิปากา กุสลากุสลา ธมฺมา, เตสํ อปคตนฺติ นตฺถิตํ อิจฺฉติฯ เตนาห ‘‘อตฺถีติ เอกจฺจํ อตฺถิ เอกจฺจํ นตฺถี’’ติอาทิฯ เอวํ อิจฺฉนฺตสฺส ปน ปรวาทิโน ยถา อวิปาเกสุปิ เอกจฺจํ นตฺถีติ อาปชฺชติ, เอวํ วิปกฺกวิปาเกสุ อวิปกฺกวิปาเกสุ จ อาปชฺชเตวาติ ทสฺเสตุํ ‘‘อวิปกฺกวิปากา ธมฺมา เอกจฺเจ’’ติอาทินา ปาฬิ ปวตฺตาฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ติณฺณํ ราสีนํ วเสนา’’ติอาทิฯ โวหารวเสนาติ ผลสฺส อนุปรมโวหารวเสน, เหตุกิจฺจํ ปน อนุปรตํ อนุปจฺฉินฺนํ อตฺถีติ ลทฺธิยํ ฐิตตฺตา โจเทตพฺโพวฯ อวิจฺเฉทวเสน ปวตฺตมานญฺหิ ผลสฺส ปพนฺธโวหารํ ปรวาที โวหารโต อตฺถีติ อิจฺฉติ, เหตุ ปนสฺส กมฺมํ ปรมตฺถโต จ กมฺมูปจยวาทิภาวโต ปตฺติอปฺปตฺติสภาวตาทโย วิย จิตฺตวิปฺปยุตฺโต กมฺมูปจโย นาม เอโก สงฺขารธมฺโม อวิปนฺโน, โสปิ ตสฺเสว เววจนนฺติ ปรวาทีฯ ยํ สนฺธายาห –

‘‘นปฺปจยนฺติ กมฺมานิ, อปิ กปฺปสหสฺสโต;

ปตฺวา ปจฺจยสามคฺคิํ, กาเล ปจฺจนฺติ ปาณิน’’นฺติฯ

ยญฺจ สนฺธาย ปรโต ปริโภคมยปุญฺญกถาย ‘‘ปริโภคมยํ ปน จิตฺตวิปฺปยุตฺตํ อุปฺปชฺชตีติ ลทฺธิยา ปฏิชานาตี’’ติ วกฺขติฯ

เอกจฺจํอตฺถีติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. สติปฏฺฐานกถาวณฺณนา

[301] ปรมตฺถสติปฏฺฐานตฺตาติ เอเตน โลกุตฺตราย เอว สมฺมาสติยา ตตฺถาปิ มคฺคภูตาย นิปฺปริยาเยน สติปฏฺฐานภาโว นิยฺยานิกตฺตา อิตราย ปริยาเยนาติ ทสฺเสติฯ มคฺคผลสมฺมาสติยา ธมฺมานุสฺสติภาวปริยาโย อตฺถีติ ‘‘โลกิยโลกุตฺตรสติปฏฺฐานสมุทายภูตสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ สติสมุทายภูตสฺส น สติโคจรภูตสฺสาติ อธิปฺปาโยฯ สติโคจรสฺส หิ สติปฏฺฐานตํ โจเทตุํ ปาฬิยํ ‘‘จกฺขายตนํ สติปฏฺฐาน’’นฺติ อารทฺธํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘สพฺพธมฺมานํ ปเภทปุจฺฉาวเสน วุตฺต’’นฺติฯ สุตฺตสาธนายํ ปน ปฐมํ โลกิยสติปฏฺฐานวเสน, ทุติยํ มิสฺสกวเสน, ตติยํ โลกุตฺตรวเสน ทสฺสิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

สติปฏฺฐานกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ