เมนู

นิทานกถาวณฺณนา

ปรินิพฺพานเมว …เป.… วุตฺตํฯ อภินฺนสภาวมฺปิ หิ อตฺถํ ตทญฺญธมฺมโต วิเสสาวโพธนตฺถํ อญฺญํ วิย กตฺวา โวหรนฺติ ยถา ‘‘อตฺตโน สภาวํ ธาเรนฺตีติ ธมฺมา’’ติ (ธ. ส. อฏฺฐ. 1)ฯ สาติ อสงฺขตา ธาตุฯ กรณภาเวน วุตฺตา ยถาวุตฺตสฺส อุปสมสฺส สาธกตมภาวํ สนฺธายฯ ธมฺมวาที…เป.… ทุพฺพลตา วุตฺตา ตถารูปาย ปญฺญาย ภาเว ตาทิสานํ ปกฺขภาวาภาวโตฯ ลทฺธิยาติ ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล สจฺจิกฏฺฐปรมตฺเถน, ปริหายติ อรหา อรหตฺตา’’ติอาทิลทฺธิยาฯ สุตฺตนฺเตหีติ เทวตาสํยุตฺตาทีหิฯ ลิงฺคากปฺปเภทํ ปรโต สยเมว วกฺขติฯ

ภินฺทิตฺวา มูลสงฺคหนฺติ มูลสงฺคีติํ วินาเสตฺวา, เภทํ วา กตฺวา ยถา สา ฐิตา, ตโต อญฺญถา กตฺวาฯ สงฺคหิตโต วา อญฺญตฺราติ มูลสงฺคีติยา สงฺคหิตโต อญฺญตฺรฯ เตนาห ‘‘อสงฺคหิตํ สุตฺต’’นฺติฯ นีตตฺถํ ยถารุตวเสน วิญฺเญยฺยตฺถตฺตาฯ เนยฺยตฺถํ วิปริณามทุกฺขตาทิวเสน นิทฺธาเรตพฺพตฺถตฺตาฯ ตีหิ ฐาเนหีติ ‘‘สูรา สติมนฺโต อิธ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติ (อ. นิ. 9.21) เอวํ วุตฺเตหิ ตีหิ การเณหิฯ อญฺญํ สนฺธาย ภณิตนฺติ เอกํ ปพฺพชฺชาสงฺขาตํ พฺรหฺมจริยวาสํ สนฺธาย ภณิตํฯ อญฺญํ อตฺถํ ฐปยิํสูติ สพฺพสฺสปิ พฺรหฺมจริยวาสสฺส วเสน ‘‘นตฺถิ เทเวสุ พฺรหฺมจริยวาโส’’ติอาทิกํ (กถา. 269) อญฺญํ อตฺถํ ฐปยิํสุฯ สุตฺตญฺจ อญฺญํ สนฺธาย ภณิตํ ตโต อญฺญํ สนฺธาย ภณิตํ กตฺวา ฐปยิํสุ, ตสฺส อตฺถญฺจ อญฺญํ ฐปยิํสูติ เอวเมตฺถ โยชนา เวทิตพฺพาฯ สุญฺญตาทีติ อาทิ-สทฺเทน อนิจฺจตาทิํ สงฺคณฺหาติฯ

คมฺภีรํ เอกเทสํ มหาปเทสปริวาราทิํฯ เอกจฺเจ สกลํ อภิธมฺมํ วิสฺสชฺชิํสุ ฉฑฺฑยิํสุ เสยฺยถาปิ สุตฺตนฺติกาฯ เต หิ ตํ น ชินวจนนฺติ วทนฺติฯ กถาวตฺถุสฺส สวิวาทตฺเตติอาทิ เหฏฺฐา นิทานฏฺฐกถาย อาคตนยํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เกจิ ปน ปุคฺคลปญฺญตฺติยาปิ สวิวาทตฺตํ มญฺญนฺติฯ ‘‘ตติยสงฺคีติโต ปุพฺเพ ปวตฺตมานานํ วเสนา’’ติ อิทํ กสฺมา วุตฺตํ, นนุ ตติยสงฺคีติโต ปุพฺเพปิ ตํ มาติการูเปน ปวตฺตเตว? นิทฺเทสํ วา สนฺธาย ตถา วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

อญฺญานีติ อญฺญาการานิ อภิธมฺมปกรณาทีนิ อกริํสุ, ปวตฺตนฺตานิปิ ตานิ อญฺญถา กตฺวา ปฐิํสูติ อตฺโถ มญฺชุสิรีติ อิทํ กสฺมา วุตฺตํฯ น หิ ตํ นามํ ปิฏกตฺตยํ อนุวตฺตนฺเตหิ ภิกฺขูหิ คยฺหติ? อิตเรหิ คยฺหมานมฺปิ วา สาสนิกปริญฺเญหิ น สาสนาวจรํ คยฺหตีติ กตฺวา วุตฺตํฯ นิกายนามนฺติ มหาสงฺฆิกาทินิกายนามํ, ทุตฺตคุตฺตาทิวคฺคนามญฺจฯ

สงฺกนฺติกานํ เภโท สุตฺตวาทีติ สงฺกนฺติกานํ อนนฺตเร เอโก นิกายเภโท สุตฺตวาที นาม ภิชฺชิตฺถฯ สหาติ เอกชฺฌํ กตฺวา, คณิยมานาติ อตฺโถฯ

อุปฺปนฺเน วาเท สนฺธายาติ ตติยสงฺคีติกาเล อุปฺปนฺเน วาเท สนฺธายฯ อุปฺปชฺชนเกติ ตโต ปฏฺฐาย ยาว สทฺธมฺมนฺตรธานา เอตฺถนฺตเร อุปฺปชฺชนเกฯ สุตฺตสหสฺสาหรณญฺเจตฺถ ปรวาทภญฺชนตฺถญฺจ สกวาทปติฏฺฐาปนตฺถญฺจฯ สุตฺเตกเทโสปิ หิ ‘‘สุตฺต’’นฺติ วุจฺจติ สมุทายโวหารสฺส อวยเวสุปิ ทิสฺสนโต ยถา ‘‘ปโฏ ทฑฺโฒ, สมุทฺโท ทิฏฺโฐ’’ติ จฯ เต ปเนตฺถ สุตฺตปเทสา ‘‘อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน’’ติอาทินา อาคตา เวทิตพฺพาฯ

นิทานกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มหาวคฺโค

1. ปุคฺคลกถา

1. สุทฺธสจฺจิกฏฺโฐ

1. อนุโลมปจฺจนีกวณฺณนา