เมนู

1. สุทฺธพฺรหฺมจริยกถาวณฺณนา

[269] เหฏฺฐาปีติ ปรนิมฺมิตวสวตฺติเทเวหิ เหฏฺฐาปิฯ มคฺคภาวนมฺปิ น อิจฺฉนฺตีติ วิญฺญายติ ‘‘อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ อิมินา ‘‘ทฺเวปิ พฺรหฺมจริยวาสา นตฺถิ เทเวสูติ อุปลทฺธิวเสนา’’ติ วุตฺตตฺตาฯ

[270] ตสฺเสวาติ ปรวาทิโน เอวฯ ปุคฺคลวเสนาติ ‘‘คิหีนญฺเจว เอกจฺจานญฺจ เทวาน’’นฺติ เอวํ ปุคฺคลวเสนฯ ตสฺสาติ ปรวาทิโนฯ ปฏิกฺเขโป น ยุตฺโตติ เอวํ ปุคฺคลวเสน อตฺถโยชนา น ยุตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ ปุคฺคลาธิฏฺฐาเนน ปน กตาปิ อตฺถวณฺณนา โอกาสวเสน ปริจฺฉิชฺชตีติ นายํ โทโสฯ ตสฺสายํ อธิปฺปาโยติ อยํ ‘‘คิหีนญฺเจวา’’ติอาทินา วุตฺโต ตสฺส ปรวาทิโน ยทิ อธิปฺปาโย, เอวํ สญฺญาย ปรวาทิโน สกวาทินา สมานาทาโยติ น นิคฺคหารโห สิยาฯ เตนาห ‘‘สก…เป.… ตพฺโพ’’ติฯ ปฐมํ ปน อนุชานิตฺวา ปจฺฉา ปฏิกฺเขเปเนว นิคฺคเหตพฺพตา เวทิตพฺพาฯ เกจิ ‘‘ยตฺถ นตฺถิ ปพฺพชฺชา, นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ ปุจฺฉาย เอกจฺจานํ มนุสฺสานํ มคฺคปฺปฏิเวธํ สนฺธาย ปรวาทิโน ปฏิกฺเขโปฯ ยทิปิ โส เทวานํ มคฺคปฺปฏิลาภํ น อิจฺฉติ, สมฺภวนฺตํ ปน สพฺพํ ทสฺเสตุํ อฏฺฐกถายํ ‘คิหีน’มิจฺเจว อวตฺวา ‘เอกจฺจานญฺจ เทวาน’นฺติ วุตฺต’’นฺติ วทนฺติ, ตํ น สุนฺทรํ ‘‘สนฺธายา’’ติ วุตฺตตฺตา, ปุริโมเยวตฺโถ ยุตฺโตฯ

สุทฺธพฺรหฺมจริยกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สํสนฺทนพฺรหฺมจริยกถาวณฺณนา

[273] รูปาวจรมคฺเคนาติ รูปาวจรชฺฌาเนนฯ ตญฺหิ รูปภวูปปตฺติยา อุปายภาวโต มคฺโคติ วุตฺโตฯ ยถาห ‘‘รูปุปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวตี’’ติ (ธ. ส. 160)ฯ อิทนฺติ อิทํ รูปาวจรชฺฌานํฯ ‘‘อิธวิหายนิฏฺฐเหตุภูโต รูปาวจรมคฺโค’’ติอาทิกํ ทีเปนฺตํ วจนํ อนาคามิมคฺคสฺส ตพฺภาวทีปเกน ‘‘อิธ ภาวิตมคฺโค’’ติอาทิเกน กถํ สเมตีติ โจเทตฺวา ยถา สเมติ , ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘ปุพฺเพ ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ‘‘ปุพฺเพ’’ติ อิมินา ‘‘อิธ ภาวิตมคฺโค’’ติอาทิกํ วทนฺติ, อิธาปิ ปน ‘‘รูปาวจรมคฺเคนา’’ติอาทิกํฯ ตตฺถ อนาคามี เอวาติ อนาคามิผลฏฺโฐ เอวฯ ฌานานาคามีติ อสมุจฺฉินฺนชฺฌตฺตสํโยชโนปิ รูปภเว อุปฺปชฺชิตฺวา อนาวตฺติธมฺมมคฺคํ ภาเวตฺวา ตตฺเถว ปรินิพฺพายนโตฯ อธิปฺปาโยติ ยถาวุตฺโต ทฺวินฺนํ อฏฺฐกถาวจนานํ อวิโรธทีปโก อธิปฺปาโยฯ

อิธาติ กามโลเกฯ ตตฺถาติ พฺรหฺมโลเกฯ เอตฺถ จ ปรวาที เอวํ ปุจฺฉิตพฺโพ ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, ฐาเนหี’’ติ สุตฺตํ กิํ ยถารุตวเสน คเหตพฺพตฺถํ, อุทาหุ สนฺธายภาสิตนฺติ? ตตฺถ ชานมาโน สนฺธายภาสิตนฺติ วเทยฺยฯ อญฺญถา ‘‘ปรนิมฺมิตวสวตฺติเทเว อุปาทายา’’ติอาทิ วตฺตุํ น สกฺกา ‘‘เทเว จ ตาวติํเส’’ติ วุตฺตตฺตาฯ ยถา หิ ตสฺส ‘‘เสยฺยถาปิ เทเวหิ ตาวติํเสหิ สทฺธิํ มนฺเตตฺวา’’ติอาทีสุ วิย สกฺกํ เทวราชานํ อุปาทาย กามาวจรเทเวสุ ตาวติํสเทวา ปากฏา ปญฺญาตาติ เตสํ คหณํ, น เตเยว อธิปฺเปตาติ สุตฺตปทสฺส สนฺธายภาสิตตฺถํ สมฺปฏิจฺฉิตพฺพํ, เอวํ ‘‘อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ เอตฺถาปิ อนวชฺชสุขอพฺยาเสกสุขเนกฺขมฺมสุขาทิสนฺนิสฺสยภาเวน มหานิสํสตาย สาสเน ปพฺพชฺชา ‘‘อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ อิมสฺมิํ สุตฺเต อธิปฺเปตาฯ สา หิ อุตฺตรกุรุกานํ เทวานญฺจ อโนกาสภาวโต ทุกฺกรา ทุลฺลภา จฯ ตตฺถ สูริยปริวตฺตาทีหิปิ เทเวสุ มคฺคปฏิลาภาย อตฺถิตา วิภาเวตพฺพา, อุตฺตรกุรุกานํ ปน วิเสสานธิคมภาโว อุภินฺนมฺปิ อิจฺฉิโต เอวาติฯ

สํสนฺทนพฺรหฺมจริยกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

พฺรหฺมจริยกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ