2. สหชาตวารวณฺณนา

[234-242] สหชาตปจฺจยกรณนฺติ สหชาตํ ปจฺจยธมฺมํ ปจฺจยํ กตฺวา ปวตฺติฯ สหชาตายตฺตภาวคมนนฺติ สหชาเต ปจฺจยธมฺเม อายตฺตภาวสฺส คมนํ ปจฺจยุปฺปนฺนสฺส อตฺตนา สหชาตปจฺจยายตฺตวุตฺติตา ฯ เอตฺถ จ สหชาตปจฺจยสงฺขาตํ สหชาตํ กโรตีติ สหชาโต, ตถาปวตฺโต ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺโมฯ ตตฺถ ปวตฺตมาโน สหชาตสทฺโท ยสฺมา ตสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนสฺส อตฺตนา สหชาตํ ปจฺจยธมฺมํ ปจฺจยํ กตฺวา ปวตฺติํ ตทายตฺตภาวูปคมนญฺจ วทตีติ วุจฺจติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘สหชาตสทฺเทน…เป.… วุตฺต’’นฺติฯ ตสฺส กรณสฺส คมนสฺส วาติ ตสฺส ยถาวุตฺตสฺส สหชาตปจฺจยกรณสฺส สหชาตายตฺตภาวูปคมนสฺส วาฯ ‘‘กุสลํ ธมฺมํ สหชาโต’’ติ อิมสฺส กุสลํ ธมฺมํ สหชาตํ ตํสหภาวิตญฺจ ปจฺจยํ กตฺวาติ อยมตฺโถติ อาห ‘‘กุสลาทีนํ กมฺมภาวโต’’ติฯ สหชาตปจฺจยสหภาวีนํ ปจฺจยานํ สงฺคณฺหตฺถญฺเหตฺถ ‘‘สหชาตายตฺตภาวคมนํ วา’’ติ วุตฺตํฯ

ตํกมฺมภาวโตติ เตสํ ยถาวุตฺตปจฺจยกรณตทายตฺตภาวคมนานํ กมฺมภาวโตฯ อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘กุสลํ ธมฺมํ สหชาโตติ กุสลํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ เตน สหชาโต หุตฺวา’’ติ ปฏิจฺจสทฺทํ อาหริตฺวา อตฺโถ วุตฺโต, ตํ ‘‘ปฏิจฺจตฺโถ สหชาตตฺโถ’’ติ กตฺวา วุตฺตํฯ สหชาตสทฺทโยเค กุสลํ ธมฺมนฺติ อุปโยควจนสฺส ยุตฺติ น วุตฺตา, ‘‘เตน สหชาโต หุตฺวา’’ติ ปน วุตฺตตฺตา กรณตฺเถ อุปโยควจนนฺติ ทสฺสิตนฺติ เกจิฯ นิสฺสยวาเร ปน กุสลํ ธมฺมํ นิสฺสยตฺเถน ปจฺจยํ กตฺวาติ วทนฺเตน อิธาปิ ‘‘กุสลํ ธมฺมํ สหชาตตฺเถน ปจฺจยํ กตฺวา’’ติ อยมตฺโถ วุตฺโตเยว โหติ, ปฏิจฺจสทฺทาหรณมฺปิ อิมเมวตฺถํ ญาเปตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ อุปาทารูปํ กิญฺจิ ภูตรูปสฺส อนุปาลกํ อุปตฺถมฺภกญฺจ โหนฺตมฺปิ สหชาตลกฺขเณน น โหติ, ตสฺมา ปฏิจฺจตฺถํ น ผรตีติ อาห ‘‘ปฏิจฺจาติ อิมินา วจเนน ทีปิโต ปจฺจโย น โหตี’’ติฯ นิทสฺสนวเสน วุตฺตนฺติ อุทาหรณวเสน วุตฺตํ, น อนวเสสโตติ อตฺโถฯ ยถาวุตฺโตติ ปฏิจฺจตฺถผรณวเสน วุตฺโตฯ ยถา จ อุปาทารูปํ ภูตรูปสฺส อุปาทารูปสฺส จ ปจฺจโย น โหติ, เอวํ ฐเปตฺวา ฉ วตฺถูนิ เสสรูปานิ อรูปธมฺมานํ ปจฺจโย น โหตีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘วตฺถุวชฺชานิ รูปานิ จ อรูปาน’’นฺติ อาหฯ

สหชาตวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ