เมนู

อนุโลมปจฺจนียวณฺณนา

[550] อิเมเหวาติ ‘‘กุสโล กุสลสฺส, อกุสโล อกุสลสฺสา’’ติ อิเมหิ เอว สมานา โหนฺติ กุสลาทิตาสามญฺเญนฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อตฺถาภาวโต ปน น อนุรูปา’’ติฯ ‘‘กุสโล กุสลสฺสา’’ติอาทินา สติปิ อุทฺเทสโต สามญฺเญ เยภุยฺเยน สิยา วิภงฺเค วิเสโสติ อาห ‘‘ยถาโยคํ นิทฺเทสโต จา’’ติฯ

[551] เหตุนามนฺติ เหตุ จ ตํ นามญฺจาติ เหตุนามํฯ ปจฺจยนฺติ ตเมว ปจฺจยภูตํ สนฺธายาติ โยชนาฯ

[552] ทฺวินฺนมฺปิ อธิปตีนนฺติ สหชาตารมฺมณาธิปตีนํ วเสน, ตํ ‘‘กุสลํ กุสลสฺส สหชาตโต เจว อารมฺมณโต จา’’ติอาทินา อฏฺฐกถายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ นารมฺมเณ สตฺตาติ สหชาตาธิปติสฺส วเสน วุตฺตํ, น สหชาเต สตฺตาติ อารมฺมณาธิปติสฺส วเสน วุตฺตนฺติ โยชนาฯ เอวนฺติ ยถา อธิปติมฺหิ วุตฺตํ, เอวํ สพฺพตฺถ สพฺพปจฺจเยสุฯ ‘‘ตสฺมิํ ตสฺมิํ…เป.… อุทฺธริตพฺพา’’ติ วตฺวา ตสฺส คณนุทฺธารสฺส สุกรตํ อุปายญฺจ ทสฺเสนฺโต ‘‘อนุโลเม…เป.… วิญฺญาตุ’’นฺติ อาหฯ

อนุโลมปจฺจนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปจฺจนียานุโลมวณฺณนา

[631] ปริหาปนคณนายาติ ปริหาเปตพฺพคณนาย สมานตฺตญฺจ น เอกนฺติกํ อูนตมภาวสฺสปิ สมฺภวโตติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘นเหตุนารมฺมณทุกสฺสา’’ติอาทิฯ ตตฺถ สทฺธิํ โยชิยมาเนน อูนตรคณเนน อธิปติปจฺจเยน ปริหีนาปีติ โยชนาฯ สทฺธิํ ปริหีนาปีติ วา อิมสฺมิํ ปกฺเข ‘‘อธิปติปจฺจเยนา’’ติ อิตฺถมฺภูตลกฺขเณ กรณวจนํฯ เอตนฺติ ลกฺขณํฯ

อฏฺฐานนฺติ อนุโลมโต อฏฺฐานํ อติฏฺฐนํฯ ติฏฺฐนฺตีติ อนุโลมโตติ โยชนาฯ เตสนฺติ เหตุอาทีนํฯ อิตเรสูติ ยาทิสา อธิปฺเปตา, เต ทสฺเสตุํ ‘‘อธิปตี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อิมานิ ทฺเวติ ‘‘กุสลาพฺยากตา อพฺยากตสฺส, อกุสลาอพฺยากตา อพฺยากตสฺสา’’ติ อิมานิ จ ทฺเวฯ

นเหตุมูลกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

[636] เหตุยา วุตฺเตหิ ตีหีติ เหตุปจฺจยา วุตฺเตหิ ตีหิ วิสฺสชฺชเนหิ สทฺธิํฯ วารสามญฺญเมว วทติ, น อตฺถสามญฺญนฺติ อธิปฺปาโยฯ ตถา กมฺเม ตีณีติ เหตุยา วุตฺตาเนวาติ จาติ ‘‘กมฺเม ตีณี’’ติ เอตฺถ ‘‘เหตุยา วุตฺตาเนวา’’ติ อิมสฺมิํ อตฺถวจเนปิ ตถา วารสามญฺญเมว สนฺธาย วทตีติ อตฺโถฯ

[644] เอเกกเมวาติ เอเกกเมว วิสฺสชฺชนํฯ

[650] สกฏฺฐาเนติ อตฺตนา ฐิตฏฺฐาเนฯ ตโต ปเรตราติ ตโต อคฺคหิตปจฺจยโต ปเรตรา ปจฺจนียโตฯ นาหาเร…เป.… ลาโภ โหตีติ อาหารปจฺจเย ปจฺจนียโต ฐิเต อินฺทฺริยปจฺจยํ, อนุโลมโต อินฺทฺริยปจฺจเย จ ปจฺจนียโต ฐิเต อาหารปจฺจยํ อนุโลมโต โยเชตฺวา ยถา ปญฺโห ลพฺภตีติ อตฺโถฯ เตสูติ อาหารินฺทฺริเยสุฯ ทฺวิธา ภินฺนานิ ปจฺจนียโต อนุโลมโต จ โยเชตพฺพภาเวนฯ

ปจฺจนียานุโลมวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กุสลตฺติกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. เวทนาตฺติกวณฺณนา

[1] เวทนาตฺติเก ปฏิจฺจาทินิยมนฺติ ติกปทสมฺพนฺธวเสน ปฏิจฺจวาราทีสุ วตฺตพฺพํ ปฏิจฺจสหชาตฏฺฐาทินิยมนํ น ลภนฺติ เวทนารูปนิพฺพานานิฯ กสฺมา? ติกมุตฺตกตฺตาฯ ตถา ปจฺจยุปฺปนฺนวจนํฯ น หิ สกฺกา วตฺตุํ เวทนํ รูปํ นิพฺพานญฺจ สนฺธาย ‘‘สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺโต อุปฺปชฺชตี’’ติฯ ติกธมฺมานนฺติ เวทนาตฺติกธมฺมานํฯ ตตฺถาติ เหตุปจฺจยาทีสุฯ ยถานุรูปโตติ เวทนาทีสุ โย ยสฺส เวทนาย สมฺปยุตฺตธมฺมสฺส อารมฺมณาทิปจฺจโย ภวิตุํ ยุตฺโต, ตทนุรูปโตฯ อารมฺมณาทีติ อาทิ-สทฺเทน อารมฺมณาธิปติอารมฺมณูปนิสฺสยาทิเก สงฺคณฺหาติฯ

[10] กุสลตฺติเกปิ ปริหีนนฺติ อิทํ ปจฺจนียํ สนฺธาย วุตฺตํฯ