6. วิตกฺกตฺติกวณฺณนา

[22] วิตกฺกตฺติเก สตฺตสุ มูลเกสูติ ‘‘สวิตกฺกสวิจารํ ธมฺมํ ปฏิจฺจา’’ติอาทินา อาคตานิ ตีณิ เอกกานิ, ตีณิ ทุกานิ, เอกํ ติกนฺติ เอวํ เอกมูลกานิ ยานิ สตฺตมูลกานิ, เตสุฯ ยถากฺกมนฺติ ปาฬิยํ อาคตานุกฺกเมนฯ สตฺตาติ ปฐเม เอกเก สตฺตฯ ปญฺจาติ ทุติเย ปญฺจฯ ตานิมานิ เหตุปจฺจเย วุตฺตนเยน เวทิตพฺพานิฯ อิธ ปน ปวตฺติวเสเนว โยเชตพฺพํฯ ตีณีติอาทีสุ ตติเย ตีณิ, จตุตฺเถ เอกํ, ปญฺจเม ตีณิ, ฉฏฺเฐปิ ตีณิ, สตฺตเม เอกํฯ ตานิ ปน ยถากฺกมํ ตติยปทํ ปฏิจฺจ ตติยปททุติยปทตทุภยวเสน, ปฐมปทตติยปทานิ ปฏิจฺจ ตติยปทวเสน, ปฐมปททุติยปทานิ ปฏิจฺจ ปฐมปทตติยปทตทุภยวเสน, ทุติยปทตติยปทานิ ปฏิจฺจ ปฐมปทตติยปทตทุภยวเสน, ปฐมทุติยตติยปทานิ ปฏิจฺจ ตติยปทวเสเนว เวทิตพฺพานิฯ อญฺญมญฺเญ อฏฺฐวีสาติอาทีสุปิ อิมินาว นเยน คณนา เวทิตพฺพาฯ เอวนฺติ ยถาวุตฺตํ คณนํ ปจฺจามสติฯ ทุติยตติยมูลเกสุ เอกํ เอกนฺติ ทุติยมูลเก เอกํ, ตติยมูลเก เอกนฺติ โยเชตพฺพํฯ ตถา อาเสวเนติ ยถา ปุเรชาเต เอกาทส, ตถา อาเสวเนติ อตฺโถฯ อญฺญานีติ อธิปติอญฺญมญฺญปุเรชาตาเสวนโต อญฺเญสุ ปจฺจเยสุ คณนานิฯ เหตุอารมฺมณสทิสานีติ เหตุอารมฺมณปจฺจเยสุ คณนาสทิสานิฯ

[31] อวิเสเสนาติ ‘‘วิปาก’’นฺติ วิเสสนํ อกตฺวา น ปน วิสฺสชฺชนํ กตนฺติ โยชนาฯ ตตฺถ การณํ วตฺตุํ ‘‘กสฺมา’’ติอาทิมาหฯ อิตเรสนฺติ โลกิยวิปากานํฯ เต วิสุํ นิทฺธาเรตฺวา วุตฺตาติ เต ยถาวุตฺตโลกิยวิปากา อวิตกฺกวิจารมตฺตสามญฺญโต วิสุํ นีหริตฺวา วุตฺตาฯ ‘‘อวิตกฺกวิจารมตฺเต ขนฺเธ ปฏิจฺจ อวิตกฺกวิจารมตฺตา อธิปตี’’ติ วุตฺตราสิ ปุริมโกฏฺฐาโสฯ

[38] เอตนฺติ ‘‘อวิตกฺกวิจารมตฺตํ อวิตกฺก…เป.… สห คจฺฉนฺเตนา’’ติ อาคตปาฬิปทํฯ ตสฺส อตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘มูลํ…เป.… วุตฺตํ โหตี’’ติ อาหฯ