4. จตุกฺกนิทฺเทสวณฺณนา
[133] ปเรนาติ อญฺเญน, อาณตฺเตนาติ อตฺโถฯ อาณตฺติยา อตฺตนา จาติ อาณาปกสฺส อาณตฺติยา, อตฺตนา จ อาณตฺเตน กตํ ตญฺจ ตสฺส อาณาปกสฺส ยํ วจีปโยเคน กตนฺติ โยชนาฯ อาณตฺติยา ปาปสฺสาติ อาณาปนวเสน ปสุตปาปสฺสฯ
[148] เทสนาย กรณภูตายฯ ธมฺมานนฺติ เทสนาย ยถาโพเธตพฺพานํ สีลาทิธมฺมานํฯ
[152] อนนฺตรนฺติ ญาณสฺส อุปฏฺฐิตนฺติ อนนฺตรํ วุตฺตํฯ กิํ ปน ตนฺติ อาห ‘‘วจน’’นฺติฯ ลุชฺชตีติ อิทํ เยน การเณน โลก-สทฺโท ตทตฺเถ ปวตฺโต, ตํ ทสฺเสตีติ อาห ‘‘การณยุตฺต’’นฺติฯ
[156] สหิตาสหิตสฺสาติ กุสลสทฺทโยเคน สามิวจนํ ภุมฺมตฺเถติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สหิตาสหิเตติ อตฺโถ’’ติฯ สหิตภาสเนน เทสกสมฺปตฺติ, สหิตาสหิตโกสลฺเลน สาวกสมฺปตฺติ เวทิตพฺพาฯ ปริสสมฺปตฺติปิ ญาณสมฺปนฺนสฺส ธมฺมกถิกสฺส ปฏิภานสมฺปทาย การณํ โหตีติ อาห ‘‘สาวกสมฺปตฺติยา โพเธตุํ สมตฺถตายา’’ติฯ
[157] กุสลธมฺเมหีติ สมถวิปสฺสนาธมฺเมหิฯ จตุตฺโถ วุตฺโต, โย เนว สงฺฆํ นิมนฺเตติ, น ทานํ เทติฯ
[166] ยมิทํ ‘‘กาเลนา’’ติ วุตฺตนฺติ ‘‘โย ตตฺถ อวณฺโณ, ตมฺปิ ภณติ กาเลนฯ โยปิ ตตฺถ วณฺโณ, ตมฺปิ ภณติ กาเลนา’’ติ ยํ อิทํ ปาฬิยํ วุตฺตํ, ตตฺร ตสฺมิํ วจเน วากฺเย โย ปุคฺคโล ‘‘กาเลน ภณตี’’ติ วุตฺโต, โส กีทิโสติ วิจารณาย ตสฺส ทสฺสนตฺถํ ‘‘กาลญฺญู โหตี’’ติอาทิ ปาฬิยํ วุตฺตนฺติ ทสฺเสนฺโต สงฺคเห อาหาติ โยชนาฯ
[168] ปุพฺพุปฺปนฺนปจฺจยวิปตฺตีติ ตสฺมิํ อตฺตภาเว ปฐมุปฺปนฺนปจฺจยวิปตฺติฯ เตสํ วิปตฺติ ปวตฺตปฺปจฺจยวิปตฺตีติ โยชนาฯ
[173] เตสนฺติ ปหีนาวสิฏฺฐกิเลสานํฯ วิมุตฺติทสฺสนเมว โหติ วิมุตฺติอตฺถตฺตา ตํทสฺสนสฺสฯ
[174] ตนฺตาวุตานํ วตฺถานนฺติ นิทฺธารเณ สามิวจนํฯ
[178] นามกาโยติ นามสมูโหฯ อิทเมว จ ทฺวยนฺติ สีลสํวรปูรณํ, สาชีวาวีติกฺกมนญฺจาติ อิทเมว ทฺวยํฯ ตโตติ สาชีวาวีติกฺกมนโตฯ กถาย หลิทฺทราคาทิสทิสตาติ โยชนาฯ เตนาห ‘‘น ปุคฺคลสฺสา’’ติฯ
[179] อิติ-สทฺเทนาติ ‘‘ทารุมาสโก’’ติ เอตฺถ วุตฺตอิติ-สทฺเทนฯ เอวํปกาเรติ อิมินาปิ สลากาทิเก สงฺคณฺหาติฯ
[181] อวิสฏสุขนฺติ อวิกฺเขปสุขํฯ
[187] ขนฺธธมฺเมสูติ สงฺขตธมฺเมสุฯ ตทลาเภนาติ มคฺคผลาลาเภนฯ อตฺเถนาติ สีลาทิอตฺเถนฯ
จตุกฺกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
5. ปญฺจกนิทฺเทสวณฺณนา
[191] ยถา เตสุ ปฏิปชฺชิตพฺพนฺติ เตสุ ปญฺจสุ ปุคฺคเลสุ ยถารหํ อุปเมยฺโยปมาทสฺสนมุเขน หิตูปเทสปฏิปตฺติยา ยถา อญฺเญหิ ปฏิปชฺชิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ กิริยาวาจี อารมฺภ-สทฺโท อธิปฺเปโต, น ‘‘อารมฺภกตฺตุสฺส กสาวปุจฺฉา’’ติอาทีสุ วิย ธมฺมวาจีติ อาห ‘‘อารมฺภกิริยาวาจโก สทฺโท’’ติฯ ‘‘นิรุชฺฌนฺตี’’ติ วุตฺตตฺตา ‘‘มคฺคกิจฺจวเสนา’’ติ วุตฺตํฯ
[192] คหณํ ‘‘เอวเมต’’นฺติ สมฺปฏิจฺฉนํฯ
[199] น เอวํ สมฺพนฺโธ อสมานชาติกตฺตาฯ
ปญฺจกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
