เมนู

เตนาติ ‘‘โน จสฺส, โน จ เม สิยา’’ติ วจเนนฯ เตนาติ วา ยถาวุตฺเตน ตสฺส อตฺถวจเนนฯ อิมสฺส ทุกฺขสฺสาติ อิมสฺส สมฺปติ วตฺตมานสฺส วิญฺญาณาทิทุกฺขสฺสฯ อุทยทสฺสนํ ญาณํฯ จตูหิปีติ ‘‘โน จสฺสา’’ติ จตูหิ ปเทหิฯ ยํ อตฺถีติ ยํ ปรมตฺถโต วิชฺชติ ฯ เตนาห ‘‘ภูตนฺติ สสภาว’’นฺติ, ภูตนฺติ ขนฺธปญฺจกนฺติ อตฺโถฯ ยถาห ‘‘ภูตมิทนฺติ, ภิกฺขเว, สมนุปสฺสถา’’ติฯ วิวฏฺฏมานโส วิวิจฺจมานหทโย ตณฺหาทิโสตโต นิวตฺตชฺฌาสโยฯ อุเปกฺขโก โหตีติ จตฺตภริโย วิย ปุริโส ภยํ นนฺทิญฺจ ปหาย อุทาสิโน โหติฯ

อวิสิฏฺเฐติ หีเนฯ วิสิฏฺเฐติ อุตฺตเมฯ ‘‘ภเว’’ติ วตฺวา ‘‘สมฺภเว’’ติ วุจฺจมานํ อวุตฺตวาจกํ โหตีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘ปจฺจุปฺปนฺโน’’ติอาทิมาหฯ ภูตเมว วุจฺจตีติ ยํ ภูตนฺติ วุจฺจติ, ตเทว ภโวติ จ วุจฺจติ, ภวติ อโหสีติ วาฯ สมฺภวติ เอตสฺมาติ สมฺภโวฯ ตทาหาโร ตสฺส ภวสฺส ปจฺจโยฯ อนุกฺกเมน มคฺคปญฺญายาติ วิปสฺสนานุกฺกเมน ลทฺธาย อริยมคฺคปญฺญายฯ เตนาติ เสกฺเขนฯ

เอกกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุกนิทฺเทสวณฺณนา

[63] กสฺสจีติ กสฺสจิปิฯ กถญฺจีติ เกนจิ ปกาเรน, วิกฺขมฺภนมตฺเตนาปีติ วุตฺตํ โหติฯ อชฺฌตฺตคฺคหณสฺสาติ อตฺตานํ อธิกิจฺจ อุทฺทิสฺส ปวตฺตคฺคาหสฺสฯ

[83] ปุริมคฺคหิตนฺติ ‘‘กริสฺสติ เม’’ติอาทินา จิตฺเตน ปฐมํ คหิตํฯ ตํ กตนฺติ ตํ ตาทิสํ อุปการํฯ ปุญฺญผลํ อุปชีวนฺโต กตญฺญุปกฺเข ติฏฺฐตีติ วุตฺตํ ‘‘ปุญฺญผลํ อนุปชีวนฺโต’’ติฯ

[90] คุณปาริปูริยา ปริปุณฺโณ ยาวทตฺโถ อิธ ติตฺโตติ อาห ‘‘นิฏฺฐิตกิจฺจตาย นิรุสฺสุกฺโก’’ติฯ

ทุกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ติกนิทฺเทสวณฺณนา

[91] เสสสํวรเภเทนาติ กายิกวาจสิกวีติกฺกมโต เสเสน สํวรวินาเสนฯ โส ปน ทฺวารวเสน วุจฺจมาโน มโนทฺวาริโก โหตีติ อาห ‘‘มโนสํวรเภเทนา’’ติฯ อิทานิ ตํ ปการเภเทน ทสฺเสนฺโต ‘‘สติสํวราทิเภเทน วา’’ติ อาห, มุฏฺฐสจฺจาทิปฺปวตฺติยาติ อตฺโถฯ ยํ กิญฺจิ สภาวภูตํ จริตมฺปิ ‘‘สีล’’นฺติ วุจฺจตีติ อกุสลสฺสปิ สีลปริยาโย วุตฺโตฯ

[94] สมานวิสยานนฺติ ปฐมผลาทิโก สมาโน เอวรูโป วิสโย เอเตสนฺติ สมานวิสยา, เตสํฯ

[107] ตทตฺโถ ตปฺปโยชโน โลกุตฺตรสาธโกติ อตฺโถฯ ตสฺส ปรมตฺถสาสนสฺสฯ มูเลกเทสตฺตาติ มูลภาเวน เอกเทสตฺตาฯ

[118] อุนฺนโฬ อุคฺคตตุจฺฉมาโนฯ

[123] สีลสฺส อนุคฺคณฺหนํ อปริสุทฺธิยํ โสธนํ อปาริปูริยํ ปูรณญฺจาติ อาห ‘‘โสเธตพฺเพ จ วฑฺเฒตพฺเพ จา’’ติฯ อธิสีลํ นิสฺสายาติ อธิสีลํ นิสฺสยํ กตฺวา อุปฺปนฺนปญฺญายฯ

[124] คูถสทิสตฺตเมว ทสฺเสติ, น คูถกูปสทิสตฺตนฺติ อธิปฺปาโยฯ คูถวเสเนว หิ กูปสฺสปิ ชิคุจฺฉนียตาติฯ อยญฺจ อตฺโถ คูถราสิเยว คูถกูโปติ อิมสฺมิํ ปกฺเข นวตฺตพฺโพ สิยาฯ

[130] สรภงฺคสตฺถาราทโย รูปภวาทิกามาทิปริญฺญํ กตฺวา ปญฺญเปนฺโต โลกิยํ ปริญฺญํ สมฺมเทว ปญฺญเปนฺตีติ อาห ‘‘เยภุยฺเยน น สกฺโกนฺตี’’ติฯ อสมตฺถภาวํ วา สนฺธาย โน จ ปญฺญาเปตุํ สกฺโกนฺตีติ วุตฺตนฺติ โยชนาฯ

ติกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ