8. ลกฺขณยุตฺติวณฺณนา

[54] ลกฺขณยุตฺติกถายํ ‘‘ฉลวเสน ปน วตฺตพฺพํ อาชานาหิ นิคฺคห’’นฺติ ปาโฐ คเหตพฺโพฯ

ลกฺขณยุตฺติวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. วจนโสธนวณฺณนา

[55-59] ปททฺวยสฺส อตฺถโต เอกตฺเตติ ปททฺวยสฺส เอกตฺตตฺเถ สตีติ อตฺโถฯ ปริกปฺปวจนญฺเหตํ โทสทสฺสนตฺถํ ‘‘เอวํ สนฺเต อยํ โทโส’’ติฯ ตยิทํ เอกตฺตํ อุปลพฺภติ เอวาติ ปจฺฉิมปทาวธารณํ เวทิตพฺพํฯ ‘‘เกหิจิ ปุคฺคโล เกหิจิ น ปุคฺคโล’’ติ พฺยภิจารทสฺสนโต ปเรน น สมฺปฏิจฺฉิตนฺติ กตฺวา ตเมว อสมฺปฏิจฺฉิตตฺตํ วิภาเวนฺโต ‘‘ปุคฺคลสฺส หี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ อวิภชิตพฺพตนฺติ ‘‘อุปลพฺภติ จา’’ติ เอวํ อวิภชิตพฺพตํฯ วิภชิตพฺพตนฺติ ‘‘ปุคฺคโล จ ตทญฺญญฺจ อุปลพฺภตี’’ติ เอวํ วิภชิตพฺพตํฯ เอเตน ‘‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ เอวา’’ติ ปจฺฉิมปทาวธารณํ เวทิตพฺพํ, น ‘‘ปุคฺคโล เอว อุปลพฺภตี’’ติ อิมมตฺถํ ทสฺเสติฯ ตํ วิภาคนฺติ ยถาวุตฺตํ วิภชิตพฺพาวิภชิตพฺพํ วิภาคํ วทโต สกวาทิโน, อญฺญสฺส วา กสฺสจิฯ เอตสฺสาติ ปรวาทิโน ฯ ยถาวุตฺตวิภาคนฺติ ‘‘ปุคฺคโล อุปลพฺภติ…เป.… เกหิจิ น ปุคฺคโล’’ติ เอวํ ปาฬิยํ วุตฺตปฺปการํ วิภาคํฯ ยถาอาปาทิเตนาติ ‘‘ปุคฺคโล อุปลพฺภตีติ ปททฺวยสฺส อตฺถโต เอกตฺเต’’ติอาทินา อาปาทิตปฺปกาเรนฯ น ภวิตพฺพนฺติ ยทิปิ เตน ปุคฺคโล อุปลพฺภติ เอว วุจฺจติ, อุปลพฺภตีติ ปน ปุคฺคโล เอว น วุจฺจติ, อถ โข อญฺโญปิ, ตสฺมา ยถาวุตฺเตน ปสงฺเคน น ภวิตพฺพํฯ เตนาห ‘‘มคฺคิตพฺโพ เอตฺถ อธิปฺปาโย’’ติฯ

[60] อตฺถโต ปุคฺคโล นตฺถีติ วุตฺตํ โหติ อตฺตสุญฺญตาทสฺสเนน อนตฺตลกฺขณสฺส วิหิตตฺตาฯ

วจนโสธนวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ปญฺญตฺตานุโยควณฺณนา

[61-66] รูปกายาวิรหํ สนฺธาย อาห, น รูปตณฺหาสพฺภาวํฯ ตถา สติ อเนกนฺติกตฺตา ปฏิกฺขิปิตพฺพเมว สิยา, น อนุชานิตพฺพนฺติฯ ‘‘อตฺถิตายา’’ติ อาหาติ สมฺพนฺโธฯ กามีภาวสฺส อเนกนฺติกตฺตา กสฺสจิ กามธาตูปปนฺนสฺส กามธาตุยา อายตฺตตฺตาภาวโต จ กทาจิ ภาวสฺเสวาติ โยชนาฯ

[67] กายานุปสฺสนายาติ กายานุปสฺสนาเทสนายฯ สา หิ กายกายานุปสฺสีนํ วิภาคคฺคหณสฺส การณภูตา, กายานุปสฺสนา เอว วาฯ เอวํลทฺธิกตฺตาติ อญฺโญ กาโย อญฺโญ ปุคฺคโลติ เอวํลทฺธิกตฺตาฯ อาหจฺจ ภาสิตนฺติ ฐานกรณานิ อาหนฺตฺวา กถิตํ, ภควตา สามํ เทสิตนฺติ อตฺโถฯ

ปญฺญตฺตานุโยควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. คติอนุโยควณฺณนา

[69-72] ยานิสฺส สุตฺตานิ นิสฺสาย ลทฺธิ อุปฺปนฺนา, เตสํ ทสฺสนโต ปรโต ‘‘เตน หิ ปุคฺคโล สนฺธาวตี’’ติอาทินา ปาฬิ อาคตา, ปุรโต ปน ‘‘น วตฺตพฺพํ ปุคฺคโล สนฺธาวตี’’ติอาทินา, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ทสฺเสนฺโต…เป.… ภวิตพฺพ’’นฺติฯ ทสฺเสตฺวาติ วา วตฺตพฺพนฺติ ‘‘ยานิสฺส…เป.… ตานิ ทสฺเสตฺวา ‘เตน หิ ปุคฺคโล สนฺธาวตี’ติอาทิมาหา’’ติ วตฺตพฺพนฺติ อตฺโถฯ ทสฺเสนฺโตติ วา อิทํ ทสฺสนกิริยาย น วตฺตมานตามตฺตวจนํ, อถ โข ตสฺสา ลกฺขณตฺถวจนํ, เหตุภาววจนํ วาติ น โกจิ โทโสฯ

[91] โส วตฺตพฺโพติ โส ชีวสรีรานํ อนญฺญตาปชฺชนากาโร วตฺตพฺโพ, นตฺถีติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘รูปี อตฺตา’’ติ อิมิสฺสา ลทฺธิยา วเสน ‘‘เยน รูปสงฺขาเตน อตฺตโน สภาวภูเตน สรีเรน สทฺธิํ คจฺฉตี’’ติ เอวํ ปน อตฺเถ สติ โส อากาโร วุตฺโต เอว โหติ, ตถา จ สติ ‘‘รูปํ ปุคฺคโลติ อนนุญฺญาตตฺตา’’ติ เอวมฺปิ วตฺตุํ น สกฺกาฯ