ปตฺตวิเสสโต หิ ปริหานีติฯ อิตเรติ สกทาคามิอาทิกาฯ อุปริมคฺคตฺถายาติ อุปริมคฺคตฺตยปฏิลาภตฺถาย ‘‘นิยโต’’ติ วุตฺตมตฺถํ อคฺคเหตฺวาฯ

วาทยุตฺติปริหานิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อริยปุคฺคลสํสนฺทนปริหานิกถาวณฺณนา

[241] ตโตติ อรหตฺตโตฯ ตตฺถาติ ทสฺสนมคฺคผเลฯ วายาเมนาติ วิปสฺสนุสฺสาหเนนฯ ตทนนฺตรนฺติ โสตาปตฺติผลานนฺตรํฯ ปฐมํ ทสฺสนมคฺคผลานนฺตรํ อรหตฺตํ ปาปุณาติ, ตโต ปริหีโน ปุน วายมนฺโต ตทนนฺตรํ น อรหตฺตํ ปาปุณาตีติ กา เอตฺถ ยุตฺตีติ อธิปฺปาโยฯ ปรวาที นาม ยุตฺตมฺปิ วทติ อยุตฺตมฺปีติ กิํ ตสฺส วาเท ยุตฺติคเวสนายาติ ปน ทฏฺฐพฺพํฯ อปริหานสภาโว ภาวนามคฺโค อริยมคฺคตฺตา ทสฺสนาทสฺสนมคฺโค วิยฯ น เจตฺถ อสิทฺธตาสงฺกา โลกุตฺตรมคฺคสฺส ปรสฺสปิ อริยมคฺคภาวสฺส สิทฺธตฺตา, นาปิ โลกิยมคฺเคน อเนกนฺติกตา อริยสทฺเทน วิเสสิตตฺตาฯ ตถา น วิรุทฺธตา ทุติยมคฺคาทีนํ ภาวนามคฺคภาวสฺส โอฬาริกกิเลสปฺปหานาทีนญฺจ ปรสฺสปิ อาคมโต สิทฺธตฺตาฯ

อริยปุคฺคลสํสนฺทนปริหานิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สุตฺตสาธนปริหานิกถาวณฺณนา

[265] ปุคฺคลปญฺญตฺติอฏฺฐกถายํ ‘‘ปตฺติ, ผุสนา’’ติ จ ปจฺจกฺขโต อธิคโม อธิปฺเปโตติ วุตฺตํ ‘‘ปตฺตพฺพํ วทตีติ อาห ผุสนารห’’นฺติฯ

[267] กตสนฺนิฏฺฐานสฺสาติ อิมสฺมิํ สตฺตาเห มาเส อุตุมฺหิ อนฺโตวสฺเส วา อญฺญํ อาราเธสฺสามีติ กตนิจฺฉยสฺสฯ

สุตฺตสาธนปริหานิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปริหานิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. พฺรหฺมจริยกถา

1. สุทฺธพฺรหฺมจริยกถาวณฺณนา

[269] เหฏฺฐาปีติ ปรนิมฺมิตวสวตฺติเทเวหิ เหฏฺฐาปิฯ มคฺคภาวนมฺปิ น อิจฺฉนฺตีติ วิญฺญายติ ‘‘อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ อิมินา ‘‘ทฺเวปิ พฺรหฺมจริยวาสา นตฺถิ เทเวสูติ อุปลทฺธิวเสนา’’ติ วุตฺตตฺตาฯ

[270] ตสฺเสวาติ ปรวาทิโน เอวฯ ปุคฺคลวเสนาติ ‘‘คิหีนญฺเจว เอกจฺจานญฺจ เทวาน’’นฺติ เอวํ ปุคฺคลวเสนฯ ตสฺสาติ ปรวาทิโนฯ ปฏิกฺเขโป น ยุตฺโตติ เอวํ ปุคฺคลวเสน อตฺถโยชนา น ยุตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ ปุคฺคลาธิฏฺฐาเนน ปน กตาปิ อตฺถวณฺณนา โอกาสวเสน ปริจฺฉิชฺชตีติ นายํ โทโสฯ ตสฺสายํ อธิปฺปาโยติ อยํ ‘‘คิหีนญฺเจวา’’ติอาทินา วุตฺโต ตสฺส ปรวาทิโน ยทิ อธิปฺปาโย, เอวํ สญฺญาย ปรวาทิโน สกวาทินา สมานาทาโยติ น นิคฺคหารโห สิยาฯ เตนาห ‘‘สก…เป.… ตพฺโพ’’ติฯ ปฐมํ ปน อนุชานิตฺวา ปจฺฉา ปฏิกฺเขเปเนว นิคฺคเหตพฺพตา เวทิตพฺพาฯ เกจิ ‘‘ยตฺถ นตฺถิ ปพฺพชฺชา, นตฺถิ ตตฺถ พฺรหฺมจริยวาโสติ ปุจฺฉาย เอกจฺจานํ มนุสฺสานํ มคฺคปฺปฏิเวธํ สนฺธาย ปรวาทิโน ปฏิกฺเขโปฯ ยทิปิ โส เทวานํ มคฺคปฺปฏิลาภํ น อิจฺฉติ, สมฺภวนฺตํ ปน สพฺพํ ทสฺเสตุํ อฏฺฐกถายํ ‘คิหีน’มิจฺเจว อวตฺวา ‘เอกจฺจานญฺจ เทวาน’นฺติ วุตฺต’’นฺติ วทนฺติ, ตํ น สุนฺทรํ ‘‘สนฺธายา’’ติ วุตฺตตฺตา, ปุริโมเยวตฺโถ ยุตฺโตฯ

สุทฺธพฺรหฺมจริยกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ